نوروز در کدام کشورها جشن گرفته می شود و آداب و رسوم آنها چگونه است؟

نوروز در کشورهای مختلف

عید نوروز یکی از کهن‌ترین و مهم‌ترین جشن‌ها و مناسبت‌های ایرانی محسوب می‌شود که به گفته بسیاری از پژوهشگران، ریشه این مناسبت کهن، به اقوام بومی نجد ایران قبل از مهاجرت و آریایی‌ها نسبت داده می‌شود. جالب است. نوروز باستانی نخستین بار در زمان جمشید شاه جشن گرفته شده است.

با این حال عید نوروز باستانی،  در دوران حکومت کوروش کبیر به طور رسمی و با شکوه در سراسر قلمرو جشن گرفته می شد و از آن زمان تاکنون، هرساله در ایران و کشورهای بسیاری جشن گرفته می‌شود. کوروش، قبل از میلاد حضرت مسیح و در سال 538 پیش از میلاد،  دستور پاکسازی محیط زیست، ترفیع نظامیان، عفو مجرمان را به این روزها موکول کرد.

در دوره ساسانی، 25 روز قبل از شروع بهار، با برپایی 12 ستون خشت خام با کاشت انواع غلات و حبوبات از جمله نخود، گندم، لوبیا، جو، برنج و ارزن، تا شانزدهمین روز فروردین در انتظار بارور شدن گیاهان می‌نشستند زیرا این عقیده را داشتند که هرچه میزان بارش‌ها بیشتر باشد و گیاهان بارورتر شوند، در آن سال محصولات بهتر و بیشتری نصیب مردم آن سرزمین خواهد شد.

در اسلام، نگاهی خجسته به نوروز شده و همچنین گرامی‌داشت این دوران نیز در دین مبین اسلام، مورد تاکید قرار گرفته است. امام صادق (علیه السلام) در حدیثی فرموده است:

«روز نوروز همان روزی است که خداوند در آن از بندگانش پیمان گرفت که او را پرستش کنند و هیچ چیزی را شریک او ندانند و این که به پیامبران و اولیایش ایمان بیاورند و آن نخستین روزی است که خورشید در آن طلوع کرده، بادهای باردار کننده در آن روز وزیده و گل‌ها و شکوفه‌های زمین آفریده شده است.»

سنت‌های نوروز در ایران چگونه است؟

مردم ایران به مانند مردم سایر کشورهای جهان که مناسبت‌های کهن خود را جشن می‌گیرند،  برای عید نوروز آداب و رسوم خاصی دارند. معمولاً در ایام نزدیک به عید نوروز،  مردم ایران در تمامی شهرها راهی بازار می‌شوند و به رسم سنت قدیمی خود،  لباس نو مخصوص دید و بازدیدهای نوروز را تهیه می‌کنند. جالب است بدانید که در گذشته تاریخ ایران،  مردم معمولا به‌عنوان خرید عید نوروز، پارچه هایی را خریداری می کردند که رنگ روشن داشت.

سبز کردن گندم، عدس و تره تیزک در روزهای منتهی به عید نوروز، یکی از سنت‌های معروف نوروز است که اکنون نیز جریان دارد.  سنت «خانه‌تکانی» از دیرباز در فرهنگ مردم ایران بوده است و هم اکنون نیز مردم ایران به مناسبت فرا رسیدن سال نو، منزل خود را نظافت می‌کنند.

اما شاید یکی از بارزترین نشانه‌ها و سنت‌های نوروز، پهن کردن سفره هفت‌سین باشد. هفت سین ایرانی شامل سماق،  سیر، سنجد، سمنو، سکه، سرکه و سبزه می‌شود. علاوه بر هفت‌سین، شمع و آینه، تخم‌مرغ رنگی و ... سر سفره هفت‌سین گذاشته می­شود (1).

بر روی سفره هفت‌سین سکه نشان از خیر و برکت، آب نشان از روشنایی و گشایش کار و ماهی قرمز نشان از شگون دارد. آیینه را هم که نشان از رفع کدورت و یکرنگی دارد، در بالای سفره قرار می‌دهند. با خوانده شدن دعای تحویل سال اعضای خانواده سال جدید را به هم تبریک می‌گویند و بزرگتر‌های خانواده به کوچکتر‌ها عیدی می‌دهند.
 

جغرافیای نوروز مرز ندارد

ایران، تنها کشوری نیست که نو شدن سال و طبیعت را جشن می­گیرد. در حقیقت، جغرافیای نوروز، وسعت زیادی دارد و به اصطلاح به این جغرافیا، «نوروزستان» نیز گفته می‌شود. این اصطلاح نخستین بار توسط باقر معین، یکی از روزنامه‌نگاران فارسی‌زبان، برای اشاره به همکاری‌های اقتصادی این کشورها در سازمان اکو مطرح شد.

ایران و 11 کشور دیگر درپایان سال 2017 در یک پرونده مشترکی عید نوروز را در یونسکو به ثبت جهانی رسانده اند. مردمان عراق، افغانستان، هند، قزاقستان، پاکستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان، آذربایجان و ترکیه نیز سال نو و نوروز را درکشور خود جشن می گیرند. (2)
 

نوروزستان در تقویم رسمی کدام کشورها به ثبت رسیده است؟

کشورهایی که نوروز در تقویم ملی‌شان به ثبت رسیده است و تعطیلات رسمی برای آن اعلام کرده‌اند، عبارت‌اند از: ایران، تاجیکستان، آذربایجان، افغانستان، قزاقستان، قرقیزستان، آلبانی، ترکمنستان، ازبکستان، کوزوو، کردستان عراق و گرجستان.


از همسایگان شمالی کشورمان ایران، ترکمنستان نیز نوروز را ویژه جشن می‌گیرد. ترکمن‌ها در سال نو همه شهر را تزئین کرده و با آب و جارو کردن خیابان‌ها و کوچه‌ها،  به استقبال میهمانان نوروزی خود می‌روند. مردم ترکمن در مراکز عمومی به رقص، آواز و پایکوبی می‌پردازند و شادی خود را از آمدن بهار نشان می‌دهند. مسابقات اسب سواری؛ خروس جنگی، کشتی و دیگر ورزش‌های قدیمی و باستانی شان از دیگر فعالیت‌های ترکمن‌ها در ایام نوروز است (3) .

مردم پاکستان نیز همانند ایرانیان با فرا رسیدن ایام نوروز اقدام به نظافت منزل‌شان می‌کنند. از خصوصیات بازر نوروز در پاکستان، برپایی مسابقات کهنی چون اسب‌دوانی و کشتی است. برتن کردن لباس‌های نو و رنگارنگ در میان اقوام پاکستان هم از رسوم ایام عید محسوب می‌شود؛ که این مورد هم شبیه به ایرانیان است.

پاکستانی‌ها، خوراکی‌هایی شیرین مانند حلوا، شکلات، ادو، گلاب حامن، رس ملائی، برفی، شکم پاره، کریم رول، سوهن حلوا و شیرینی به یکدیگر تعارف می‌کنند.

مردم ترکیه با فرا رسیدن عید نوروز،  در مراسمی به نام "Bayrak" دور هم جمع می شوند و آهنگ‌های محلی می خوانند. پختن نان و شیرینی‌های محلی از دیگر آداب مربوط به مردمان ترکیه است. اهمیت روزهای اول سال در برخی روستاهای ترکیه آنفدر بالا است به طوری که افراد در صورت غیبت، توسط ساکنان روستاها از حقوق اجتماعی خود محروم خواهند شد (4) .

در گرجستان نیز، مردم این کشور به مانند هموطنان ما این مناسبت را جشن می‌گیرند. رسم‌هایی از جمله چیدن سفره هفت‌سین و پایکوبی و دید و بازدید نیز در فرهنگ مردم گرجستان دیده می‌شود. اولین روز فروردین در تقویم گرجی‌ها، تعطیل رسمی اعلام شده است.


در قزاقستان نیز شب سال نو، «شب قزیر» نام دارد. هنگام فرا رسیدن شب سال نو،  صاحب خانه در بالای خانه‌اش دو عدد شمع روشن می‌کند. براساس یک اعتقاد قدیمی در این کشور، شمع تکی نور کافی ندارد و خوشایند نیست. همچنین اهالی قزاقستان معتقدند که اگر هنگام تحویل سال، خانه تمیز باشد، افراد آن خانه دچار بیماری و بدبختی نخواهند شد.

آنان به این مسئله ایمان دارند و آن را رعایت می کنند همه افراد خانه‌های خود را از آلودگی پاک می کنند و آماده ی سال نو می شوند. براساس این ضرب المثل قدیمی که می گوید «برکت از همان آغاز شروع می شود»، آن‌ها معتقدند که اگر سال نو را خوب شروع کنند، پایان آن سال نیز بد نخواهد بود.

برای این که در طول سال شیر دام‌ها و محصول زمین و ذخیره آب فراوان باشد، در شب «قزیر» تمام ظروف خانه را با غله و ذرت و آب چشمه و شیر پر می‌کنند. فرآورده‌های شیری در آن دوره عبارت اند از: شالاب، آویز، قاتق و شوبات. و لازم به ذکر است که شوبات، همان شیر شتر است.

همچنین شاید جالب باشد بدانید که مراسم نوروز در افغانستان نیز مانند ایران است. در افغانستان سفره هفت‌سین، هفت میوه و سمنو و غذای مخصوص نوروز از جمله رسوم مردم این کشور به شمار می‌روند (5) .

پی نوشتها

1. www.yjc.ir
2. www.eligasht.com
3. www.hamshahrionline.ir
4. www.mizanonline.com
5. www.hawzah.net