جاذبه هاي آذربايجان و شهر اران (2)

خصوصيات فرهنگي:

بررسي وضعيت زبان و ادبيات موجود شهرستان:

زبان رايج محلي شهرستان تركي آذري است و اهالي منطقه به اين زبان تكلم مي كنند و زبان مكاتبه اي مردم زبان فارسي است، شعراي منطقه شعرهاي خود را به زبان تركي و فارسي مي سرايند و اكثر اشعار در مناسبت ها و ايام مذهبي به زبان تركي است و مردم تعصب خاصي به اين زبان دارند.

بررسي باورهاي مشترك مردم شهرستان:

اهالي منطقه مسلمان و شيعه اثني عشري هستند و پايبندي به احكام اسلامي و عبادات و حفظ حجاب موجب پايين بودن ميزان فساد اخلاقي و منكرات و مفاسد اجتماعي است فرهنگ مبتذل غربي در قبل و بعد از پيروزي انقلاب اسلامي در منطقه رونق و نفوذي نداشته و مردم فرهنگ سنتي و اسلامي خود را كه همان اعتقادات قلبي مي باشد حفظ كرده اند، رفتارهاي اجتماعي مردم به شيوه سنتي و اسلامي مي باشد و برخوردها متناسب با رفتار نشات گرفته از اسلام است، مردم به نواميس خود ارزش خاصي قائل هستند و در اكثر موارد ارزش هاي اسلامي رعايت مي گردد.

بخش كشاورزي:

كشاورزي و دامداري مهمترين بخش اقتصادي منطقه است و بيشترين جمعيت فعال را در خود جاي داده و مهمترين تامين درآمد خانواده ها به شمار مي رود كشاورزي منطقه اكثراً به شيوه سنتي و نيمه مكانيزه است مهمترين توليدات كشاورزي منطقه به ترتيب گندم، جو، سيب‌زميني و پياز، شير، گوجه فرنگي، هويج، ذرت و علوفه مي باشد، اكثريت قريب به اتفاق ساكنين منطقه مستقيماً از محل امور كشاورزي امرار معاش مي نمايند و يا در رابطه مستقيم با فرآورده ها و امور جنبي آن اشتغال دارند، عموماً مصرف خانوارها از اين محل تامين و مازاد بر ميزان مصرف نيز از طريق واسطه ها و افراد متفرقه به بازارهاي فروش در تبريز و ساير شهرستان‌ها انتقال مي يابد و نيازمندي هاي خانوارها به ساير كالاها از محل فروش محصولات كشاورزي تامين مي گردد.

بخش صنعت:

شهرك شهيد سليمي در شهرستان آذرشهر واقع گرديده، اين شهرك توسط شركت شهركهاي صنعتي آذربايجان تاسيس گرديده و با توجه به اينكه شهرستان آذرشهر قبلاً جزو شهرستان تبريز بوده اكثر كارخانه هاي موجود توسط اداره صنايع تبريز واگذار گرديده است و تنها عده اي از كارگران ساده و نيمه ماهر از شهرستان آذرشهر در آن كارخانجات به كار اشتغال دارند البته احداث كارخانجات متعدد در اين شهرك در رفع معضل بيكاري و ايجاد زمينه اشتغال براي اهالي منطقه و افراد جوياي كار موثر واقع گرديده است، احداث كارخانه آهك هيدراته آذرشهر نيز توانسته است عده اي از افراد بيكار را جذب و مشغول كار نمايد، صنايع كوچك و متفرقه از قبيل نساجي، لپه سازي، آهك پزي، پتوبافي، آجرپزي، نخودپزي و كارگاه هاي متعدد تعمير كاري ماشين آلات كشاورزي و وسايط نقليه تانكر سازي، آبگرمكن سازي، حلبي سازي و غيره نيز توانسته است تعدادي از جمعيت فعال را جذب كنند.

بخش تجارت و خدمات:

عمده تجارت اهالي شهرستان آذرشهر از طريق فروش قالي و محصولات كشاورزي مي‌باشد كه توليدات خود را از قبيل گندم و جو و سيب زميني و پياز و بادام و گردو و گوجه‌فرنگي، علوفه، صيفي جات و خشكبار در بازار به فروش رسانده و از اين طريق امرار معاش مي نمايند در اين بخش تنها افراد اندكي دست اندركار خريد و فروش بوده و عمده محصولات توليدي را جمع آوري و در ساير شهرها به صورت عمده به فروش مي رسانند، ضمناً در حدود 4000 نفر در قالب هشتاد اداره، بانك، آموزش و پرورش و غيره به فعاليت اشتغال داشته و از آن طريق امرار معاش مي نمايند.

شهرستان اسکو

خصوصيات جغرافيايي

موقعیت و وسعت

شهرستان اسكو يكي از نزديكترين شهرستانهاي استان آذربايجان شرقي به مركز استان (شهرستان تبريز) مي باشد كه حدود سي كيلومتر از مركز استان فاصله دارد اين شهرستان با وسعت 9/1170 كيلومترمربع 67/2 درصد مساحت استان را دارا است و از شمال به شهرستانهاي بستان آباد و از مغرب به درياچه اروميه محدود است.
طول جغرافيايي اسكو 46درجه و 6 دقيقه و 30 ثانيه و عرض جغرافيايي آن 37 درجه و 55 دقيقه است و با تهران 21 دقيقه و 12 ثانيه اختلاف ساعت دارد.جمعيت حدود هفتاد هزار نفر ساكن اين شهرسان در قالب دو بخش (بخش مركزي شهرستان و بخش ايلخچي) و سه شهر اسكو – ايلخچي و سهند و پنج دهستان گنبرف – باويل – سهند - تازه كند و شوركات جنوبي (40 پارچه آبادي روستا) در تشكل هاي مختلف اجتماعي به فعاليت هاي فردي و گروهي از آن جمله كشت و زرع – كارمندي و كارگري – دامداري و دامپروري – زنبورداري و باغداري – توليد و بافندگي – داد و ستد – تعليم و تعلم نسبت به تامين ممر معاش جهت ادامه حيات و ارتقاء سطح زندگي فردي و ترقي جامعه خود در تلاش و تقلا مي باشند.

چگونگي پستي و بلندي کوهها و ارتفاعات مهم

اسكو منطقه اي ييلاقي با تپه ماهورهايي از بقاياي آتشفشانهاي سهند در دورانهاي پيشين مي باشد كنارهاي درياچه اروميه در غرب مسطح و جلگه اي و هرقدر از غرب به شرق پيش رويم ارتفاع زمين بيشتر شده تا به قله هاي سهند كه پيوسته پوشيده از برف مي باشد مي رسيم.بنابراين اسكو به مناسبت واقع شدن در مسير كوهپايه هاي سهند و برودت آن از يكطرف و بخارات و رطوبت درياچه اروميه از سوي ديگر داراي يكنوع آب و هواي ملايم و مرطوب مي باشد. اگر بخش مركزي شهرستان اسكو را مبداء قرار دهيم هر قدر بطرف مغرب (درياچه اروميه) پيش رويم زمين سرازير و هوا گرمتر و هر قدر بطرف مشرق كوههاي سهند رويم زمين سربالايي و هوا خنكتر و سردتر مي‌گردد.
كوهستان سهند پس از سبلان يكي از بزرگترين و مهمترين برجستگيهاي آذربايجان شرقي و از معروفترين كوههاي آتشفشاني خاموش ايران است كه در 50 كيلومتري جنوب تبريز قرار دارد و سلطان داغي در شمال كوهستان سهند و در بخش مركزي شهرستان اسكو واقع شده است. اين كوه بعد از قله جام داغي سهند و در بخش مركزي شهرستان اسكو واقع شده است. اين كوه بعد از قله جام داغي سهند به ارتفاع 3710 متر و قوچ گلي سهند به ارتفاع 3700 متر سومين قله سهند محسوب مي شود كه كه 3476 متر ارتفاع دارد اين كوه يكي از كوههاي مهم آتشفشاني سهند بوده كه در حدود ده ميليون سال پيش فعال بوده است و بعلت برودت هوا و انجماد و انقباض، توده سنگ ها بصورت ورقه ورقه درآمده اند.

وضعيت آب و هوايي و ميزان بارندگي در شهرستان

شهر اسكو در جنوب تبريز و در شمال كوههاي سهند قرارگرفته و ارتفاع آن از سطح درياي آزاد حدود 1500 متر مي باشد. اين شهر به مانند ساير شهرهاي آذربايجان داراي تابستان كوتاه و ملايم و زمستانهاي سرد و طولاني مي باشد.بارندگي آن بيشتر در فصول سرد سال بوده و تابستانهاي آن خشك و گاهي با بارندگيهاي رگباري مي باشد متوسط بارش سالانه 288 ميلي متر مي باشد و بيشترين بارش ثبت شده در طول مدت آماري (1968 تا 1984)، 473 ميلي متر در سال و كمترين بارش سالانه ثبت شده 192 ميلي متر مي باشد.
بيشتر بارندگي هاي بهاره مي باشد كه حدود 5/40% بارندگيها را شامل مي شود كه در اوايل بهار بصورت باران و برف در اواسط بهار بارانهاي مداوم مي باشد از اواسط خرداد به بعد معمولاً بارندگيها قطع و خشكي يا كم باراني تا اواخر شهريور ادامه مي يابد بارندگيهاي تابستان كه حدود 5% بارشها را شامل مي شود بيشتر بصورت رگبارهاي اتفاقي مي باشد و در بعضي تابستانها ممكن است اصلاً بارشي روي ندهد بارشهاي پاييزه كه حدود 5/25% بارندگيهاي سالانه را شامل مي شود از مهر شروع مي شود و در اوايل بصورت باران و در اواخر پائيز بصورت باران يا برف ريزش مي كند بارندگيهاي زمستانه تا حدود 29% بارشهاي سالانه بصورت برف مي باشد.

وضعيت پوشش گياهي ،جنگل و مرتع

شهرستان اسكو فاقد جنگل طبيعي مي باشد و وضعيت مراتع شهرستان بشرح زير مي باشد:
الف: مراتع خوب 9500 هكتار كه كل توليد علوفه سالانه آن بطور متوسط 6308 تن كه برابر24% كل مراتع شهرستان مي باشد.
ب : مراتع متوسط 28000 هكتار كه كل توليد علوفه سالانه آن بطور متوسط 8120 تن كه برابر 55% كل مراتع شهرستان مي باشد.
ج : مراتع فقير 8500 هكتار كه كل توليد علوفه سالانه آن بطور متوسط 340 تن كه برابر 21% كل مراتع شهرستان مي باشد.
قابل ذكر است كه كلاً وسعت مراتع 46000 هكتار و كل توليد علوفه سالانه بطور متوسط 14767 تن مي باشد كه درصورت اجراي برنامه هاي احياء و اصلا مراتع، كل مراتع از قابليت خوبي برخوردار مي باشد.
منابع آب شهرستان : آبهاي سطح الارضي - رودها ، چشمه ها و قنوات ، آبهاي تحت الارضي
منابع آب شهرستان اسكو عمدتاً از طريق منابع زيرزميني تامين مي گردد.
شيوه رايج در اين زمينه حفر و تجهيز چاههاي عميق و نيمه عميق است اغلب بهره برداري زراعي با صرف هزينه هاي قابل ملاحظه قسمت عمده اي از نياز آبي اراضي خودرا تامين و گاهاً نيز به آب فروشي اقدام مي كنند.در ضلع شرقي درياچه اروميه شورشدن آب با سرعت تصاعدي در حال پيشروي است آبهاي شور بطرف لايه هاي آبدار خشكي نفوذ و وضعيت نامطلوبي را بوجود مي آورد و اگر اين روند همين طوري پيش برود و موضوع بصورت جدي گرفته نشود آب و خاك منطقه كيفيت خودرا از دست داده و در امر زراعت و باغداري قابل بهره برداري نخواهدبود.بخش ديگري از منابع آب مورد استفاده، جريانات سطحي منطقه است كه عمده ترين آن رودخانه آجي چاي و سرشاخه‌هاي آب مي باشد.
آب سرشاخه هاي شيرين اين رودخانه در فصول پرآبي و براساس حقابه هاي موجود بين بهره برداران توزيع مي شود. ضمناً جريان رودخانه آجي چاي نيز در فصل بهار بدليل مناسب بودن كيفيت آن براي مصارف كشاورزي مورد استفاده زارعين و بهره برداران حاشيه رودخانه قرارمي گيرد.

تعداد بخشها ، شهرها، دهستانها و نقاط روستايي در سطح شهرستان

شهرستان اسكو داراي دو بخش (بخش مركزي اسكو – بخش ايلخچي) و سه شهر (اسكو – ايلخچي – سهند) و پنج دهستان به شرح زير مي باشد:
1- دهستان سهند شامل روستاهاي اسفنجان (مركز دهستان) – كندوان – كهنمو – عنصرود – آمقان – اسكندان
2- دهستان گنبرف شامل روستاهاي اربط (مركز دهستان) – گنبرف – كردآباد – مجارشين – اوچ تيه – آغچه كهل – قنديلو – آشيستان – كوهدل
3- دهستان باويل شامل روستاهاي كلجاه (مركز دهستان) – باويل عليا – باويل سفلي – ديزج – بايرام – كوشن ميرزا رحيم
4- دهستان شوركات جنوبي شامل روستاهاي خاصبان (مركز دهستان) – خورخور- سرين ديزج – شللو – ميرجانلو – مهدينلو – زين الحاجيلو – حسن آباد – علي آباد – قشلاق – بيگلو – خاصلر
5- دهستان تازه كند شامل روستاهاي تازه كند (مركز دهستان) – نوجه ده – آخولا – بارانلو – قره تپه – ساتلو – كردلر
تعداد روستاهاي شهرستان 40 پارچه آبادي مي باشند كه 21 روستا تابع بخش مركزي و 16 روستا تابع بخش ايلخچي مي باشند.

بررسي وضعيت تقسيمات کشوري و سوابق آن

شهرستان اسكو در گذشته يكي از بخشهاي تابعه شهرستان تبريز بوده است. شايان ذكر است كه بخشداري اسكو در آذرماه 1321 شمسي تاسيس گرديده و قدمت و سابقه ايجاد و تاسيس بخشداري قبل از ارتقاء به سطح شهرستان بيش از 55 سال مي باشد ضمناً قبل از فرمانداري شدن اين شهرستان خسروشهر يكي از شهرهاي تابعه بخش اسكو بود كه در سال 1376 همزمان با ارتقاء بخشداري اسكو به فرمانداري خسروشهر و آباديهاي اصفهلان، لاهيجان، اسپس – قلعه چه و شيخ حسن از اين شهرستان منتزع و پس از ارتقاء به سطح بخش به شهرستان تبريز الحاق گرديد و شهر ايلخچي نيز به لخش ايلخچي تبديل و هم اكنون يكي از بخش هاي تابعه شهرستان اسكو مي باشد.

خصوصيات جمعيتي و انساني

بررسي وضعيت توزيع جمعيت شهرستان به تفكيك جمعيت شهري و روستايي عشايري
بر مبناي سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1375 كل جمعيت شهرستان اسكو 66763 نفر مي باشد كه تعداد 3803 خانوار با جمعيت 14383 نفر جمعيت ساكن در شهر اسكو و تعداد 2527 خانوار با 10348 نفر جمعيت ساكن در شهر ايلخچي مي باشد (جمعيت كل شهري شهرستان اسكو 24731 نفر مي باشد) تعداد كل خانوار و جمعيت روستايي شهرستان اسكو به ترتيب 9085 خانوار و 42032 نفر مي باشد كه در پنج دهستان (40 پارچه آباديهاي تابعه شهرستان) سكونت دارند.
از كل جمعيت مذكور 33714 نفر مرد و 33049 نفر زن مي باشد و جمعيت 6 ساله و بالاتر 5932 نفر و جمعيت 10 ساله و بالاتر 52902 نفر است.

بررسي ميزان افراد بيکار و علل بيکاري در سطح شهرستان

از تعداد كل جمعيت فعال شهرستان (10 سال و بالاتر) 716 نفر براساس سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1375 بيكار مي باشند كه با ايجاد تعاوني هاي چند منظوره مي توان نسبت به از بين بردن مشكل و معضل بيكاري اقدام نموده و يا با تشكيل شهرك و يا ناحيه صنعتي مي توان علاوه بر جذب افراد بيكار منطقه از ساير مناطق نيز افراد بيكار را در شهرك و يا ناحيه صنعتي به كار گمارد.

بررسي امکانات و پتانسيل هاي موجود در سطح شهرستان براي گذراندن اوقات فراغت

با توجه به اينكه سازندگان امروز و فرداي اين كشور مي باشند عليهذا لزوم رسيدگي به مسايل آنان و سوق دادن افكار آنها به راه صحيح و اصولي يكي از مسايل مهم مملكتي مي باشد كه توجه مسئولان كشور را به خود اختصاص داده است و از طرفي به دليل جوان بودن مردم ايران شايسته و مطلوب است به منظور جلوگيري از هرگونه عواقب و تنش هاي اجتماعي احتمالي در آينده به مسايل و مشكلات اين قشر از جامعه به صورت مضاعف پرداخته شود چرا كه اين افراد از سياستگزاران فرداي كشور در مراكز مختلف تصميم گيري خواهند بود. بيكاري، مشكل ازدواج و مشكلات اجتماعي و اقتصادي در ذهن و افكار جوانان تأثير بسزايي دارد و لزوم برنامه ريزي كاملاً حساب شده براي اين قشر شديداً احساس مي گردد.
امكانات و پتانسيل هاي موجود در سطح شهرستان عبارتند از:
سالن ورزشي چند منظوره سرپوشيده و ميدان فوتبال در شهرستان اسكو و ايلخچي
ميادين فوتبال در تعداد 6 روستاي تابعه شهرستان
كتابخانه عمومي در شهرهاي اسكو و ايلخچي
7 باب كتابخانه در روستاهاي تابعه شهرستان
كانون فرهنگي فجر اسكو و نصر ايلخچي
فضاي سبز و پارك بازي
يكباب سينما در شهر اسكو (مركز شهرستان) كه به دليل مشكلات حقوقي تقريباً بعد از پيروزي انقلاب اسلامي تعطيل مي باشد.
وجود دارالقرآن در برخي مساجد شهري و روستايي.

وضعيت آموزش

در سال 1375 تعداد كل دانش آموزان شهرستان اسكو 24937 نفر بوده كه از اين تعداد 67/54 درصد مربوط به مناطق روستايي و 33/45 درصد مربوط به مناطق شهري مي باشد. از كل دانش آموزان شهرستان اسكو 18/53 درصد در مقطع ابتدايي، 25/27 درصد در مقطع راهنمايي، 90/14 درصد در مقطع متوسه عمومي، 30/2 درصد در مقطع كودكستان، 76/0 درصد در مقطع بزرگسالان، ‌17/0 درصد در مقطع كودكان استثنايي، 44/1 درصد در هنرستان‌هاي فني و حرفه‌اي مشغول به تحصيل مي باشند.
در شهرستان اسكو تعداد 215 آموزشگاه وجود دارد كه از اين تعداد 69 آموزشگاه در مناطق شهري، 146 آموزشگاه در مناطق روستايي داير مي باشند. سهم هر يك از مقاطع تحصيلي كودكستان، مدارس استثنايي، ابتدايي، راهنمايي، متوسطه عمومي و هنرستان‌هاي فني و حرفه اي از كل آموزشگاه هاي شهرستان به ترتيب 30/9، 47/0، 30/49، 23/30، 84/8 و 86/1 درصد مي‌باشد. در مقاطع مختلف تحصيلي به ترتيب ابتدايي به ازاء هر 25 نفر دانش آموز، راهنمايي به ازاء هر 23 نفر دانش آموز، متوسطه به ازاء هر 29 نفر دانش آموز، و به ازاء هر 12 نفر دانش‌آموز هنرستان، يك نفر كادر آموزشي وجود دارد. تراكم كلاسهاي مقاطع ابتدايي،‌ راهنمايي، متوسطه و هنرستان‌ هاي فني به ترتيب 23، 25، 37، 27 نفر مي باشد.

وضعيت اقتصادي

براساس مندرجات جدول جمعيت دهساله و بيشتر شهرستان بر حسب فعاليت از نظر اقتصادي در سال 1375 حدود 51/43 درصد از جمعيت دهساله و بيشتر شهرستان از نظر اقتصادي فعال هستند. يعني كساني كه به كاري اشتغال داشتند و يا بيكار در جستجوي كار بودند. در همين سال جمعيت غيرفعال از نظر اقتصادي شامل زنان خانه دار،‌ دانش آموزان، صاحبان درآمد بدون كار، ساير و اظهار نشده 49/56 درصد از جمعيت دهساله و بيشتر را تشكيل مي دهند. در سال 1375 نرخ عمومي فعاليت شهرستان حدود 48/34 درصد،‌ بار معيشت معادل 99/2 و نرخ بيكاري شهرستان برابر با 04/3 درصد بوده است. بنابر اين در سال مذكور از هر يك صد نفر جمعيت فعال 96/96 نفر شاغل به كار بوده اند.
فعاليت هاي اقتصادي در محدوده شهرستان اسكو مشتمل بر انواع فعاليت هاي منتسب به بخش كشاورزي مي باشد كه به صورت زراعت، باغداري، دامداري و غالباً آميزه اي از آنها ديده مي شود كه بطور كلي بر محور بهره برداري از زمين استوار است و فعاليت هايي كه جزء بخش صنعت به شمار مي آيد در اين منطقه وجود دارد و به نوعي با كشاورزي مرتبط است .
/خ