منظور از بازار اولیه و ثانویه در بورس چیست؟

بازار اولیه چیست؟

بازار اولیه بازاری است که در آن، شرکت‌ها برای اولین بار اوراق خود را برای عموم و همینطور سرمایه گذاران به عرضه می گذارند. در این بازار بین شرکت هایی که می خواهند سهام خود را عرضه کنند و عموم، یک ارتباط برقرار می‌شود. یکی از مثال‌های این بازار، اصلاح IPO بوده که به معنی عرضه اولیه عمومی است. این حالت زمانی اتفاق می افتد که یک شرکت برای اولین بار سهام خود را برای عموم به عرضه می گذارد. به طول کلی می توان گفت که سرمایه یک شرکت از وجوه حاصل از فروش سهم توسط این شرکت در بازار اولیه شکل می گیرد.
 
عرضه در بازار اولیه به دو صورت انجام می پذیرد که اولی از طریق عرضه عمومی و دومی از طریق عرضه خصوصی است. (1)
 

عرضه عمومی و نحوه انجام آن

زمانی که بستری برای سرمایه گذاران عام فراهم می‌شود تا در هنگام شروع فروش سهام یک شرکت تازه شکل گرفته، به سرمایه گذاری در این شرکت بپردازند، عرضه عمومی شکل گرفته است. در واقع در این نوع عرضه، عموم می توانند به دسته سهام داران یک شرکت بپیوندند. همانطور که پیش‌تر عنوان شد، IPO یا عرضه اولیه عمومی زمانی اتفاق می افتد که شرکتی که پیش‌تر در بازار بورس شرکت نداشته و به تازگی قصد ورود به این بازار را دارد، بخشی از سهام خود را به عنوان اوراق بهادار به عرضه عموم می گذارد (1) .
 

عرضه خصوصی

زمانی که یک عرضه کننده، اوراق بهادار خود را به گروه مشخصی از اعضا که تعداد آن‌ها نیز محدود است عرضه می کند، عرضه خصوصی صورت پذیرفته است. این نوع عرضه فقط مخصوص عموم و یا سهام داران قبلی شرکت نیست. آن‌ها می توانند اوراق جدید خود را به صورت مستقیم به موسسات مالی شناخته شده بفروشند  (1) .
 
در این روش شرکت‌ها با صرف زمان و هزینه کمتری می توانند اوراق بهادار خود را به فروش برسانند و بر خلاف روش سنتی که عرضه عمومی بود، نیازی ندارند تا آن را در دسترس عموم مردم قرار دهند و به جای آن به طور مستقیم با سرمایه گذاران قوی تری مانند شرکت‌های بیمه یا بانک‌ها در ارتباط هستند. این حالت سریع‌تر بوده ولی از معایبی نیز برخوردارند، که یکی از آن‌ها این است که به دلیل عدم عرضه اوراق در بورس، امکان خرید و فروش آن‌ها وجود ندارد. همین امر موجب این می‌شود تا سرمایه گذار انتظار سود دهی بیشتری را از شرکت داشته باشد (2) .
 

بازار ثانویه و تفاوت‌های آن با بازار اولیه

در بازار ثانویه، اوراق بهاداری که در عرضه اولیه شرکت عرضه شدند، این بار به عرضه خرید و فروش گذاشته می‌شوند. در این بازار امکان خرید یک سهم به طور مستقیم از شرکت عرضه کننده فراهم می‌شود و شرکت بورس یا شرکت‌های کارگذار بورس، در این بین به عنوان واسط بین عموم و شرکت‌ها عمل می کنند و عمل خرید و فروش سهام را تسهیل می نمایند (3) . یکی از تعاریفی که می توان برای بازار ثانویه بیان کرد به این صورت است که در این نوع بازار، سرمایه گذاران بین خودشان خرید و فروش را از طریق شرکت‌های کارگذار بورس انجام می دهند. در این حالت تمامی انواع اوراق بهادار عرضه شده، بین سرمایه گذاران خرید و فروش می‌شود (2) .

در حالی که در بازار اولیه مسیری برای فروش اوراق جدید یک شرکت به سرمایه گذاران فراهم می‌شود، در بازار ثانویه با سهامی سر و کار دارد که قبلا در بازار اولیه توسط شرکت به فروش رسیده اند. بهتر است قبل از ورود به بازار بورس و خرید هر یک از انواع آن، تفاوت‌های بین بازار اولیه و ثانویه را به خوبی یاد بگیرید تا بتوانید از سرمایه گذاری خود که هم از بعد هزینه و هم بعد مالی است، بهترین خروجی را دریافت کنید (2) .
 

بازار اولیه در مقابل بازار ثانویه از نقطه نظرهای مختلف

تفاوت‌های بین بازار اولیه و بازار ثانویه در قسمت قبل به طور مختصر بیان شد. اما اگر بخواهیم دقیق‌تر به این موضوع بپردازیم و از ابعاد مشخصی تفاوت این دو بازار را مشخص کنیم، به نتایج بهتری می رسیم (4) .
 
نوع اوراق بهادار عرضه شده در بازار اولیه، اوراق جدیدی هستند که به سرمایه گذاران معرفی و فروخته می شوند، در حالی که در بازار ثانویه اوراقی به عرضه گذاشته می شوند که قبلا عرضه شده اند (4) .

حجم تعاملات در بازار اولیه نسبت به بازار ثانویه کمتر است، زیرا در بازار بورس نمی توان هر روز شرکت هایی را پیدا کرد که سهم جدیدی را به عرضه بگذارند و در واقع تعداد آن‌ها بسیار کم است. در حالی که در بازار ثانویه روزانه و در هر لحظه صدها سهم از هر شرکت می توانند عرضه شده و خرید و فروش شوند و در هر لحظه قیمت سهام شرکت بالا و پایین شود.(4)

فروشندگان در بازار اولیه شرکت‌ها هستند و هر شرکت می تواند اوراق بهادار جدید خود را به عرضه بگذارد، در حالی که در بازار ثانویه این سرمایه گذاران هستند که فروش اوراق را انجام می دهند.(4)

خریداران در بازار اولیه کارفرمایان و سرمایه گذاران هستند، ولی در بازار ثانویه تنها سرمایه گذاران هستند که اوراق بهادار را خریداری می کنند.(4)

هدف در بازار اولیه این است که سرمایه خود را برای پروژه‌های جدید افزایش دهند، ولی در بازار ثانویه با تهیه سرمایه و همینطور اطلاعات، پشتیبانی از بازار اولیه صورت می گیرد (4) .

قیمت اوراق در بازار اولیه توسط شرکت‌ها یک مقدار ثابت تعیین می‌شود و هر سهم با مبلغ مشخصی به فروش می‌رسد، در حالی که در بازار ثانویه هر دو طرف خریدار و فروشنده به دنبال بهترین قیمت ممکن برای خرید و فروش اوراق بهادار هستند (5) .
 

جمع بندی

در نهایت می توان به این نتیجه رسید که هر دو نوع بازار اولیه و ثانویه که در متن به ویژگی‌های آن‌ها اشاره شد، نقش بسیار مهمی در به کار بردن سرمایه گذاری عموم برای ارتقای سطح اقتصاد کشور دارند. سرمایه گذاران می‌توانند از هر دو نوع بازار سود ببرند، هرچند که هر دوی این بازارها از ریسک‌های منحصر به خود برخوردار هستند.

لازمه بهره بردن از هردو نوع بازار اولیه و ثانویه این است که به خوبی از تفاوت‌ها و ریسک‌ های آن‌ها آگاه باشیم و سپس پا به عرصه سرمایه گذاری در هر یک از آن‌ها و یا در هر دو بگذاریم. اصولا در بازار اولیه سوددهی خوب است و سهام با یک قیمت ثابت برای خریداران در سیستم نمایش داده می‌شود. اما در بازار ثانویه نرخ گذاری به این صورت نیست و خرید فروش بین فروشندگان و خریداران صورت می گیرد و مسائل بسیاری در تعیین قیمت سهام تاثیر گذار هستند.

پینوشتها