مزیت‌های رقابتی ایران در تولید و صادرات دمنوش‌های گیاهی

مزیت رقابتی چیست؟

در بازار رقابتی امروز، چه چیز کسب و کار شما را نسبت به کسب و کار رقیب‌های دیگر متمایز می‌کند؟ جواب "مزیت‌های رقابتی" کسب و کارشماست. به طور خلاصه مزیت رقابتی عبارت است از ویژگی‌های خاصی که کسب و کار شما نسبت به رقیبتان دارد و در صورت تمرکز روی طراحی درست این مزایا، مشتری کسب و کار شما را، انتخاب خواهد کرد (1) .

در این میان اگر با مقیاس بزرگتر به کشورها نگاه کنیم، می‌توان جهش تولید در هر کشور را بر اساس مزیت‌های رقابتی آن کشور در بازار‌های جهانی به نسبت کشوری دیگر بررسی کرد.
 
 

جهش تولید را چگونه محقق کنیم؟

یکی از راه‌های نیل به شعار امسال که "جهش تولید" نامگذاری شده است، استفاده از تمام ظرفیت‌های کشور است. در این بین، دمنوش‌های گیاهی و صنعت گیاهان دارویی یکی از مزیت‌های بزرگ ایران نسبت به کشورهای همسایه و حتی در جهان است. ایران با تنوع اقلیم آب و هوایی بیشتر از اروپا، ظرفیت بزرگی برای تولید و صادرات دمنوش‌های گیاهی داشته، ومی تواند سهم بزرگی از اقتصاد ایران در بر بگیرد(2) .

دمنوش‌های گیاهی، هم می‌توانند برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها به کار روند و هم می‌توانند با طعم و عطر بی نظیری که دارا هستند، برای کافه ها، رستوران‌ها و میهمانی‌ها و همچنین به عنوان جایگزین چای و قهوه به کار روند. دمنوش‌های گیاهی در بازار جهانی بسیار پرطرفدار هستند.

هرکدام می‌توانند نقش ویژه‌ای در صادرات دمنوش‌های گیاهی ایران ایفا کنند. دمنوش‌های گیاهی هم به صورت بسته بندی شده و هم به صورت فله‌ای قابلیت صادرات دارند اما هرچقدر بسته بندی و فراوری این دمنوش‌های گیاهی خلاقانه‌تر و حرفه‌ای تر باشد، ارزش افزوده بیشتری را شامل می شوند.

مزایای رقابتی ایران در تولید و صادرات دمنوش‌های گیاهی

در این بخش به معرفی مزیت‌های رقابتی ایران در تولید و صادرات دمنوش‌های گیاهی می پردازیم. یکی از مزایای رقابتی تولید و صادرات دمنوش‌های گیاهی، مناسب بودن اقلیم ایران است. در زیر به بررسی فاکتور‌های موثر در اقلیم ایران می پردازیم.
 

1.تنوع آب و هوایی

کشور ایران با دارا بودن 11 اقلیم از 13 اقلیم آب و هوایی جهان، ظرفیت بزرگی برای کشت و پرورش گیاهان دارویی دارد. همچنین به دلیل آب و هوای غالب کشور ایران که گرم و خشک است،از تنوع گیاهان دارویی بسیار بالایی برخوردار است.
 

2.افزایش خواص دمنوش ها

گیاهان دارویی و گیاهانی که به صورت دمنوش مورد استفاده قرار می گیرند و وقتی که در شرایط کم آبی رشد می کنند، خاصیت بیشتری دارند. بنابراین با توجه به اقلیم گرم و خشک ایران، خواص درمانی دمنوش‌های گیاهی ایران به نسبت کشور‌های اروپایی که دارای هوایی مرطوب‌ هستند، بالاتر است.
 

3.نیاز به آب کمتر

گیاهان دارویی به دلیل داشتن مواد موثره یا به زبان ساده‌تر خاصیت هایی دارویی و درمانی، نیاز به آب زیادی ندارند. به عنوان مثال گل محمدی یکی از گیاهان دارویی ایران است که به دلیل داشتن خاصیت و همچنین عطری خوش، به عنوان محصولی برای صادرات استفاده می شود، نیاز به آب چندانی برای کشت ندارد و حتی می‌توان از کشت دیم جهت پرورش آن استفاده کرد. از دیگر گیاهانی که نیاز کمتری به آب دارد و سهم زیادی از صادرات را شامل می‌شود زعفران است.
 

4.کشت دیم مناسب برای پرورش گیاهان دارویی و معطر

مشکل کم آبی در ایران که هر سال بیشتر می‌شود، یکی از مسائل مهم کشور است. بر اساس گزارش موسسه بین المللی مدیریت آب ( (IWMI Droogers 2001 کشور ایران برای حفظ منابع فعلی، باید بتواند تا سال 2025 حداقل 112 درصد به منابع آب خود ،اضافه کند.

از آنجایی که دست یابی به این هدف چندان محتمل به نظر نمی آید، استفاده بهینه از منابع آب کشور در بخش کشاورزی یکی از راهکار‌های مبارزه با کم آبی است. همچنین به این دلیل که 92 درصد منابع آب شرب کشور در بخش‌های کشاورزی استفاده می‌شود، مدیریت این بخش بسیار حائز اهمیت است.

اغلب گیاهان که به عنوان دمنوش مورد مصرف قرار می گیرند، می‌توان در شرایط دیم یا بارندگی متوسط، جایگزین برخی گیاهان زراعی که مصرف آب بالایی دارند، شوند. گونه هایی مانند اسطوخودوس، موسیر، انواع آویشن، زرین گیاه، مرزه، زعفران، رازیانه، کلوس و زوفا در شرایط و در مناطق مساعد دیم کاری و سطوح شیب دار حساس به فرسایش و با روش های علمی می توانند تولید اقتصادی داشته باشند و به عنوان مزیت رقابتی ایران در صادرات دمنوش‌های گیاهی به کار روند (3) .

توانمندی‌های صنعتی

خشک کردن گیاهان دارویی به طوری که خاصیت آنها از بین نروند، یکی از پروسه‌های مهم تولید دمنوش‌های گیاهی است. خوشبختانه تمام ماشین آلاتی که برای خشک کردن، سورتینگ، آسیاب کردن و بسته بندی دمنوش‌های گیاهی نیاز است، در خود کشور تولید می شوند. با این تفاسیر می‌تواند گفت که صادرات دمنوش‌های گیاهی می‌تواند نقش مهمی را در جهش تولید در بخش صنعتی و ماشین آلات کشورمان ایفا کند.
 

سود آوری برای کشور و بازار‌های داخلی و خارجی

در سال‌های اخیر تمایل کشور‌ها به استفاده از دمنوش‌های گیاهی و گیاهان دارویی رو به افزایش بوده و کشور ایران با کشت این گیاهان، می‌تواند سهم موثری در صادرات این محصولات ایفا کند.
 


براساس گزارش فائو (سازمان خوار و بار کشاورزی) ارزش تجارت جهانی گیاهان دارویی که اکنون به میزان 100 میلیارد دلار در سال است، درسال 2050 به رقم 5 تریلیون دلار خواهد رسید. ایران با دارا بودن رقم ۶۰۰ میلیون دلار از صادرات گیاهان دارویی که از این مقدار بخش عمده‌ای آن مربوط به صادرات زعفران با رقم ۴۵۰ میلیون دلار، سهم اندکی در تجارت دمنوش‌های گیاهی در سطح جهانی دارد.

به گفته حسین زینلی مجری طرح گیاهان دارویی در وزارت جهاد کشاورزی، سالانه ۴۵۰ میلیون دلار ارزش صادرات گیاهان دارویی است که بخش عمده‌ای از این مبلغ اختصاص به صادرات زعفران دارد؛ موسیر، گشنیز، شیرین بیان و انواع زیره‌ها در رده‌های بعدی قرار دارند. بخش عمده ی دمنوش‌های گیاهی به کشور های آلمان، امارات، هنگ کنگ و چین صادر می‌شود (1) .
 

رشته‌های دانشگاهی و فارغ التحصیلان مرتبط

خبر خوب برای جوانانی که به گیاهان دارویی علاقه مند هستند این است که می‌توانند رشته تولید و بهره برداری گیاهان دارویی و معطر در مقطع کاردانی و رشته مهندسی تولیدات گیاهان دارویی و معطر در مقطع کارشناسی را برای تحصیل انتخاب کنند.

رشته گیاهان دارویی و معطر یکی از رشته‌های تحصیلی است که فارغ التحصیلان آن می‌توانند با دستیابی به علم و دانش فنی، اقدام به احداث مزرعه گیاهان دارویی و بسته بندی دمنوش‌های گیاهی کنند و در زمینه صادرات دمنوش‌های گیاهی فعالیت داشته باشند. با سرمایه گذاری روی فارغ التحصیلان این رشته و هدایت آنها به سمت صادرات دمنوش‌های گیاهی می‌توان مزیت رقابتی قوی‌ای را از لحاظ دانش علمی و مهارت فنی در صنعت گیاهان دارویی به وجود آورد (4) (5) .

نتیجه گیری

با مزایای رقابتی که گفته شد، کشور ایران یکی از بهترین پتانسیل‌ها را برای تولید و صادرات گیاهان دارویی در منطقه و حتی در جهان را دارا است. صادرات دمنوش‌های گیاهی چالش‌ها و فرصت‌ها بسیاری را پیش روی خود دارد که با سرمایه گذاری و برنامه ریزی و حمایت این بخش، می‌توان ارزش افزوده بالایی را رقم زد و جایگزین مناسبی برای اقتصاد وابسته به نفت، ایجاد کرد.

پی نوشتها

1. www.modirinfo.com
2. www.buali.ir
3. www.irannature.areeo.ac.ir
4. www.daneshnameh.roshd.ir
5. www.medplant.ir