مراتب اُنس با قرآن

یک شروع خوب در تلاوت قرآن مجید، می‌تواند به اشتیاق شما کمک کند. باید از ابتدا انسان، تعادل را رعایت کند و به میزانی برای مطالعه وقت بگذارد که باعث خستگی و بی‌میلی نشود. همیشه در روز زمانی دست از تلاوت قرآن بردارید که هنوز مقداری میل به تلاوت دارید و با زیاد خوانی، خود را خسته نکنید؛ زیرا کیفیت بهره برداری از قرآن نسبت به کمیت آن، از اهمیت بالاتری برخوردار است. و احساس نیاز برای انسان، در کیفیت حاصل می‌شود؛ نه در کمیت.
 

چگونه می‌توان احساس نیاز را در خود ایجاد کرد؟

اصل «احساس نیاز» به قرآن، در درون انسان ها نهفته است؛ یعنی همان طور که احساس گرسنگی و تشنگی یک امر درونی و ذاتی است، احساس نیاز به قرآن نیز این چنین است؛ اما گاهی چیزهای دیگری به صورت بدلی، این نیاز را ارضا می‌کنند یا این که مانعی باعث می‌شود ضمیر تشنه انسان، همواره در این تشنگی بماند؛ تا حیات خود را از دست بدهد و هنگامی که انسان، حیات معنوی و روحانی نداشت، احساس نیاز به امور معنوی نمی کند. بنابراین، باید این موانع را کنار زد؛ تا ندای فطرت انسان، خواسته‌های فطری خود را به گوش جان انسان برساند. راهکارهای «احساس نیاز» به تلاوت و توجه به معانی قرآن عبارتند از:
 
1.روایات مربوط به اهمیت قرآن را مطالعه کنید.
2.معاشرت با کسانی که انس بیشتری با قرآن دارند و موفقیت هایی نیز در این زمینه کسب کرده‌اند.
3.مطالعه زندگانی افرادی که با قرآن زیاد سر و کار داشته اند.
4.پرهیز از گناه و توبه از گناهانی که در گذشته مرتکب شده اید؛ زیرا گناه، لذت و شیرینی عبادت در ذائقه انسان را از بین می‌برد.
5.گوش دادن به برنامه های زیبای قرآنی از صدا و سیما و تهیه سی دی های جذاب و استفاده کردن از آن‌ها.
6.تهیه نوارهای قرآن که با صوت زیبا قرآن را تلاوت می‌کنند.
7.تلاوت روزانة قرآن.
8.توجه به معانی و مفاهیم قرآن، هنگام خواندن آن.
 
یکی از ویژگی‌های قرآن، این است که هر کس به اندازه اُنس با آن و تدبر و تفکر در آیات آن و حتی تلاوت و روخوانی آن، از این کتاب عظیم، بهره‌مند می‌شود. همین روخوانی عادی نیز بر دل‌ها اثر می‌گذارد و حتی نگاه کردن به آن نیز دارای فوایدی است. بنابراین، سعی کنید که روخوانی را مقدمه تدبر و تفکر در آیات الهی قرار دهید.
 
تردیدی نیست که خواندن قرآن و دعا، با توجه به معانی آن‌ها، تأثیر بسزایی در نفس و جان انسان دارد و این تأثیر خاص، بدون توجه به معانی، حاصل نمی‌شود؛ ولی به هر حال، خواندن قرآن و دعا، بدون توجه به معانی آن‌ها نیز ثواب و ارزش دارد؛ اما در مرحله پایین تری قرار دارد.
 
امام خمینی رحمه الله که اهمیت فوق العاده‌ای به قرائت قرآن و انس با آن می‌‌داد، با عمل خویش، مشوق دیگران در اهتمام نسبت به قرآن بود و آن را به عنوان یکی از برنامه‌های همیشگی خود قرار داده بود و از فرصت‌های گوناگون برای بهره مندی و انس بیشتر با قرآن، استفاده می‌کرد. وی چنان مقید به خواندن قرآن بود که هنگامی که بعداز نمازظهر و عصر برای ناهار می‌آمد, اگر در این مدت کوتاه چند دقیقه ای فرصت پیدا می‌کرد، قرآن می‌خواند که گاهی این اوقات، کمتر از دو دقیقه بود.
 
این عشق و علاقه در ماه مبارک رمضان، بیشتر می‌شد و به قرائت چندین جزء در هر روز می‌رسید. امام خمینی در عین حال که خود عنایت خاصی نسبت به خواندن قرآن داشت, سفارش‌ها و توصیه هایی را به همه طبقات و مردم، به ویژه قشر تحصیل کرده حوزوی و دانشگاهی، مبنی بر انس و ارتباط با قرآن و تلاوت آن داشت. در یکی از توصیه‌ها آمده است:
 
«فرزندم! با قرآن, این بزرگ کتاب معرفت، آشنا شو؛ اگرچه با قرائت آن و راهی از آن به سوی محبوب، بازکن و تصور نکن که قرائت بدون معرفت، اثری ندارد که این، وسوسه شیطان است. آخر, این کتاب از طرف محبوب است برای تو و برای همه کس و نامه محبوب , محبوب است؛ اگرچه عاشق و محب، مفاد آن را نداند و با این انگیزه، حب محبوب که کمال مطلوب است، به سراغت آید و شاید دست گیرد».
 
امام رضا علیه ‏السلام در حدیث شرایع الاسلام می‏‌فرماید: اسلام محض شهادت به یکتایی خداست که خدایی جز او نیست... و تصدیق به کتاب او که راست و عزیز است. آن کتابی است که نه از پیش رو، و نه از پشت سر باطل در آن را ندارد و فرستاده شده از جانب خداوند حکیم و حمید است. این کتاب (قرآن) دربردارنده‏ی همه مطالب کتب آسمانی است که پیش از آن نازل شده و از آغاز تا پایانش حق و صحیح است و ما به همه‏ی آیات آن از محکم و متشابه و خاص و عام و وعده و وعیدها و ناسخ و منسوخ و تمام قصص و اخبارش، ایمان داریم. و هیچ کس از مخلوقات نمی‏توانند مانند قرآن بیاورد (1)
 
حسین بن احمد یکی از یاران امام می‏گوید: امام رضا علیه‏ السلام روزی درباره قرآن سخنرانی کرد و پیرامون عظمت مفاهیم و دلایل روشن و اعجاز نظم آن فرمود: «قرآن، ریسمان محکم خداوند، و دستگیره استوار و راه روشن و مستقیم اوست که انسان سالک را به بهشت رهنمون می‏سازد، و از ارزش و رونق نمی‌افتد، زیرا قرآن، برای زمانی مخصوص و معین قرار داد نشده، بلکه حجت و دلیل و برهان خدا برای همه انسآن‌ها در همه زمآن‌ها است که هیچ گونه باطلی نه از پیش رو و نه از پشت و سر به سراغ آن نمی‏ آید چرا که از سوی خداوند حکیم و شایسته ستایش، نازل شده است (2) .
 
یکی از نام‌های قرآن کریم، حدیث (جدید و تازه) است حضرت رضا علیه السلام در روایتی علت تازگی و جدید بودن قرآن را چنین بیان می‌‏فرماید: شخصی از امام صادق علیه ‏السلام پرسید: علت چیست که قرآن در مواقع نشر و درس چیزی جز تازگی و شادابی نمی‌‏افزاید؟ فرمود: زیرا خداوند قرآن را برای زمانی خاص نازل نکرده و همین طور برای مردم زمان معینی نفرستاده است. قرآن در هر زمانی جدید و تازه و برای هر قومی تا قیامت نوآوری و تازگی و شادابی دارد (3)  .
 
 امام رضا علیه ‏السلام در بیان این که قرآن پاسخگوی همه نیازهای انسان و ضرورت های اجتماع در زندگی مادی و معنوی بشر است می‌‏فرماید: « خداوند رسولش را به سوی خود فرانخواند، مگر پس از این که دین را برای او کامل ساخت و قرآن را بر او فرو فرستاد، قرآنی که در آن همه چیز به تفصیل بیان شده است و حلال و حرام، حدود، احکام و هر چیز دیگری که مردم بدان نیازمند می‏باشند. »
  
تمام گفتارها و جواب‏ها و شواهدی که امام رضا علیه‏ السلام می‌‏آورد همه از قرآن بود و هر سه شبانه روز یک ختم قرآن داشت و می‏‌فرمود: اگر بخواهم به کمتر از این زمان هم ختم کنم، می‏توانم. لکن (در ختم سه روز) به هیچ آیه‏‌ای نمی‏گذرم و مگر این که در آن می‏‌اندیشم که مراد چیست و در چه موردی نازل شده و زمان نزولش چه وقتی بوده است، به همین یک ختم قرآن من سه شبانه روز طول می‏کشد.
 
امام رضا (علیه السلام) در توصیه و سفارشی فراگیر و همگانی به نقل از پیامبر اسلام می‏‌فرماید:  «برای خانه های خود، سهمی از تلاوت قرآن قرار دهید، چون هر کس در خانه خود قرآن تلاوت کند، کارهای اهل آن خانه آسان گردد و خیر و برکت در آن خانه زیاد شود، و هر خانه ‏ای که در آن قرآن تلاوت نکنند، کارها بر اهل آن تنگ شود، و خیر و برکت و در آن خانه کم گردد، و ساکنان آن، بی‏ برکت و در نقصان باشند.»
 
معمر بن خلاد می‏گوید: از حضرت رضا (علیه السلام) شنیدم که فرمود: «سزاوار است که انسان بعد از نماز صبح پنجاه آیه از قرآن مجید را تلاوت کند (4) از امام رضا (علیه السلام) روایت شده که رسول خدا فرمود: هر کس آیة الکرسی را صد بار بخواند مانند کسی است که تمام عمر خدا را عبادت کرده است. ابراهیم بن مهزم از حضرت رضا علیه ‏السلام روایت می‏کند که فرمود: هر کس هنگام خواب آیة الکرسی را تلاوت کند، به خواست خدا به مرضی که او را فلج کند گرفتار نشود و هر کس پس از هر نماز آن را بخواند گزنده‏ای به وی آزار نرساند .امام رضا (علیه السلام)  می‏فرماید: در قرآن شفا و درمان هر دردی است، و از  قرآن درمان بخواهید. کسی که او را قرآن شفا و درمان ندهد، درمانی برای او نیست.
 

چگونه با قرآن انس پیدا کنیم؟

بزرگان فرموده‌اند راه انس با چیزی، ارتباط زیاد داشتن با آن است و این مطلب از نقطه نظر روانشناختی ظامری مسلم و غیر قابل انکار است. اگر غذایی در کام انسان ناخوشایند باشد، با چند بار خوردن، با ذائقه او هماهنگ می‌شود و عادت به شنیدن صدایی ناهنجار، از شدت آزار آن می کاهد به گونه که گاهی اوقات انسان متوجه آن نمی شود. اگر انسان قرآن کریم را بشناسد و آن را سخن خداوند بداند که در هر لحظه و ساعت با او به گفتگو می نشیند و بدون واسطه، با او سخن می‌گوید. اگر خداوند را به بزرگی و عطمت و لطف و رحمت و حکمت شناخته باشد و بداند که خداوند بزرگ با آن صفات جلال و جمالش در قرآن و کلامش تجلی و ظهور یافته است («فتجلی لهم فی کتابه» نهج البلاغه، ترجمه مرحوم محمد دشتی، خطبه ۱۴۷/۲). آن گاه کلمه کلمه قرآن را نور و پاکی و حکمت و پند و هدایت می‌داند و هیچ لذتی در علام در نزد او بالاتر از انس با قرآن که کلام محبوب و سخن خالق همه زیبایی‌ها و کمالات و خوبی‌ها و خیرات است نمی‌باشد. البته برای انس با قرآن باید دارای برنامه منظم بود و به چندین امر توجه کامل داشت:
 
1-  حداقل روزی ده آیه از قرآن کریم و یا یک صفحه از آن تلاوت گردد، بدین معنا که تلاوت قرآن در هیچ روزی ترک نشود.
 
2- تدبر در قرآن و آیات نورانی‌اش فراموش نگردد.
 
۳- آداب ظاهری قرآن مثل: با وضو بودن و رو به قبله بودن و حضور قلب داشتن در وقت تلاوت آن و سایر آداب رعایت گردد.
 
۴- مواظب گناهان بودن و تصمیم بر ترک آن‌ها و دوری از آن‌ها چون قرآن کریم در سوره مبارکه واقعه در مورد اوصاف خود می‌فرماید: «انه لقرآن کریم فی کتاب مکنون لا یمسه الا المطهرون» برای استفاده از قرآن باید از نظر اعتقادات و نیت و اعمال پاک و پاکیزه بود وگرنه بهره‌ای از قرآن که خود پاک است و کتاب پاکان است نخواهیم داشت.
 
۵- در بین گناهان باید بیشتر متوجه گناهان زبان بود، چون قرآن از طریق زبان و دهان خوانده و تلاوت می‌باشد پس باید به شدت از دروغ و غیبت و تهمت و آزار با زبان و سایر گناهان زبان اجتناب کرد. در حدیث آمده است «دهآن‌های خود را که راه‌های قرآن است پاکیزه نمایید».
 
6- آشنایی با ادبیات عرب و صرف و نحو و به ویژه معانی لغت قرآن و ترجمه آن در انس با قرآن و استفاده بهتر از آن نقش به سزایی دارد.

پی‌نوشت‌ها:
1. عیون اخبار الرضا علیه السلام -ج1ص262
2. عیون اخبار الرضا -ج2-ص286
3. عیون اخبار الرضا -ج2-ص167
4. مسند الرضا علیه السلام ج2ص69
 
منابع:
1.حوزه/ اُنس با قرآن
2.پارس تودی/ اُنس باقرآن
3.پرسمان/ راههای ایجاد اُنس با قرآن