آیا مصرف محصولات پروبیوتیک عوارض دارد؟

عوارض مصرف محصولات پروبیوتیک و راه‌های برطرف کردن آنها

امروزه مصرف مکمل های غذایی و محصولات پروبیوتیک از هر زمان دیگری رایج‌تر شده است. پروبیوتیک ها باکتر‌ی‌­های سازگار با روده هستند که به آنها «میکروفلور» هم گفته می‌شود. این باکتری‌ها در قسمت­‌های مختلف بدن حضور دارند. بااینکه بیشتر این باکتری­‌ها در دستگاه گوارش وجود دارند، گاهی در زیر پوست، دهان و سایر مناطق نیز دیده می­‌شوند.

بااینکه شواهد زیادی دربارۀ فواید آنها برای سلامتی وجود دارد، ولی ممکن است درمورد عوارض جانبی پروبیوتیک‌ها نیز چیزهایی شنیده باشید. خوشبختانه این عوارض آن‌چنان بد نیستند. 

مطالعات زیادی نشان می‌­دهند که سلامت میکروفلور­های بدن‌تان می‌تواند نشانه‌ای از میزان سلامتی و تندرستی خودتان باشد. نبود تعادل در باکتری­‌های مفید روده می‌تواند موجب بروز مشکلات گوارشی شود. این امر می‌­تواند به بروز سایر مشکلات جدی مانند آلرژی غذایی، اختلالات رفتاری، تغییرات خلقی، بیماری های خودایمنی،آرتروز، خستگی مزمن، مشکلات پوستی و حتی سرطان بینجامد. به‌همین دلیل است که مصرف مکمل‌گونۀ پروبیوتیک‌­ها به‌عنوان یکی از مؤثرترین راه­‌ها برای بهبود سلامتی توصیه شده است.

مکمل­‌های پروبیوتیک باکتری­‌ها و مخمرهای زنده‌ای هستند که در شکل مایع، پودر یا کپسول‌ وجود دارند و باعث سلامتی می‌شوند؛ هم­چنین می‌­توان آن­ها را به‌صورت غذاهای پروبیوتیک مانند ماست، کفیر، کلم ترش (زاواکراوت)، کیمچی (نوعی خوراک تخمیری کُره‌ای) و میسو (خمیر سویا) میل کرد.

باوجودِاین، ممکن است مکمل­‌های پروبیوتیک در ابتدا عوارض جانبی کمی ناخوشایند به همراه داشته باشند. این عوارض زودگذر هستند و تنها بخش کوچکی از جمعیت استفاده‌کننده از پروبیوتیک‌ها را تحت‌تأثیر قرار می­‌دهند. بااین‌حال، دانستنِ این مفید است که در هنگام شروع رژیم پروبیوتیکی ممکن است با چه چیزهایی روبه‌رو شوید.
 

۱. علائم گوارشی

ازجایی‌که بیشتر میکرو­فلورهای بدن در روده زندگی می کنند، مصرف پروبیوتیک­‌ها بر روی این ناحیه تأثیرات چشمگیری بر جای می‌گذارد. علائم گوارشی احتمالی معمولا شامل نفخ، گرفتگی یا احساس پُری بیش‌ازحد است.

اگر پروبیوتیک مصرفی‌تان حاوی گونه‌­ای از مخمر مفید باشد، ممکن است کار کردن شکم‌تان نیز تغییر کند؛ برخی از افراد هم احساس تشنگی بیشتری می‌­کنند.

یک مطالعه نشان داد که بروز این علائم به‌خاطر گسترش قلمرو باکتری‌­های مفید جدید در رودهٔ بزرگ و رودهٔ باریک است. همچنین ممکن است براثر تغییرات باکتریایی در روده‌، گاز بیشتری تولید شود. این تغییرات گاهی اوقات می‌­تواند باعث اسپاسم غیرطبیعی روده و یا مانع از خالی‌شدن کامل معده از غذای مصرفی‌تان شود.

بااینکه عدهٔ محدودی این علائم را تجربه می‌کنند، ولی دانستن علائم احتمالی مفید است. در واقع، این علائم نشانهٔ خوبی است که بفهمید پروبیوتیک واقعا اثر کرده است.

خوشبختانه این علائم معمولا بعد از یک یا دو هفته از آغاز مصرف پروبیوتیک‌ها فروکش می‌کنند. اگر واقعا نمی‌توانید با این علائم مقابله کنید، بهتر است مقدار مصرفی روزانه‌تان را به نصف مقدار توصیه‌شده بر روی برچسب محصول کاهش دهید. سپس ‌می‌توانید به‌تدریج مقدار مصرفی‌تان را طی هفته‌­های بعد افزایش دهید. این کار به روده‌تان اجازه می­‌دهد تا به‌آرامی با ورود باکتری‌­های جدید تنظیم شود.
 

۲. بروز سردرد براثر آمین­‌های موجود در غذاهای پروبیوتیک

برخی از کسانی که به‌تازگی مصرف پروبیوتیک‌ها را آغاز کرده‌اند، سردرد و میگرن را نیز گزارش داده‌اند. البته مکمل‌های پروبیوتیکی باعث سردرد نمی‌‌شوند، ولی برخی غذاهای پروبیوتیکی می‌توانند سردردهای خفیفی ایجاد کنند. این موضوع می‌تواند به‌دلیل وجود آمین‌‌هایی (نوعی ترکیبات نیتروژن‌دار) باشد که در طی فرایند تخمیر ایجاد می­‌شوند.

غذاهای سرشار از باکتری­‌های پروبیوتیک و پروتئین (مانند کیمچی، ماست یا کلم‌ترش) حاوی مقادیر کمی آمین هستند. زیرگروه آمین‌­ها شامل تیرامین، تریپتامین و هیستامین است.

مشخص شده است که مقادیر زیاد آمین می­‌تواند سیستم عصبی‌تان را تخریب کند و باعث افزایش یا کاهش ناگهانی جریان خون شود. در برخی موارد، این امر می‌­تواند به سردرد یا میگرن بینجامد. براساس یک مطالعه، کاهش مصرف آمین­‌ها همراه با رژیم کم‌هیستامین تاحدودی باعث درمان سردرد می­‌شود.

همچنین ممکن است برخی واکنش‌­ها نیز باعث بروز سردرد بشوند، مثل وقتی که تعداد زیادی باکتری یا مخمر در روده‌تان از بین می‌روند. اگر بعد از شروع رژیم پروبیوتیکی چنین واکنش‌هایی دارید، می‌­تواند به‌خاطر مرگ برخی باکتری­‌های قدیمی دستگاه گوارش‌ باشد. مرگ آنها باعث آزاد شدن سیتوکین­‌های التهابی می‌شود. این عمل می­‌تواند باعث استرس اکسیداتیو یا آزاد شدن اندوتوکسین­‌ها (درون‌زهرابه) شود. خوشبختانه این مرحله به‌محض عادت‌ کردن بدن به پروبیوتیک‌ها تمام می‌­شود.

از مواد غذایی مصرفی‌تان لیستی تهیه کنید تا بفهمید چه غذاهای پروبیوتیکی‌ای باعث بروز سردردتان می‌شوند. همچنین برای سم زدایی بدن، آب زیادی بنوشید.
 

۳. واکنش­‌های منفی به آلرژن‌ها

کسانی که به مصرف برخی غذاها آلرژی یا حساسیت داشته باشند، بیشتر مستعد بروز واکنش‌‌های منفی در برابر پروبیوتیک‌ها خواهند بود. یکی از شایع­‌ترین این واکنش­‌ها، واکنش به پروبیوتیک‌های تهیه‌شده از منابع لبنی است.

بسیاری از فراورده‌­های پروبیوتیکی از لبنیات تهیه شده‌اند و حاوی لاکتوز (قند موجود در شیر) هستند. بااین‌حال، مطالعات نشان می­‌دهد که باکتری­‌های پروبیوتیک موجود در محصولات لبنی تخمیرشده و غیرتخمیری می­‌توانند علائم عدم تحمل لاکتوز را کاهش بدهند.

در برخی موارد نادرِ مصرف محصولات پروبیوتیکی محتوی سویه‌ای از باکتری‌ها به‌نام «بیفیدوباکتر بیفیدوم» در مبتلایان به عدم تحمل لاکتوز می‌تواند موجب تجمع گاز و نفخ شود. اگرچه ممکن است این علائم از بین بروند، ولی به این افراد توصیه می‌­شود پروبیوتیک­‌های غیرلبنی مصرف کنند.

کسانی که مشکل عدم تحمل تخم مرغ یا سویا دارند ممکن است به وجود این آلرژن‌­ها در برخی محصولات واکنش نشان دهند. همچنین افرادی که به مخمر حساسیت دارند، باید از مصرف مکمل‌های پروبیوتیک حاوی مخمر خودداری کنند.

اگر به برخی غذاها حساسیت دارید، قبل از خرید مکمل‌های پروبیوتیک برچسب آن را بررسی کنید.

مورد مهم دیگر این است که بسیاری از مکمل‌­های پروبیوتیک حاوی پری‌بیوتیک‌ها هستند. پری‌بیوتیک‌ها فیبرهایی هستند که بدن شما نمی‌­تواند آن­ها را تجزیه کند، ولی باکتری‌­های مفید روده‌ از آنها به‌عنوان غذا استفاده می‌کنند. از رایج‌­ترین پری‌بیوتیک‌­ها می‌توان به لاکتولوز، اینولین و الیگوساکاریدهای مختلف اشاره کرد.

اگرچه فرایند تخمیر معمولا برای باکتری‌­های روده‌ مفید است، اما این پری‌بیوتیک­‌ها می­‌توانند باعث ایجاد نفخ و گاز زیاد شوند. این واکنشِ آلرژی نیست، اما ممکن است گاهی اوقات برای جلوگیری از مصرف پروبیوتیک کافی باشد.
 

۴. واکنش‌­های پوستی

برخی گزارش‌های نادر از بروز راش (قرمزی پوست) یا خارش پوست خفیف براثرِ مصرف پروبیوتیک­‌ها حکایت دارند.

بررسی انجام‌شده در سال ۲۰۱۸ نشان داد که تعداد کمی از بیماران مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر که برای درمان علائم خود از پروبیوتیک‌ها استفاده کرد‌‌ه‌­اند، دچار ورم و خارش شده‌اند.

اگر با شروع مصرف یک مکمل پروبیوتیکِ جدید پوست‌تان به‌طور ناگهانی دچار خارش شده باشد، این احتمالا پاسخی موقت است که طی چند روز برطرف خواهد شد. اگرچه خارش ممکن است آزاردهنده باشد، ولی بعید به نظر می­‌رسد شدید یا ناتوان‌کننده شود.

علت خارش پوست یا راشِ ناشی از مصرف پروبیوتیک‌ها احتمالا ایجاد حساسیت توسط باکتری­‌ها است. اگر به یکی از مواد افزودنی موجود در یک مکمل خاص (مانند تخم‌مرغ، سویا یا لبنیات) حساسیت دارید، سیستم ایمنی بدن‌تان ممکن است واکنشی التهابی ایجاد کند. این اتفاق همچنین ممکن است بعد از خوردن غذاهای تخمیرشده ـ که حاوی مقدار زیادی آمین بیوژنیک مانند هیستامین هستند ـ نیز رخ دهد.

وقتی یک گونهٔ باکتریایی جدید به روده‌تان وارد می­‌شود، این واکنش‌ها کاملا طبیعی است. اگر از قبل، دچار مشکل عدم تحمل یا حساسیت به هیستامین هستید، به‌احتمال زیاد به واکنش پوستی یا خارش پوست مبتلا خواهید شد.

اگر مشکل بیش از آستانه تحمل‌تان است، مصرف پروبیوتیک را متوقف کنید و با پزشک مشورت کنید. مواد موجود بر روی برچسب محصول را بررسی کنید. با از بین‌ رفتن علائم مشکلات پوستی، یک محصول پروبیوتیک را امتحان کنید که حاوی ترکیبات متفاوتی باشد.
 

۵. سندروم رشد بیش‌ازحد باکتری‌های روده باریک (SIBO)

یک مطالعه در سال ۲۰۱۸ نشان داد که ممکن است در افرادی که از مه مغزی رنج می‌­برند، ارتباطی بین SIBO و مکمل‌های پروبیوتیکی وجود داشته باشد. به نظر می‌­رسد با متوقف‌ کردن مصرف پروبیوتیک‌ها و شروع مصرف آنتی‌بیوتیک، علائم این افراد بهبود یافته است.

باکتری‌­های موجود در رودهٔ باریک و بزرگ معمولا از نظر گونه با یکدیگر متفاوت هستند. رودهٔ بزرگ حاوی باکتری­‌های بی‌­هوازی است که می­‌توانند بدون اکسیژن رشد کنند. این باکتر‌ی­‌ها با تخمیر پری‌بیوتیک‌ها و کربوهیدرات هایی که در روده از بین نمی‌روند، زنده می‌مانند.

SIBO هنگامی اتفاق می‌­افتد که باکتری­‌های رودهٔ بزرگ به رودهٔ باریک برسند و رشد خود را آغاز کنند. علائم آن اغلب با سندروم رودهٔ تحریک‌پذیر اشتباه گرفته می­‌شود؛ زیرا موجب تجمع گاز، نفخ و اسهال می‌­شود. گاهی اوقات SIBO می­‌تواند باعث مه مغزی و مشکلاتی در حافظه کوتاه مدت شود. بروز SIBO در افراد مبتلا به سندروم رودهٔ تحریک‌پذیر شایع‌­تر است.

اگرچه هنوز مشخص نیست که چه عواملی باعث رشد باکتری­‌ها در رودهٔ باریک می­‌شود، اما برخی محققان می­‌گویند که این می‌­تواند نتیجهٔ تحرک کمِ روده باشد. این باعث می­‌شود مواد غذایی مدت طولانی‌­تری در روده باشند که این به‌معنای تخمیر بیشتر در رودهٔ باریک است.
 

موقتی بودن اثرات جانبی پروبیوتیک‌ها

بیشتر این عوارض جانبی در موارد محدودی رخ می­‌دهند. آنها معمولا تنها پس از شروع رژیم غذایی پروبیوتیکی، تا مدت‌زمانی کوتاه دوام می­‌آورند و با تنظیم بدن شما از بین می­‌روند. عوارض جانبی اگر ناشی از تنظیم و تعادل مجدد روده‌تان باشد، بدترین کاری که می‌­توانید انجام دهید قطع مصرف پروبیوتیک‌هاست!

اگر عوارض جانبی شما ناشی از حساسیت یا عدم تحمل یا به‌دلیل مصرف بیش‌از‌حد هیستامین است، ممکن است مجبور به مصرف یک پروبیوتیک دیگر باشید و یا به‌طور کلی مصرف پروبیوتیک‌ها را متوقف کنید.

با پزشک‌تان صحبت کنید تا بهترین مسیر عملی برای بهبود سلامت روده و افزایش سلامت عمومی خود را پیدا کنید.


منبع: سایت چطور