بررسی روابط پدر و فرزند بر احتمال اعتیاد فرزندان

بررسی روابط پدر و فرزند

اعتیاد یک نوع بیماری اجتماعی است که برای بیمار عوارض متعددی چون عوارض جسمی و روانی را در پی دارد. درمان این عوارض بدون آنکه به علل گرایش بیماران به اعتیاد توجه شود، عملی بی‌نتیجه است و اغلب بیماران پس از مدتی مجددا به روند قبلی خود باز می‌گردند و سلامت خود و جامعه را به شدت تحت تاثیر قرار می‌دهند.

لذا بررسی علل گرایش جوانان به اعتیاد از جمله دغدغه‌های اصلی در هر کشور و خانواده‌ای است. شیوع اعتیاد در بین جوانان در حال حاضر به سن، سطح تحصیلات، سطح معیشت و ... وابسته نیست و هر شخصی از هر قشر جامعه امکان درگیر شدن با آن را دارد و شاید هیچگاه امکان جلوگیری از آن نه تنها در کشور ما، بلکه در هیچ کشور دیگری وجود نداشته باشد، پس بهتر است سعی در کنترل و هرچه کمتر کردن گرایش اقشار مختلف جامعه به خصوص قشر جوان، که ستون‌های کشور و آینده سازان هستند را داشته باشیم.

 

نقش خانواده در گرایش فرزندان به اعتیاد

شاید پیشگیری از اعتیاد در محیط‌های مختلفی چون مدرسه، محل سکونت، محل کار، دانشگاه و ... انجام شود ولی همانطور که خانواده از اصلی‌ترین محیط‌های هر جامعه‌ای برای تربیت فرزندان و پرورش روح و فکر آن‌ها است، در مبحث مهم اعتیاد نیز خانواده جزء اساسی‌ترین ارکان تاثیرگذاری بر گرایش و یا عدم گرایش به سمت اعتیاد بوده و از نقش پررنگی برخوردار است.

اینکه محیط خانواده گرم و صمیمی باشد، در عدم گرایش فرزندان به اعتیاد نقش اساسی دارد. در مقابل آن اگر محیط خانواده برای رشد و پرورش فرزند مناسب نباشد، فضا برای کشیده شدن وی به مسیر اعتیاد فراهم خواهد شد. با توجه به اینکه نسبت اعتیاد زنان به مردان در ایران در حدود یک به نه است، ناخوداگاه توجه بیشتر به سمت مردان و پسران جوان جلب می‌شود. هرچند بسیاری از مطالبی که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم، مختص تمامی جوانان بوده و برای مردان و زنان قابل استناد است.
 

چرا فرزندان به سمت اعتیاد کشیده می شوند؟

دلایل مختلفی برای گرایش فرزندان در هر جامعه‌ای به اعتیاد وجود دارد که برخی از آن‌ها از اهمیت بیشتری برخوردار هستند و بهتر است مورد بررسی قرار گیرند. (1)
 
 

• آزاد گذاشتن بیش از حد فرزندان

در جامعه امروز دیگر مثل سابق پدر سالاری وجود ندارد و پدر و مادرها نحوه تربیت فرزندان خود را تغییر داده‌اند. به فرزندان آزادی عمل بیشتری داده شده است و برخی والدین نیز با درگیر کردن بیش از حد خود با کار و تفریحات، چشم از تربیت صحیح فرزند خود برداشته‌اند. این کم‌توجهی به تربیت فرزندان می‌تواند اثرات مخرب بسیاری برای آن‌ها ایجاد کند، که یکی از مهم‌ترین آن‌ها گرایش به سمت اعتیاد است. (1)
 

• زندگی در شرایط راحت‌تر نسبت به قدیمی‌ترها

درحال حاضر اغلب جوانان مدت زیادی توسط خانواده‌ها تامین مالی می‌شوند و اغلب برای بدست آوردن پول، زحمتی نمی کشند؛ لذا کمتر در اجتماعات حضور پیدا کرده و با مسائل مختلف موجود در جامعه سر و کله نمی‌زنند. اما از آنجایی که قرار نیست همه فرزندان تا ابد توسط خانواده‌هایشان تامین مالی شوند، بالاخره روزی مجبور به قرار گرفتن در اجتماع و کار در شرایط سخت و آسان خواهند بود و بودن در چنین شرایطی، آن‌ها را در معرض مواجهه با مشکلات مختلفی قرار می دهد که اغلب برای آن آماده نشده‌اند.

به قولی با اولین مشکلی که سر راهشان قرار می‌گیرد بجای حل و مبارزه با آن، به روش‌های دیگری چون مصرف مواد مخدر روی می‌آورند تا به استناد خودشان، آرامش به ذهن آن‌ها بازگردد. این در حالی است که جوانان قدیمی‌تر اغلب از کودکی مشغول کار‌های ریز و درشت بودند و به نحوی خیلی بیشتر در اجتماع حضور داشتند و به همین دلیل، از آمادگی بهتری برای ورود به جامعه برخوردار بودند. (1)
 

• عدم آگاهی از مضرات مواد مخدر و روی آوردن به خوشی‌های کوتاه مدت

بسیاری از جوانان از آگاهی لازم در مورد مضرات و آسیب‌های مواد مخدر آگاهی ندارند و پس از مدتی که درگیر اعتیاد شدند، کم‌کم متوجه آن‌ها می‌شوند. در حالی که آموزش این موارد باید پیش‌تر در جامعه و همینطور توسط خانواده به آن‌ها داده شود. فرزند در جامعه توسط افراد فروشنده مواد تشویق به استفاده می‌شود و در ابتدا با هزینه‌ای کم، لذت‌های لحظه‌ای را تجربه می‌کند و سپس بدون آنکه متوجه شود، خود را در دامان اعتیاد و خرج تمام سرمایه‌اش می‌بیند. (1)

 

تاثیر روابط پدر و پسری بر گرایش یا عدم گرایش فرزند به اعتیاد

همانطور که اشاره شد درصد بسیار بیشتری از افرادی که به دامان اعتیاد کشیده شده‌اند را مردان و پسران تشکیل می‌دهند. لذا با توجه به اهمیت بیشتر این موضوع، بررسی تاثیر روابط پدر و پسری از اهمیت بیشتری برای ما برخوردار است. ارتباط تنگاتنگ پدر و پسر یکی از روش‌های پیشگیرانه گرایش فرزندان به اعتیاد است.

زیرا زمانی که فرزند به پدر خود احساس نزدیکی داشته باشد، در کنار آن احساس امنیت نیز برای وی شکل می‌گیرد و حرف‌های خود را راحت‌تر با پدرش در میان می‌گذارد. نوجوانی دوره‌ی حساسی از زندگی هر انسان است که اغلب بین 10 تا 22 سالگی هر شخص را تحت تاثیر قرار می‌دهد. دراین دوره فرزند به دلیل تغییرات جسمی، ذهنی و هورمونی، بسیار حساس و آسیب پذیر بوده و وظیفه مراقبت و پرورش وی بر عهده پدر و مادر است.

همینطور از آنجایی که ارتباط فرزندان پسر با پدرانشان نزدیک‌تر است تا مادران، نقش پدران بسیار مهم‌تر محسوب می‌شود. ارتباط پدر و پسر باید به نحوی باشد که نه خیلی به وی آسان بگیرد، به نحوی که پسر در خانه حکومت کند و نه اینکه خیلی بر وی سخت گرفته و او را محدود کند. پدر باید اعتدال را در مواجهه با فرزند در پیش گیرد، اعتماد سازی کرده و همیشه شرایط را به نحوی برای فرزند در نظر بگیرد تا وی به راحتی حرف‌هایش را با او در میان بگذارد. (2)
 

صحبت با فرزند در مورد اعتیاد

همیشه وقتی خانواده از اعتیاد فرزندش مطلع می‌شود احساس خجالت، ناامیدی، خستگی و حتی خشم خواهد داشت و اگرچه این احساسات همگی طبیعی هستند اما نباید آن‌ها را با فرزند به طوری در میان بگذارند که به وی حس قضاوت کردن و دعوا دست بدهد زیرا چنین احساسی روند درمان را سخت‌تر خواهد کرد.

همیشه باید هنگام صحبت با فرزند در مورد اعتیاد از لغت‌هایی استفاده کنید تا حالت تدافعی در وی ایجاد نشود. همچنین تن صدای شما نیز می‌تواند در این زمینه تعیین کننده و در نهایت در روند صحبت و درمان تاثیرگذار باشد. در واقع شاید کودکان سن کمی داشته باشند اما به شدت به نحوه‌ی صحبت و صدای والدین خود حساس هستند و اگر حس کنند در حال قضاوت آن‌ها هستید، به سرعت ارتباطی که در حال تلاش برای شکل دادن آن بودید را قطع خواهند کرد.(3)
 

خانواده‌ها برای جلوگیری از اعتیاد فرزندان چه کاری می توانند انجام دهند؟

این نیاز در فرزندان وجود دارد تا توسط خانواده خود از معایب اعتیاد و تاثیرات منفی آن بر روی زندگی خود مطلع شوند. این موضوع باید توسط والدین به صراحت برای آن‌ها مشخص شود که اعتیاد در خانواده به هیچ عنوان قابل قبول نخواهد بود. (4)

بهتر است قوانین و مقررات خاصی توسط پدر برای پسر قرار داده شود و محدودیت‌هایی برای او در نظر گرفته شود، زیرا همیشه فرزندان در محدودیت بهتر عمل می‌کنند. این قوانین باعث ایجاد اقتدار برای پدر در مواجهه با فرزند می‌شود و در عین حال مانعی برای داشتن یک رابطه صمیمانه پدر و پسری نیز نخواهد بود.

پدر باید در مراحل مختلف رشد فرزندش به خصوص در دوران نوجوانی، از مضرات و ممنوعیت مصرف مواد مخدر حتی سیگار صحبت کند و این حس را نیز برای فرزند ایجاد کند تا اگر روزی توسط دوستانش تشویق به مصرف مواد مخدر شد، حتما این موضوع را با پدرش در میان بگذارد. در همین حین پدر موظف است همیشه مهارت «نه» گفتن را به وی بیاموزد. (5)
 

نتیجه گیری

در نهایت باید به این موضوع توجه کنیم که یکی از مهم‌ترین مسائل در نحوه رفتار پدر و پسر این است که بدانیم فرزندان می‌بینند و یاد می‌گیرند، لذا اگر به فرزند خود از مضرات مصرف مواد مخدر و یا سیگار می‌گوییم، باید خود نیز آن را سرلوحه زندگی خود قرار دهیم؛ زیرا الگوی اولیه هر پسری، پدرش است. استفاده از رفتارهای صحیح و سبک زندگی سالم، خود یکی از آموزش‌هایی است که فرزند از پدرش یاد می‌گیرد.

پی نوشتها

1. www.medplus.ir
2. www.isna.ir
3. www.americanaddictioncenters.org
4. www.ohelfamily.org
5. www.axonclinic.com