آشنایی با روند و مراقبت های دوران شیردهی

شیر دهی یا تغذیه با شیر مادر، روش طبیعی و ابتدایی جهت تامین مواد مغذی و غذای نوزادان و کودکان خردسال، جهت رشد و نمو سالم است.

تقریبا تمامی مادران، به شرط داشتن اطلاعات کافی، مراقبت های بهداشتی، تغذیه ی سالم و حمایت از جانب خانواده و جامعه، میتوانند روند شیر دهی را انجام دهند.

طبق نظر سازمان های بهداشتی، خصوصا سازمان بهداشت جهانی ( WHO )، تغذیه ی انحصاری با شیر مادر تا سن 6 ماهگی به تمامی نو مادران در جهان توصیه میشود و به همراه غذاهای مکمل و مناسب تا 2 سال ( و گاها بالاتر ) نیز میتواند ادامه داشته باشد.

این توصیه بدان معناست که تا سن 6 ماهگی، تمام نیاز های غذایی و مواد مغذی بدنِ کودک، بجز ویتامین D از طریق شیر مادر تامین میشود.1
 

آغوز

شیرِ مایل به زرد و چسبنده ای است که در اواخر دوران بارداری تولید میشود و به عنوان نخستین تجربه ی شیر دهی و تغذیه ی نوزادان توصیه میگردد و باید در اولین ساعات پس از تولد اغاز شود.
 

تعداد دفعات شیر دهی

در چند هفته ی ابتداییِ تولد، نوزادان به طور معمول هر دو تا سه ساعت به شیر مادر نیاز دارند و با بزرگتر شدنشان این نیازِ غذایی کاهش می یابد تا جایی که به یکی دو بار در شبانه روز می رسد و بعد از آن به طور کامل قطع میشود.
 

مزایای شیر دهی برای کودکان

برای بسیاری از نوزادان و خردسالان، شیر خوردن از سینه ی مادران، جدا از تامین نیاز غذایی، تامین نیاز عاطفی نیز محسوب میشود و موجب دلبستگی و وابستگیِ عمیقی میان مادر و فرزند میگردد.

آمارِ مرگ و میرِ 820000 کودکِ زیر 5 سال در جهان، که به دلیل کمبود مواد مغذی و ضعف بنیه رخ میدهد، با افزایش شیر دهی در سطح جهانی کاهش خواهد یافت.

خطر ابتلا به عفونت های دستگاه تنفسی و همچنین اسهال، در کودکانی که با شیر مادر تغذیه میشوند کمتر است.

از دیگر مزایای تغذیه با شیر مادر، کاهش خطر ابتلا به اسم، آلرژی و دیابت نوع 1 در سنین جوانی و بزرگسالی است.

رشدِ شناختی و اجتماعی کودکان بیشتر شده و احتمال بروز چاقی مزمن در بزرگسالی کم میشود.
 

مزایای شیر دهی برای مادران

شیر دهی، در کنار فواید بسیاری که برای کودکان دارد؛ به سلامت جسمی و روحی مادران نیز کمک شایانی میکند. در همین راستا، برخی از فواید شیر دهی عبارت است از :

کوچک شدن رحم و بازگشت سریعترِ اندام های درونی به وضعیت نرمالِ پیش از بارداری

کاهش افسردگی پس از زایمان

کاهش خطر ابتلا به سرطان پستان

کاهش خطر ابتلا به بیماری های قلبی و عروقی

همچنین، طبق تحقیقاتِ انجام شده، شیر دهی، بازگشت قاعدگی و باروری را به تاخیر انداخته و به عنوان آمنوره شیر دهی شناخته میشود.

اگر بدنِ مادر ضعیف باشد و یا تغذیه ی مناسب در دوران بارداری و شیر دهی نداشته باشد، دچار مشکلاتی از جمله ریزش مو، بی حالی، ضعف جسمانی، پوکی استخوان و... میشود. به همین دلیل، همان اندازه که شیر دهی به نوزادان، در سلامت و رشد آنها تاثیرگذار است؛ توجه و مراقبت از مادران نیز اولویت بالایی دارد.2
 

مادرانی که از شیر دهی منع میشوند

مادرانی که ملزم به مصرف دارو های شیمیایی هستند ( حتی دارو های ساده ی آنتی بیوتیک ) باید با پزشکِ خود مشورت نمایند چرا که اغلب آنها بر روی شیر تاثیر گذاشته و به بدن نوزادان منتقل میشود.

از آنجایی که دوز دارو های بزرگسالان بالاست و بدنِ نوزادان و خردسالان ضعیف و دارای ایمنی پایین است، لذا برایشان زیان آور و خطر آفرین است.

مادرانی که انواع مشروبات الکلی و مواد مخدر ( حتی قلیان ) مصرف میکنند؛ از شیر دهی منع میشوند. چرا که اثرات مواد الکلی و افیونی مستقیما شیر مادر را آلوده کرده و روی کودکان تاثیر منفی میگذارد. با این حال، در نظر برخی پزشکان، مصرفِ محدودِ آنها مشکلی ایجاد نمیکند.

بر خلافِ گفته ی بسیاری از افراد، مصرفِ نرمال قهوه و کافئین، دلیلی برای قطع شیر دهی نیست؛ اما برای اطمینان خاطر میزان مصرف خود را در طول دوران شیرخواری کودکان کاهش دهید.

داشتن سابقه ی بیماری های روانی، افسردگی و مسائلی از این دست نیز، موجب منع نومادران از شیر دهی میشود؛ اما تشخیصِ میزان این مشکلات و تاثیر روی کودکان برعهده ی پزشک است.
 

تغذیه دوران شیر دهی

از ابتدای شروع دوران شیر دهی، لازم است به رژیم غذایی خود توجه بیشتری نموده تا سلامت خودتان و فرزندتان را تضمین نمایید.

از نظر تئوری، مادران شیر ده میتوانند اکثر مواد غذایی را در حد اعتدال مصرف کنند؛ اما رژیم غذایی آنها باید شاملِ مقدارِ بیشتری غلاتِ کامل، میوه، سبزیجات و پروتئین نسبت به گذشته باشد.
 

چند توصیه غذایی مهم در دوران شیر دهی

غلات کامل، شامل برنج، نان، ماکارونی و غذاهای صبحانه مثل گرانول است. این مواد، فیبر، انرژی و قندِ مورد نیاز بدن شما را تامین میکنند. از آنجایی که در روند شیر دهی، میزان سوزاندن کالری به شدت بالا میرود، باید انرژی کامل داشته باشید. به عنوان یک صبحانه ی مقوی میتوانید از مخلوطِ موز، جو دو سر، گرانول، خرما و عسل استفاده کنید.

مصرف روزانه 5 واحد میوه و سبزیجات را در برنامه ی غذایی خود از یاد نبرید. این دسته از مواد غذایی، آهن و ویتامین های مورد نیاز بدن شما را تامین میکنند تا مقاومت بالاتری داشته باشد و بنیه ی از دست رفته را جبران کند. پیش از مصرف میوه و سبزیجات، آنها را به خوبی شسته و ضد عفونی نمایید. همچنین تا حد امکان از محصولات ارگانیک که فاقد مواد شیمیایی هستند استفاده کنید.

پروتئین مورد نیاز بدن در دوران شیر دهی، از طریق مصرف گوشت قرمز، مرغِ رسمی، تخم مرغِ رسمی و حبوباتی مانند لوبیا و عدس تامین میشود. حتی الامکان، هفته ای دوبار ماهی ( خصوصا قزل آلا ) مصرف کنید. همچنین میگو، صدف، تیلاپیلا و خرچنگ نیز از جمله موجوداتِ آبزیِ کم جیوه هستند.

اگر در این دوران با کمبود ویتامین های گروه B مواجه شدید، حتما با مشورت پزشک، مکمل های مناسب مصرف کنید تا دچارِ ضعف عضلانی، استفراغ، ریزش مو و کاهش اشتها نشوید. این عوارض در کودکانی که مادرانشان کمبود ویتامین های گروه B را داشته اند ( خصوصا B12 ) به شدت دیده میشود.

لبنیات بخورید. گرچه مصرف شیر گاو توسط مادران، ممکن است برای کودکان مشکلاتی ایجاد کند ( اصطلاحا سنگین باشد ) اما مصرف لبنیات کم چرب، به شدت توصیه میشود. برای کودکانی که نسبت به شیرگاو حساسیت ( نفخ، اگزما، اسهال و استفراغ، خارش پوشت و یبوست ) نشان میدهند، فرآورده های شیر بز، جایگزین مناسبی است. اگر شیر گاو را از رژیم غذایی خود حذف کنید، احتمالا پزشکان مصرفِ ویتامین D و کلسیم را به عنوان مکمل پیشنهاد میدهند.

در طول روز حداقل 8 لیوان آب ( حدودا 2 لیتر ) مصرف کنید. در حین شیر دهی، بدن شما هورمون اکسی توسین آزاد میکند که منجر به تشنگی میشود. کمبودِ آبِ بدن، از رنگ ادرار مشخص است. اگر به میزان کافی آب مصرف نکنید، ادرار شما تیره، کم و دارای بوی نا خوشایند است. اگر آب منطقه ی شما در شرایط سالم قرار ندارد، از فیلتر های مناسب و یا آب معدنی های معتبر استفاده کنید.3
 

توصیه ای به نو مادران

در پایان، به تمامی نومادران توصیه میشود ورزش را از یاد نبرند.

حضور کودکان نباید منجر به غفلتِ شما از سلامت و تناسب اندامتان گردد. آنچه مسلم است، بدن شما پس از زایمان تغییرات بسیاری خواهد داشت و باید مجددا به وضعیت قبلی خود بازگردد. انجام تمرینات ورزشی مناسب و مداوم، این روند را سرعت بخشیده و از بروز عوارضی همچون افتادگی پوست، دیابت، بالا رفتن چربی و افسردگی جلوگیری مینماید. کودکانِ سالم، در دامانِ مادران سالم پرورش می یابند در مراقبت و توجه به خود کوتاهی نکنید.

پینوشتها
1.www.who.int
2.www.en.wikipedia.org
3.www.wikihow.com