«خانواده» یکی از ارکان اساسی جامعه و عمود اصلی زندگی بشری از از گذشته تاکنون از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. خانواده بر پایه‌های مختلفی بنا شده که کوچک‌ترین خلل و تزلزلی در یکی از این ارکان و پایه‌ها، می‌تواند دیگر ارکان را نیز به لرزه درآورده و بنیان آن را رو به نابودی کشاند.
از این رو، سلامت خانواده بسیار مهم بوده و جامعه شناسان برای آن اهمیت خاصی قائل هستند. حال این سلامت می‌تواند در بُعدهای مادی و مالی باشد و یا در ابعاد جسمی و روانی اعضای آن.
 

عوامل موثر بر سلامت خانواده

بی‌تردید عوامل و موارد بسیاری در سلامت و استحکام بنیان‌های خانواده در جوامع مختلف تاثیرگذار هستند از جمله؛ ارتباط بین اعضا، نوع رفتار والدین با یکدیگر و با فرزندان، نوع جهان‌بینی آنها و... اما امروزه بر کسی پوشیده نیست که اقتصاد و موضوع معیشت خانواده بیش از هر زمان دیگری حائز اهمیت بوده و اعضای خانواده و در نگاهی کلان‌تر، اعضای جامعه به آن بیش از دیگر مباحث اهمیت داده و در راستای ارتقای آن تمام توان و تلاش خود را به کار گرفته‌اند. البته باید توجه داشت که تنها تلاش در این مسیر کافی نبوده و تضمین سلامت فعالیت‌های منجر به تحقق این هدف خاص نیز از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
به بیان دیگر، سلامت بخش اقتصادی خانواده، بیشترین تاثیر را بر دیگر ابعاد آن خواهد داشت چرا که این بخش ارتباط مستقیم و تنگاتنگی با اعضا و ابعاد مختلف خانواده دارد و کسب رزق و روزی حلال می‌تواند به بنیان‌های خانواده، استحکام و ثباتی منحصر به‌فرد بخشد.

در این راستا باید متذکر شد که دین مبین اسلام بیش از دیگر ادیان بر این مهم تاکید داشته و توصیه‌های فراوانی بر سلامت اقتصاد خانواده و تاثیرات شگرف آن بر جوامع دارد. سوره بقره، آیه 168 می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا النَّاسُ کُلُوا مِمَّا فِی الْأَرْضِ حَلَالًا طَیِّبًا وَلَا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشَّیْطَانِ إِنَّهُ لَکُمْ عَدُوٌّ مُبِینٌ - اى مردم از آنچه در زمین است‏ حلال و پاکیزه را بخورید و از گام‌هاى شیطان پیروى مکنید که او دشمن آشکار شما است.» چرا که تناول از مال حرام و شبهه‌دار، راه‌های پذیرش اعمال انسان از سوی پروردگار را می‌بندد.گرایش به تجمل‌گرایی و تامین ملزومات زندگی لوکس، مستلزم درآمدهای خاصی است که بی‌تردید و باتوجه به شرایط اقتصادی کنونی جامعه ما، در توان هر خانواده‌ای نیست و همین موضوع یکی از علل اصلی دوری از کسب درآمد حلال و گرایش افراد به کسب روزی ناصواب است.این در حالی است که در احادیث و توصیه‌های ائمه اطهار (علیه السلام) بسیار مشاهده می‌شود که روزی حلال یکی از عوامل اصلی ایجاد حُب، دوری از حسد و مشاجرات، دوری از  قساوت قلب و آرامش در میان اعضا و استحکام خانواده است و بی‌شک، همین آرامش و دوری از اختلافات خانوادگی بی‌بَدیل و منحصر به‌فرد را برای اعضای خانواده به ارمغان می‌آورد.
 

تاثیرات رزق ناصواب بر خانواده

همواره یکی از ملموس‌ترین و مشهودترین تاثیرات کسب رزق ناصواب بر زندگی، حسد، چشم و هم‌چشمی و گرایش به سمت و سوی سبک زندگی تجمل‌گرایانه است. به آن معنا که افراد تنها در صدد و مسیر حفظ ظاهر و رقابت غیر واقعی با دیگران قرار گرفته و عطشی سیراب نشدنی در این راه پیدا می‌کنند که آنها را از دیگر مسائل اصلی خانواده به حواشی بی‌انتها می‌کشاند.

امروزه از این روند، تحت عنوان تهاجم فرهنگی و میل به فرهنگ غربی یاد می‌شود که می‌تواند بنیان‌های فرهنگ اصیل ایرانی را به لرزه درآورَد، چرا که انواع رسانه‌های خارجی و دست‌نشانده‌های داخلی آنها، تمام توان خود را در راستای تحقق این هدف (جایگزینی فرهنگ غرب و اسلام‌زدایی از فرهنگ ایرانی) به کار گرفته‌اند تا با اشاعه سبک زندگی غربی و تجمل‌گرایانه قدمی خاص در مسیر انحطاط فرهنگ ایران بردارند و از ملت ایران، مردمانی غرب‌زده و فارغ از تفکر و تعقل پدید آورند. زیرا زمانی که ملتی از تفکر و تعقل باز مانده و تنها به تقلید و پیروی بی‌چون و چرا از دیگری رو آورند، سلطه بر آنان سهل شده و می‌توان از آنها بیشترین و بهترین بهره‌مندی را در مسیری از پیش تعیین شده بُرد.

باید توجه داشت که گرایش به تجمل‌گرایی و تامین ملزومات زندگی لوکس، مستلزم درآمدهای خاصی است که بی‌تردید و با توجه به شرایط اقتصادی کنونی جامعه ما، در توان هر خانواده‌ای نیست و همین موضوع یکی از علل اصلی دوری از کسب درآمد حلال و گرایش افراد به کسب روزی ناصواب است که همین موضوع، بسترساز بروز و ظهور بسیاری از بزه‌ها و انحرافات اجتماعی می‌شود.

مبلغان دینی و جامعه‌شناسان همواره با تاکید بر اهمیت کسب رزق و روزی حلال، عواقب و نتایج این روند نامطلوب را به طُرُق مختلف گوش‌زد کرده و توصیه بر حرکت در مسیر روشن اسلام و حذر از حرام‌خواری می‌کنند و یکی از مهم‌ترین عواقب خوردن مال حرام را دوری از مسیر پروردگار و سخت شدن توبه می‌دانند. البته این مهم در کلام امامان معصوم نیز بسیار مشاهده می‌شود، تا جایی که امام حسین (علیه السلام) در روز عاشورا یکی از مهم‌ترین عوامل عداوت دشمنان را گرایش به مال حرام معرفی می‌فرمایند:

«إِنَّمَا أَدْعُوکُمْ إِلَى سَبِیلِ الرَّشَادِ فَمَنْ أَطَاعَنِی کَانَ مِنَ الْمُرْشَدِینَ وَ مَنْ عَصَانِی کَانَ مِنَ الْمُهْلَکِینَ وَ کُلُّکُمْ عَاصٍ لِأَمْرِی غَیْرُ مُسْتَمِعٍ قَوْلِی فَقَدْ مُلِئَتْ بُطُونُکُمْ‏ مِنَ‏ الْحَرَامِ‏ وَ طُبِعَ عَلَى قُلُوبِکُمْ وَیْلَکُمْ أَ لَا تُنْصِتُونَ أَ لَا تَسْمَعُون‏؛ همانا من شما را به راه کمال دعوت می‌کنم. پس کسی که از من اطاعت کند از سعادتمندان و کسی که از من نافرمانی کند از هلاک شدگان است. همه شما از سفارش من سرپیچی می‌کنید و کلام مرا گوش نمی‌دهید زیرا شکم‌های شما از حرام انباشته شده و قلب‌های شما مُهر خورده است. وای بر شما آیا ساکت نشده و به من گوش نمی‌دهید!» (بحارالانوار، جلد ۴۵)
 

کسب روزی حلال

پیامبر گرامی اسلام (صلی‌الله ‌علیه ‌و ‌آله ‌و سلّم) می‌فرماید: «طَلَبَ الحَلالِ فَریضَةٌ عَلی کُلِّ مُسلِمٍ وَ مُسْلِمَة- به دنبال روزی حلال رفتن، بر هر مرد و زن مسلمان لازم است.» (بحارالانوار، جلد 103)

بی‌تردید، امروزه کسب رزق و روزی حلال یکی از تکه‌های گمشده پازل زندگی سالم است. همان‌طور که پیش‌تر ذکر شد، روزی حلال و سالم زمینه‌ساز استحکام بنیان‌های خانواده و رزق ناصواب بسترساز فروپاشی آن است از این رو، به مهم‌ترین موارد در زمینه کسب روزی حلال می‌پردازیم:

- «قناعت» که همواره در دین مبین اسلام به آن سفارش فراوان شده، یکی از اصول اساسی کسب رزق و روزی حلال است چرا که افرادی که در زندگی خود قناعت پیشه نمی‌کنند، افرادی زیاده خواه محسوب می‌شوند که برای نیل به اهداف خود دست به هر کاری از جمله حرام‌خواری می‌زنند.

- «تلاش حداکثری و مدیریت بهینه اقتصاد خانواده» نیز در این راستا نقش بسزایی دارد. وقتی اعضای یک خانواده در مسیر کسب درآمد حلال، تلاش خود را به‌کار گرفته و از سوی دیگر با مدیریت مطلوب و هدفمند درآمدها و هزینه‌ها، زندگی را پیش برند، بی‌شک نیاز دیگری باقی نمانده و رفاه عمومی اعضای خانواده تامیل خواهد شد.

- پرداخت «خمس مال» نیز در دور کردن انسان از حرام‌خواری و سوق به سمت و سوی کسب روزی حلال نقش مهمی را ایفا می‌کند و افرادی که به این امر و دستور الهی مبادرت می‌ورزند، ضمن فقرزدایی در جامعه، باعث سرازیر شدن خیر و برکت بر مال خود می‌شوند.
 

پی‌نوشت:

1- نقش رزق حلال در استحکام نهاد خانواده، پایگاه اطلاع رسانی حوزه
2- تأثیر رزق بر سعادت و شقاوت جامعه، خبرگزاری تسنیم
3- روزی حلال در قرآن، خبرگزاری بین المللی قرآن
4- کسب و کار مناسب و درآمد حلال، خبرگزاری رسا
5- اهمیت کسب حلال، مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات
6- چند راهکار برای کسب روزی حلال در زندگی، فردانیوز