نقد و بررسی انیمیشن «فیلشاه»

هادی محمدیان، کارگردان خوش‌ذوق انیمیشن، بعد از شاهزاده‌ی روم این بار به سراغ موضوع متفاوت‌تری رفته و قصّه‌ی‌ بچّه فیلی دست و پا چلفتی و بی‌عرضه را روایت می‌کند که بچّه‌ی رئیس قبیله‌ی فیل‌هاست. اتّفاقاتی که برای او رخ می‌دهد، ماجرای انیمیشنی را می‌سازد که از زمان اکران آن در جشنواره‌ی فجر و سپس در سینماهای کشور بسیار مورد توجّه قرار گرفته و منتقدان و مردم، این اثر باکیفیّت را مورد تحسین و تعریف قرار داده‌اند.

فیلشاه به کارگردانی هادی محمدیان و با دوبله‌ی بسیار زیبای جمعی از بهترین‌های دوبله ایران، از جمله ناصر طهماسب، زهره شکوفنده و زنده‌یاد بهرام زند که همین فروردین امسال از میان ما رفت، انیمیشنی ساخته‌اند که بی‌شک بهترین انیمیشن ایرانی در سال‌های اندک تولید این نوع آثار سینمایی در کشورمان است. انیمیشنی که اگر از جنس فیل است انیمیشن‌های دیگر در مقابلش مورچه هم نیستند.
 

پیشرفت در متحرّک‌سازی

در آثار سال‌های گذشته، از جمله انیمیشن‌های تهران ۱۵۰۰، رستم و سهراب، جمشید و خورشید و حتّی شاهزاده‌ی روم که به نسبت بقیّه بهتر بود، از نظر ساخت فضا و طراحی گرافیکی، حرکت و شخصیّت‌پردازی، شاهد ضعف‌هایی بودیم که با وجود تلاش فراوان سازندگان، آثار ایرانی را نسبت به نمونه‌های خارجی در جایگاه پایین‌تری قرار می‌داد. تیم سازنده‌ی شاهزاده‌ی روم تلاش قابل‌تقدیری در زمینه‌ی کیفیّت‌بخشی به انیمیشن و به اصطلاح رندر کردن تصاویر داشت؛ امّا این کار هزینه‌ی بسیار بالایی دارد و برای تهیّه‌کننده‌ی یک اثر غیردولتی که از طرف دولت کمک مالی نشده، بسیار سخت است.

فیلشاه هم ماجرایی نزدیک به شاهزاده‌ی روم داشت؛ امّا با توجّه به فروش بسیار خوب شاهزاده‌ی روم، این بار وضعیّت بودجه و پول سازندگان فیلشاه بهتر شده بود و حمایت‌کننده‌ها اعتماد بیش‌تری به این کار کرده بودند و هادی محمدیان و تیمش این بار توانستند برای ساخت بهتر اثر، از امکانات کشور اکراین استفاده کنند و بخش مهمّ کار را در این کشور بسازند که صد البتّه تفاوت آن با آثار گذشته مشخّص و معلوم است. تصاویر باکیفیّت‌تر، رنگ و لعاب و گرافیک چشم‌نوازتر، حرکت نرمال و درست شخصیّت‌ها، از جمله مشخّص‌ترین ویژگی‌هایی است که فیلشاه نسبت به انیمیشن‌های دیگر دارد.

این‌جاست که باید آرزو کنیم کشور خودمان هم از نظر امکانات انیمیشن‌سازی روزی به حدّی پیشرفت کند که سازندگان این آثار در کشور خودمان بتوانند آثار باکیفیّت و زیبایی بسازند.
 

با این ضعف همیشگی چه کنیم؟

فیلشاه، با وجود ساخت و کیفیّت تصویری بسیار خوب، هنوز هم مثل سایر آثار سینمایی کشورمان از ضعف فیلمنامه‌ای رنج می‌برد. ماجرای این انیمیشن هم چندان بی‌عیب و نقص نیست و جذّابیت زیادی ندارد. این انیمیشن هم مانند شاهزاده‌ی روم یک اثر مذهبی است؛ اگرچه بسیار سعی شده این موضوع باعث نشود جنبه‌ی سرگرم‌کنندگی آن کاهش یابد، به نظر می‌رسد نویسنده‌ها و کارگردانان ما‌ نمی‌توانند یا‌ نمی‌خواهند در مورد اصل ماجرا حسّاسیّت زیادی به خرج دهند و لذّت بردن بیننده را در اولویّت قرار دهند. ماجرای بچّه فیل(شادفیل) قرار است در ادامه به ماجرای حمله‌ی سپاه فیل‌سواران به خانه‌ی کعبه و از بین رفتن آن‌ها توسط پرندگانی که از سوی خداوند بر فیل‌سواران نازل می‌شوند، ارتباط داده شود(سوره فیل) و به این شکل، داستانی مذهبی در دل انیمیشن روایت شود. متأسّفانه این موضوعات چندان ارتباط دقیقی با هم برقرار نکرده‌اند و واضح است که سازندگان عمدا سعی کرده‌اند ارتباطی بین ماجرای فیل دست و پا چلفتی قصّه و ماجرای فیل‌سواران برقرار کنند تا به این روش یک انیمیشن با جنبه‌های مذهبی ساخته باشند، خصوصاً این‌که همیشه ماجراهایی از مذهب انتخاب می‌شود که غیرمسلمان‌ها هم آن را شنیده و پذیرفته باشند یا ارتباطی با دین‌های دیگر نیز داشته باشد و این موضوع حتماً برای کسب محبوبیّت در اکران‌های بین‌المللی صورت می‌گیرد. به نظر می‌رسد سازندگان فیلشاه این نکته را چندان جدّی نگرفته‌اند که نباید مذهب و دین را به شکل مستقیم وارد آثار هنری کرد و بی‌تردید استفاده‌ی غیرمستقیم و نامحسوس موضوعات دینی در آثار می‌تواند ضمن جذّابیت بیش‌تر، مخاطب را هم کنار فیلم نگه دارد و هدفی که دارند نیز اجرا شده، تحقّق پیدا کند. ضعف فیلم‌نامه مشکلی است که نه تنها در انیمیشن بلکه در آثار سینمایی غیرانیمیشنی هم وجود دارد و غیر از دفعات اندک، نتوانسته‌ایم آن را رفع کنیم.
 

تنها صداست که می‌ماند

اشاره‌ای کردم به نام زنده یاد بهرام زند که به اتّفاق بهترین‌های دوبله‌ی ایران(صداپیشگی) به شخصیّت‌های فیلشاه روح و جان تازه داده‌اند. خیلی‌ها اعتقاد دارند فیلشاه نتوانسته از نظر طنز و خنده جذّابیت‌های لازم را داشته باشد و این هنر صداسازی و خلّاقیّت دوبلور‌هاست که بار طنز و شیرینی اثر را به دوش می‌کشد. من هم تا حدودی موافقم و به نظرم صدای ماندگار و شیرین صداپیشه‌های فیلم تا حدّ بسیار زیادی بر لذّت تماشای آن افزوده است و اگر آن‌ها نبودند فیلشاه تا این اندازه‌ دیدنی و خصوصاً شنیدنی نبود.

شخصیّت‌های فیلشاه که اکثر آن‌ها شخصیّت‌هایی نزدیک به شخصیّت‌های انیمیشن‌های خارجی مانند ماداگاسکار و موش سرآشپز دارند، توسّط صدای جذّاب دوبلورهای خلّاقی همچون زنده یاد بهرام زند شکل گرفته‌اند که صداپیشگی پادفیل را به عهده دارد که البتّه همین اسامی پادفیل یا شادفیل چندان اسم‌های جذّابی نیستند و چندان هم در ذهن بیننده ماندگار نخواهند بود. جا داشت وقت و توجّه بیش‌تری به انتخاب نام‌ها و اسامی شخصیّت‌ها اختصاص می‌دادند.

امیدواریم انیمیشن‌سازی در کشورمان به همین شکل و با سرعت بیش‌تری در حد استانداردهای جهانی پیشرفت کند و روز‌به‌روز شاهد موفّقیّت‌های بیش‌تری برای آثار هنرمندان کشورمان باشیم، خصوصاً در رشته‌ی انیمیشن.

منبع: مجله باران