مدیریت استرس

شتابکاری بیش از حد، صفتی است که انسان در عاقبت کار تأمل نمی کند، و این از کم دلی و ضعف نفس و راه‌های بزرگ شیطان است. در مقابل حوصله و تأمل در امور به معنای قوت نفس و آرامش است. به رغم تصور برخی، عجله به معنای سرعت نیست، بلکه نتیجه آن به هم گوریدگی امور، استرس، و ماندگی در کارها است. تحقیقات دانشمندان در زندگی مورچه ها نشان می دهد، نظم و آرامش، سرعت کار را به مقدار بیشتری افزایش میدهد و روند امور را تسهیل می بخشد.
 
عادت به مزاح و شوخی، بر سبیل اراده و عقل، و در حد تعادل آن، از شیوه های پسندیدہ شادبودن و شاد زیستن است. میانسالان و کهنسالانی که تلاش میکنند همچنان مانند نوجوانی و جوانی مزاح کنند و ارتباط شاد داشته باشند، سالم تر و شاداب ترند. اگر مزاح از حد نگذرد، مشتمل بر سخن باطل و ایذا و اهانتی نباشد و باعث شکستگی خاطری نگردد، مذموم نیست. مذکور است که حضرت امیرالمؤمنین مکرر شوخی می فرمودند.
 
 آنان که در سنین جوانی یا پیری در حسرت از دست دادن مطلوب‌ها، مانند قدرت، ثروت، شهرت، سلامت و محبوب ها، دچار اندوه می شوند، کمتر می توانند به آن‌ها دسترسی پیدا کنند، اما شادی و سلامت روانی خود را به مخاطره می اندازند. هر چه در عالم کون و فساد است، فاسد شدنی و زوال پذیر است. هر شام (شب) پسری در مرگ پدری جامه چاک میدهد، و هر صبح پدری از درگذشت پسر غمناک است. پس راهی جز پذیرش واقعیات تقدیر نیست.
 
آدمی را گزیر و گریزی از حزن نیست، اما آنکه بتواند فی الفور خود را از چنبره اندوه رها سازد، عاقل تر و سالم تر است. ساده ترین دلیل این است که هنگام یأس، ناامیدی، حزن و اندوه و خودخوری، مخاط معده رنگ پریده و ترشحات آن کم می شود. روابط بین عناصر هستی بسیار پیچیده است، اما تأثیر و تأثرات متقابل آن‌ها دارای قواعد مشخصی است که ما انسان‌ها از اکثر آن‌ها بی اطلاع هستیم، و نام این قوانین هستی را تقدیر می گذاریم.
 
فساد، ناهنجاری، نافرمانی، جهل، خودخواهی، خشم، تعجیل و... آثاری را بر جامعه مترتب میکند که کارکردهای منفی آن‌ها عینا بر خود ما فرود می آید. نیکی جواب نیکی، و بدی پاسخ بدی است (همیشه انسان‌ها در برابر بدی نیکی نمی کنند). پس برای پرهیز از تنش ها و استرس ها، باید مراقب بایدها و نبایدهای اجتماعی باشیم. فرزندی که سبب عاق والدین می شود، اگر در میانه راه سقوط نکند، تا آخر عمر مسلما خیری از زندگی نمی بیند. خیر ندیدن یعنی وجود شر در زندگی او، و معنای دیگر آن نداشتن سلامت روانی در مسیر حیات است.
 
تأثیر و تأثر متقابل فرد و اجتماع این واقعیت را برای ما می انگارد که تنشهای فردی باعث تنش های جمعی، و تنش های جمعی، موجب استرس های فردی میگردد. توانایی دست یابی به احساس فضیلت و کمال، (پرهیز از استرس) و هر لحظه از نفس نیفتادن و عمر طولانی تر، از جنبه های مثبت حیات و احساس خوب زندگی است، زیرا زندگی به اندازه کافی زیبا است که احمقانه خواهد بود زودتر آن را تمام کنیم. افراد به تنهایی نمی توانند از پس این مهم برآیند و نیازمند همپاهایی هستند که به آن‌ها کمک کند تا خود را تغییر دهند یا باعث تغییر همپاها شوند. برای خروج از مسیر مشکلات و تنش ها، یا خارج نشدن از مسیر تغییر رفتارها، بیشتر ما به حمایت افرادی نیازمندیم که برایشان ارزش داریم.
 
خوشبختانه افراد برای نهادهایی مانند آموزش و پرورش، دین و حکومت ارزش دارند، این ها نهادهای خدمتگزاری هستند که عمدتا در اندیشه تغییر، اصلاح، سلامت و ماندگاری فرد هستند. مع الأسف استرس ها و تعارضات و تنش های فردی و جمعی افزایش یافته و بودجه مصرف داروهای روانگردان میزان بالایی از هزینه های سلامت را به خود اختصاص داده و نیز اعتراف مدیران کلان اجتماعی بر ناتوانی در زدودن استرس ها، مسائل را پیچیده تر کرده و بر نگرانی ها افزوده است. این نگرانی ها که عمدتا دشواری های مربوط به سلامت روان هستند، عبارتند از: روان نژندی، اختلال رفتاری، تبه کاری و دشواری های اجتماعی، مثل الکلسیم، اعتیاد، بدکارگی و افزایش میزان جنایت این دشواری ها سلامت و طول عمر را به شدت به خطر می اندازد. 
 
کاهش نگرانی ها در حوزه سلامت جسمی و روانی، راهی جز «انقلاب سلامت» ندارد. انقلاب سلامت (Healt Revolution) حرکتی مبنایی، اساسی و فراگیر در حوزه سلامت جسمی و روحی است، که از طریق آن نظام سیاسی به نمایندگی از نظام اجتماعی روند تعادل زیستی را حاکمیت بخشیده، و از تضییع عمر و اسراف منابع مادی و معنوی ممانعت به عمل می آورد. در قرن بیستم و پس از آن، علم از دیدگاهی سلامت را وسعت بخشیده و از منظری دیگر لطمه های فراوانی به آن وارد کرده است.
 
لطمات علم عمدتا ناشی از رشد فن آوری و کاربرد ناشیانه آن به دست انسان متجدد است. انقلاب سلامت به تعبیری پادزهر انقلاب صنعتی است. انقلاب صنعتی و تجدد پی آمد آن آنگونه که شعار می دهد، نتوانسته سلامت و طول عمر بشر امروز را تعالی بخشد. انقلاب صنعتی تحرک را صد چندان کرده است، اما این‌ها تحرک ابزارند، که در بسیاری مواقع بازدارنده حرکت زیستی و طبیعی انسانند. انقلاب صنعتی با توسعه روند تغذیه (خوب خوری و پرخوری) و کاهش میزان تحرک فردی آسیب های جبران ناپذیری را خصوصا اوایل قرن ۲۱ به روح و روان انسان وارد کرده، و او را از سلامت روانی و امید به زندگی طولانی مأیوس ساخته است.
 
بر اساس گفته های «دنیل گلمن» روان شناس آمریکایی شگفتی‌های فن آوری امروز اعم از تلفن، رایانه و اینترنت، پی آمدها و وابستگی های متعددی از قبیل کنترل دایم نامه های الکترونیکی و پیام های اینترنتی، به روزکردن فیس بوک، مای اسپیس و پروفایل برای انسان به وجود آورده که تأثیر شگرف آن‌ها تأثیر منفی روی سلامت و خوشی کاربران است و انسان‌ها باید هر چه زودتر از این سلطه فن آوری جلوگیری کنند.
 
محققان می گویند: با وجود اینکه شگفتی های فن آوری زندگی را برای انسان تسهیل کرده، در عین حال باعث افزایش تعداد افسردگان در میان نسل جدید گردیده است. این اواخر فن آوری سرعت زندگی را افزایش داده و آن را به اضطراب زندگی مبدل ساخته است، این اضطرابها از سرعت، تراکم جمعیت، جنب و جوش ۲۴ ساعته شهری، مادیت و تفکر اقتصادنگری، بی اخلاقی، بی دینی و صدها پارامتر (فراسنج) دیگر پدید آمده است. در این شرایط تعجیل در زندگی بافت اصلی زندگی شهری را تشکیل داده، تعجیل در کار و غذا خوردن را باعث شده، و به دنبال آن شرایط استراحت، خواب خوش و تفریح شخصی را به شدت کاسته یا از بین برده است.
 
آنچه در میان مردم معمول است، حسرت زندگی آرام و بی دغدغه گذشته با گذشتگان است. گر چه دغدغه زندگی پیوسته وجود داشته و وجود خواهد داشت، اما کمیت و کیفیت آن امروزه به شدت تغییر کرده، آرامش افراد سلب و مدیریت استرس را سخت تر کرده است.
 
منبع: رمز سلامت و طول عمر، حسین حسنی، 89-84، مؤسسه بوستان کتاب، قم، چاپ اول، 1391