قم؛ قهرمان همه بحران‌ها

سرفراز در ابتلائات

ملاک ارزشمندی در دین اسلام، حسب و نسب و قبیله و نژاد افراد نیست بلکه کردار شایسته و عملکرد مناسب افراد در برابر فرامین الهی است که به انسان‌ها و جوامع ارزش می‌دهد.

قرآن کریم می‌فرماید:«یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثى‏ وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیر؛[1] اى مردم، ما شما را از مرد و زنى آفریدیم، و شما را ملّت ملّت و قبیله قبیله گردانیدیم تا با یکدیگر شناسایى متقابل حاصل کنید. در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا پرهیزگارترین شماست. بى‏ تردید، خداوند داناى آگاه است‏.»

در طول تاریخ، همیشه در قم افرادی بوده‌اند که نگذاشته‌اند دستورات و شعائر الهی بر زمین بماند. این در حالی است که بیشترین و بزرگترین آزمون‌های الهی و بلاها و گرفتاری‌های متعددی نیز همواره در این شهر وجود داشته است ولی هیچ گاه، موجب عقب نشینی مردم این دیار از ارزش‌های دینی‌شان نشده است. از همین رو، شهر قم، به عنوان میزان و معیار حق پذیری بوده است.

امام عسکری علیه السلام از پدرشان و ایشان از جد بزرگوارشان امیر المومنین علیه السلام در مورد شهر قم چنین نقل می‌کنند که رسول خدا صلّی الله علیه و آله فرمودند:«لَمَّا أُسْرِیَ بِی إِلَى السَّمَاءِ الرَّابِعَةِ نَظَرْتُ إِلَى قُبَّةٍ مِنْ لُؤْلُؤٍ لَهَا أَرْبَعَةُ أَرْکَانٍ وَ أَرْبَعَةُ أَبْوَابٍ کُلُّهَا مِنْ إِسْتَبْرَقٍ أَخْضَرَ قُلْتُ یَا جَبْرَئِیلُ مَا هَذِهِ الْقُبَّةُ الَّتِی لَمْ أَرَ فِی السَّمَاءِ الرَّابِعَةِ أَحْسَنَ مِنْهَا فَقَالَ حَبِیبِی مُحَمَّدٌ هَذِهِ صُورَةُ مَدِینَةٍ یُقَالُ لَهَا قُمُّ یَجْتَمِعُ فِیهَا عِبَادُ اللَّهِ الْمُؤْمِنُونَ یَنْتَظِرُونَ مُحَمَّداً وَ شَفَاعَتَهُ لِلْقِیَامَةِ وَ الْحِسَابِ یَجْرِی عَلَیْهِمُ الْغَمُّ وَ الْهَمُّ وَ الْأَحْزَانُ وَ الْمَکَارِهُ؛[2]

هنگامی که به آسمان چهارم برده شدم، به گنبدی از لؤلؤ که چهار ستون و چهار در داشت و گویا از حریر سبز بود، نگریستم. گفتم: جبرئیل، این گنبدی که بهتر از آن را در آسمان چهارم ندیده‌ام، چیست؟ جبرئیل گفت: محبوبم محمد، این صورت شهری است که به آن قم گویند. در آن بندگان مؤمن خدا جمع می شوند و منتظر محمد و شفاعتش در روز قیامت و حسابرسی هستند. بر آنان غم و اندوه و ناراحتی‌ها و ناخشنودی‌ها وارد می‌شود.»
یکی از شاخصه‌هایی که موجب شده شهر قم به عنوان کانون انقلابی‌گری قرار گیرد، وجود مؤلفه بصیرت دینی است که باعث می‌شود یک جامعه در مواجهه با بحران‌ها و حوادث فراگیر، عکس العملی مناسب و به موقع از خود نشان دهد.

پناه بردن به قم

رخ دادن بلاهای مختلف برای آزمایش مردم این خطه، و رفتار آگاهانه آنها در چنین اتفاقاتی موجب شده است قم، به عنوان الگو و معیار کُنش‌گری قرار گیرد. توصیه به دقت در نوع عملکرد کلی شهر قم در مواجهه با حوادث و ناگواری‌ها، به معنای پناه بردن به قم است.

در روایتی از امام رضا علیه السلام نقل شده است که فرمودند:«إِذَا عَمَّتِ الْبُلْدَانَ الْفِتَنَ وَ الْبَلَایَا فَعَلَیْکُمْ بِ قُمَّ وَ حَوَالَیْهَا وَ نَوَاحِیهَا فَإِنَّ الْبَلَایَا مَدْفُوعٌ عَنْهَا؛[3] وقتی شهرها را فتنه فراگرفت به قم پناه ببرید.» البته هر جامعه‌ای کمر همت به جهاد در راه خدا و ایستادن پای ارزش‌های دینی ببندد، امدادهای الهی نیز آن را همراهی می‌کند و قم نیز این چنین بوده است.
 

قم در آینه تاریخ انقلاب

گرچه قم را به مهد محبان و شیعان اهل بیت می‌شناسند اما ورای آن، امروزه قم به عنوان کانون انقلاب و نبرد اسلام با طاغوت‌های جهان بر سر زبان‌هاست. قم، کانون تجمع و جاذبه منحصر به فردی است که بهترین و راسخ‌ترین مؤمنان انقلابی را گرد هم می‌آورد.

امام کاظم علیه السلام در مورد قیام و انقلاب مهمی که از قم شروع می‌شود فرمودند:«رَجُلٌ مِنْ اهْلِ قُمْ یدْعُو النَّاسَ الَی الْحَقّ، یجْتَمِعُ مَعَهُ قَوْمٌ کزُبُرِ الْحَدیدِ، لاتَزِلُّهُمُ الرّیاحُ الْعَواصِفِ، لایمُلُّونَ مِنَ الْحَرْبِ وَلایجْبُنُونَ، وَعَلَی اللَّهِ یتَوَکلُونَ وَالْعاقِبَةُ لِلْمُتَّقینَ؛[4]
مردی از قم مردم را به حق فرا می‌خواند، بر گرد او مردمانی جمع می‌شوند که همچون قطعات آهن استوارند، طوفان‌ها آنها را به لرزه نمی‌اندازد و از جنگ خسته نمی‌شوند و ترسی از خود نشان نمی‌دهند، بر خدا توکل دارند و عاقبت از آنِ پرهیزکاران است».
امداد الهی در پیروزی انقلابِ منحصر به فرد جمهوری اسلامی ایران که بر خلاف همه پیش‌بینی‌ها صورت گرفت، نمونه‌ای از امداد الهی نسبت به انقلابی‌های خدامحور است؛ چرا که قرآن کریم می‌فرماید:«وَ لَیَنْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ یَنْصُرُه‏؛[5] و قطعاً خدا به کسى که [دین‏] او را یارى مى‌‏کند، یارى مى‏‌دهد.»
 

قم؛ کانون بصیرت و انقلابی‌گری

یکی از شاخصه‌هایی که موجب شده شهر قم به عنوان کانون انقلابی‌گری قرار گیرد، وجود مؤلفه بصیرت دینی است که باعث می‌شود یک جامعه در مواجهه با بحران‌ها و حوادث فراگیر، عکس العملی مناسب و به موقع از خود نشان دهد. با دقت در گونه‌شناسی ساکنان این شهر تاریخی متوجه می‌شویم که در اکثر قریب به اتفاق تاریخ این شهر، شیعیان و دوستداران اسلام و اهل بیت علیهم السلام ساکنان عمده این سرزمین بوده‌اند. ضمن اینکه هیمن جا، مهد بزرگترین عالمان دینی، فقها و محدثان بوده است.

از همین نکته می‌توان دریافت که مهمترین دلیل بصیر بودن این جامعه، انس و بهره‌مندی آنان نسبت به معارف دینی و شیعی بوده است. شهر قم همواره توانسته است در دفاع از دین و معارف اهل بیت علیهم السلام بهترین عملکرد را داشته باشد و دشمنان ارزش‌های دینی را طرد کرده و به خوبی از اسلام دفاع کند. شاید به همین دلیل است که ائمه اطهار علیهم السلام، جایگاه ویژه‌ای برای قمی‌های انقلابی قائل شده‌اند. این رفتار اهالی متدین قم نشانه نجابت تحسین برانگیز آنان است. تا جایی این فهم، بصیرت و شور عملیاتی به موقع و آگاهانه قمی‌ها ارزشمند است که مورد استقبال اهل بیت علیهم السلام قرار گرفته است.

حماد ناب می‌گوید: به همراه جماعتی در حضور امام صادق علیه السلام بودیم که عمران بن عبدالله قمی وارد شد. امام از او احوال‌پرسی کرد و خوشحالش نمود. وقتی او برخاست و رفت به حضرت عرض کردم: این چه کسی بود که با او این گونه خوش‌رفتاری کردید؟

حضرت فرمود: «هَذَا مِنْ أَهْلِ بَیْتِ النُّجَبَاءِ مَا أَرَادَ بِهِمْ جَبَّارٌ مِنَ الْجَبَابِرَةِ إِلَّا قَصَمَهُ اللَّه‏؛[6] او از جمله خاندان نجیبان یعنی اهل قم است. هیچ گاه هیچ گردنکشی از طاغیان نسبت به آنان سوء قصد نمی‌کند مگر اینکه خداوند او را در هم می‌شکند.»

حماسه حضور قم در یازدهمین دوره انتخابات مجلس

دو روز قبل از انتخابات مجلس در اسفند 1398، انتقال یکی از واگیرترین ویروس‌های تاریخ به نام «کرونا» به شهر قم، مشتی از خروارها حوادثی است که شهر قم در آن آزموده شده است و این بار نیز این شهر مقدس، عملکردی به موقع، جانانه و الگو را به نمایش گذاشت.

رهبر معظم انقلاب اسلامی در تمجید از حضور حماسی و با بصیرت قمی‌ها فرمودند:«با اینکه مردم قم ـ که خداوند متعال برکاتش را بر این مردم زیاد کند ـ  درمرکز این [بیماری] بودند، اوّل اسم آنها آورده شد، یکی از شلوغ‌ترین حوزه‌های انتخابی در انتخابات، حوزه‌های قم بود که آنها آمدند. ببینید، این ملّت، ملّتی است که خدای متعال اراده کرده آن را پیروز کند؛ ان‌شاء‌اللّه.»[7]

پی‌نوشت
[1]. سوره حجرات، آیه 13.
[2]. الإختصاص(شیخ مفید)، النص، ص: 101.
[3]. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏57، ص: 228.
[4]. همان؛ ج‏57، ص: 216.
[5]. سوره حج، آیه 40.
[6]. الإختصاص(شیخ مفید)، النص، ص: 69.
[7]. بیانات در ابتدای جلسه درس خارج فقه و تشکر از حضور ملت ایران در انتخابات؛ ۱۳۹۸/۱۲/۰۴.