نوروز و تأثیر آن در افزایش امنیت روانی

نوروزی متفاوت

نوروز، یکی از قدیمی‌ترین و البته خاطره‌انگیزترین جشن‌های باستانی ایرانیان است که در برخی روایات اسلامی نیز بزرگ داشته شده و به نوعی شادترین روزهای ایرانیان را به خود اختصاص داده است. نوروز، زمان دید و بازدید از اقوام و خویشان و مسافرت و تفریح در طبیعت و ایران‌گردی ما ایرانی‌هاست.

با شیوع گسترده بیماری جدید کرونا ویروس در جهان و از جمله در ایران، لزوم رعایت دقیق مسائل بهداشتی و ممنوعیت مسافرت و عبور و مرور و شرکت در تجمعات موجب شده است که نوروز امسال شبیه هیچ کدام از نوروزهای گذشته نباشد و لازم است که مردم به جای مسافرت و دید و بازدید در خانه و در کنار اعضای خانواده بمانند تا فرصت کنترل این بیماری و رفع آن به وجود آید.

تحول از حال بد به حال خوب

این روزها دلهره، اضطراب، ترس، از دست رفتن فرصتهای شغلی و کسب درآمد و... روح و روان مردم را نشانه رفته است، اما با الهام از دگرگونی و زنده شدن طبیعت در نوروز و استفاده مبتکرانه و نو از فرصت دورهمی نوروز می‌توانیم حال و هوای روح و روانمان را دگرگون کنیم و تهدیدهای امنیت روانی خود، خانواده و جامعه‌مان را به فرصتی برای آرامش و نشاط تبدیل کنیم. چنانکه در دعای تحویل سال از خدا می‌خواهیم که خدایا، حال ما به بهترین حال تبدیل کن. «یَا مُحَوِّلَ الْحَوْلِ وَ الْأَحْوَالِ حَوِّلْ حَالَنَا إِلَى أَحْسَنِ الْحَال‏؛[1]ای متحول کننده سال‌ها و حالت‌ها! حالات ما را به نیکوترین حالات تبدیل نما!»
اولین و مهمترین فرصت به وجود آمده در این روزها فرصت بیشتر با هم بودن و دور هم جمع شدن افراد خانواده است. فرصتی که شاید بعد از کرونا هم دیگر به این شکل به وجود نیاید.

اهمیت امنیت روانی

امنیت، از مهمترین نیازهای انسان است. یکی از مهمترین انواع امنیت، امنیت روانی و روحی است که موجب ایجاد و تقویت آرامش فرد و خانواده می‌شود. به عبارت دیگر اگر آرامش در خانواده و افراد نباشد گویا هیچ چیز وجود ندارد و دنیا تیره و تار به نظر می‌رسد. امام علی علیه السلام در این باره می‌فرمایند:«رِفاهِیَّةُ الْعَیْشِ فِى الأمْنِ؛[2] آسایش زندگى در امنیت است.» مناسب بودن شرایط روان انسان، اثر مستقیم بر عملکرد و حتی توانمندی او دارد. انسانی که پریشان‌خاطر است آسیب‌پذیرتر و ضعیف‌تر خواهد بود.

فرصت‌های ناب در دل بحران‌ها

بیماری کرونا موجب دگرگونی برنامه‌های کاری و از دست رفتن یا محدود شدن بسیاری از کارهای ما شده است، اما نباید غافل بود که در دل بحران‌ها فرصت‌های جدیدی نیز رخ می‌نمایند که توجه به این فرصت‌های جدید می‌تواند امنیت روانی ما و خانواده‌مان را تأمین کند. نه بعد از سختی بلکه همزمان با هر سختی، آسانی وجود دارد؛ چنانکه قرآن کریم با تأکید بر این نکته می‌فرماید:« فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ یُسْراً؛[3] پس [بدان که‏] با دشوارى، آسانى است. آرى، با دشوارى، آسانى است.»

عوامل امنیت روانی

اولین و مهمترین فرصت به وجود آمده در این روزها فرصت بیشتر با هم بودن و دور هم جمع شدن افراد خانواده است. فرصتی که شاید بعد از کرونا هم دیگر به این شکل به وجود نیاید. از این فرصت می‌توان بهره‌های فراوانی برای استحکام کانون خانواده برد که به چند مورد از آنها شاره می‌کنیم.
 

تعمیق روابط اعضای خانواده

آرامش دوران کودکی ما، چیزی است که محصول ارتباط خوشایند متقابل والدین با ماست. یکی از دلایل اینکه پس از کودکی این خاطرات، کمرنگ می‌شود، کم شدن فرصت در کنار هم بودن است. خدمت اعضای خانواده به یکدیگر موجب تقویت احساس همبستگی و احساس امنیت می‌شود. خدمت به خانواده، فرصت می‌خواهد و استفاده از فرصت، یک توفیق الهی است. پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد صلّی الله علیه و آله خطاب به امیر المؤمنین علیه السلام می‌فرمایند:«یَا عَلِیُّ خِدْمَةُ الْعِیَالِ کَفَّارَةٌ لِلْکَبَائِرِ وَ یُطْفِئُ غَضَبَ الرَّبِّ وَ مُهُورُ حُورِ الْعِینِ وَ یَزِیدُ فِی الْحَسَنَاتِ وَ الدَّرَجَات‏؛[4] یا على: خدمت به خانواده، کفاره گناهان کبیره و خاموش کننده خشم خداوند و مهریه حورالعین و زیاد کننده حسنات و درجات است.»
 

آموزش‌های عقب مانده به فرزندان

بسیاری از والدین دائماً منتظر فرصتی بودند تا بتوانند آنچه به نظر خودشان لازم است به فرزند خود آموزش دهند، اما کمبود فرصت و عدم امکان هماهنگی افراد خانواده موجب شده بود که این آرزو به واقعیت نپیوند. نوروز امسال، بهترین فرصت برای انتقال تجربیات و دانسته‌های ضروری است که والدین می‌توانند با آموزش آنها به فرزندانشان سهم بیشتری در آموزش و تربیت فرزند خود داشته باشند. این آموزش‌ها می‌تواند موجب تقویت اعتماد به نفس در فرزند برای ترسیم آینده خود از طرفی؛ و آرامش والدین نسبت به مهارت و دانش فرزند خود و رشد مادی و معنوی او از طرفی دیگر شود.

از سویی، دوری از مدرسه را می‌توان با تبدیل خانه به کلاس درس، جبران کرد و این کار، بهترین نوع ایجاد انگیزه برای درس‌آموزی فرزندان است. امام علی علیه السلام در مورد انگیزش فرزندان نسبت به کسب دانش می‌فرمایند:«مُرُوا أولادَکُم بطَلَبِ العِلمِ؛[5] فرزندان خود را به آموختن دانش وا دارید.» ورود مستقیم والدین به عرصه آموزش به فرزندان، بهترین نوع ایجاد انگیزه درسی آنان است.
 

احساس امنیت کامل با قرآن

مهمترین عامل احساس امنیت روانی در افراد یک جامعه دینی، ارتباط با مبدأ خلقت است که قدرت بر رفع همه نیازهای مادی و معنوی و دنیوی و آخرتی بندگان را دارد. گرچه در زمان‌های دیگر هم امکان ارتباط با خدا و مناجات و عبادت و راز و نیاز با معبود وجود داشت اما شاید کمتر فرصتی برای برنامه‌ریزی خانوادگی در این جهت به وجود می‌آمد؛ اما فرصت این روزها نویدبخش نقطه عطف بسیار شیرینی در رابطه دسته جمعی خانواده با خدای متعال است که موجب نورانیت و آرامش همه افراد خانواده و به دنبال آن، آرامش و امنیت روانی تمام جامعه دینی که متشکل از خانواده‌های متدین و معنویت‌گرا است می‌شود.

می‌توانیم برنامه‌ریزی کنیم و هر شب یا هر روز، دعا یا مناجاتی را به شکل دسته‌جمعی با افراد خانواده بخوانیم یا اینکه یک جلسه تلاوت قرآن داشته باشیم و همه اعضای خانواده به ترتیب قرآن بخوانند تا ضمن بهره معنوی و نورانیت فضای خانه و ایجاد آرامش در قلب‌ها، با شور و ذوق بیشتری، قرآن را بیاموزیم و با آن انس بگیریم که انس با کلام خدا بهترین ضامن امنیت روان است.

امام سجاد علیه السلام در روایتی می‌فرمایند:« لَوْ مَاتَ مَنْ بَیْنَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ لَمَا اسْتَوْحَشْتُ بَعْدَ أَنْ یَکُونَ الْقُرْآنُ مَعِی‏؛[6] اگر همه مردم از مشرق تا مغرب بمیرند تا زمانی که قرآن با من باشد، از تنهایى نمی‌ترسم.» تقویت انس جامعه با کلام خدا به خصوص در داخل خانه‌ها می‌تواند بساط ترس و دلهره و اضطراب را از میان مردم برچیند.

پی‌نوشت
 [1] زاد المعاد - مفتاح الجنان، ص: 328.
[2] نثر اللآلئ / ترجمه شیخى، النص، ص: 70.
[3] سوره شرح، آیه 5 و 6.
[4] جامع الأخبار(للشعیری)، ص: 103.
[5] کنز العمّال : 45953.
[6] الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص: 602.