شرط لازم برای بهره‌مندی از کلمات کلیدی هر سوره آن است که ابتدا معجم الألفاظ منظم و دقیقی از فهرست کلمات قرآن و فراوانی آن‌ها را در هر سوره تهیه نماییم و سپس مشخص کنیم که در هر سوره چه کلماتی مورد تأیید قرار گرفته و تعداد آن نسبت به حجم سوره از درصد بالا برخوردار است. سپس با مقایسه این کلمات و هماهنگ نمودن آن‌ها در یک محور مشخص راهی به سوی غرض اصلی سوره بیابیم. شاید انجام چنین کاری با استفاده از برنامه‌های نرم افزاری قرآن چندان مشکل نباشد، اما به هر حال تاکنون نرم افزاری که به این منظور برنامه ریزی شده باشد به بازار عرضه نشده است. از طرف دیگر استفاده از معجم المفهرس یا روش‌های دستی دیگر نیز چندان دقیق و قابل اعتماد نیست.
 
از این رو به نظر می‌رسد تا زمانی که نتوانیم راه مطمئنی برای محاسبه فراوانی کلمات کلیدی هر سوره بیابیم بهتر باشد که از این روش صرف نظر کرده و به روش‌های سهل الوصول تری بیندیشیم.
 

فضائل و خواص سوره‌ها

از پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله و سلم و ائمه اهل بیت علیهم السلام در ثواب و فضیلت قرائت قرآن و فواید دنیوی و اخروی تلاوت آیات آن احادیث فراوانی به ما رسیده است. در این روایات به آثاری که به واسطه قرائت و تدبر در آیات کلام الله مجید در روح و جان مؤمنان پدیدار می‌شود اشاره شده است. از آنجا که در روایات مربوط به فضائل به سوره به عنوان یک مجموعه پیوسته نگریسته شده از اصل این روایات برای اثبات نظر مثبت پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله و سلم و ائمه اطهار علیهم السلام به نظریه «ساختار هندسی سوره‌ها» سود جستیم.
 
روایات فضائل سور نه تنها در اثبات اصل نظریه، کارآیی و توانایی لازم را از خود به نمایش می‌گذارند بلکه در کشف غرض سوره‌ها نیز به یاری مفسران می‌شتابند و با ارائه راهنمایی‌های سودمند از فروغلتیدن آن‌ها در وادی گمانه زنی‌های بی اساس جلوگیری می‌نمایند. که در میان احادیث صحیح و اصیلی که درباره خواص سوره‌ها و آیات نورانی آن‌ها نقل گردیده، گروهی از راویان دروغ ساز نیز روایاتی را در فضیلت قرائت قرآن جعل کرده‌اند لذا نخستین گام در به کارگیری این روایات جداسازی صحیح و سقیم آن‌هاست.
 
«آیت الله خوئی» درباره احادیث مجعول فضایل و روش بازشناسی آن‌ها می‌گوید: جاعلان دروغ ساز، احادیثی را که درباره فضیلت قرآن وارد شده است، کم پنداشته، از پیش خود حدیث‌های دیگری نیز ساخته، بر آن‌ها افزوده‌اند، احادیثی که نه مضمون آن‌ها از طرف خداست و نه رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم از آن‌ها اطلاع دارد. این دروغ سازان عبارتند از: ابو عصمت فرج ابن ابی مریم مروزی و محمد بن عکاشه کرمانی و احمد بن عبدالله جویباری. اتفاقا خود ابوعصمت به این حقیقت اعتراف نموده است، آنجا که از وی می‌پرسند: چگونه توانستی درباره یکایک سوره‌های قرآن از عکرمه که با تو هم زمان نبوده است، حدیث نقل کنی که او نیز از ابن عباس گرفته باشد؟ در جواب گفت: چون دیدم، مردم از قرآن اعراض نموده و به فقه ابوحنیفه و مغازی محمد بن اسحاق سرگرم شده‌اند، این را برای خدا (قربة الى الله) از پیش خود ساخته، در اختیار مردم گذاشتم تا شاید که مسلمانان را به خواندن قرآن وادار و تشویق نمایم.
 
عثمان بن صلاح درباره حدیث معروفی که بواسطه ابی بن کعب از رسول خدا درباره فضائل یکایک سوره‌ها نقل شده است چنین می‌گوید: در این حدیث تحقیقی بعمل آمده است و نتیجه تحقیق این بوده است که راوی حدیث می‌گوید: «این حدیث را من و گروه دیگری به دروغ از پیش خود ساخته و در دسترس مردم گذاشتیم». به راستی آدمی از این دروغ سازان تعجب می‌کند که با چه جرأتی به خدا و رسول او افترا بسته، آنگاه این افترا را وسیله تقرب به پیشگاه پروردگار می‌شمارند. آنان تصور کرده‌اند که هر فضیلت یا خاصیتی را می‌توان به سوره‌ها نسبت داد و هیچ گونه حساب و کتابی در ذکر فضایل در میان نیست. اما کسانی که با زبان روایات آشنا هستند می‌دانند که روایات ثواب اعمال و عقاب اعمال هیچ‌یک جعل اعتبار نیست بلکه خبردادن از واقعیت و سنتی است که خداوند متعال در اصل خلقت وضع کرده است.
 
یعنی همان گونه که آتش می‌سوزاند و آب رفع عطش می‌کند، صدقه نیز رفع بلا کرده و عمر را زیاد می‌کند و به همان دلیل که خداوند در هر گیاهی خاصیتی قرار داده که یکی درمان سردی است و دیگری درمان گرمی در هر سوره‌های نیز خاصیتی قرار داده که به واسطه خواندن، تفکر و عمل به مضامین آن امان از عذاب قبر یا وسعت رزق، یا حیات طیب را به ارمغان می‌آورد.
 
از این رو جز خداوند و پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم کسی که از علم پیامبر صلی الله علیه و اله و سلم بهره مند است کس دیگری نمی‌تواند درباره فضایل سور سخنی بر زبان آورد و یا جعل فضیلتی کند. زیرا در این صورت درباره چیزی سخن گفته که از آن هیچ گونه اطلاعی ندارد.
 
رابطه واقعی بین فضیلت سوره و محتوای آن ما را به حقیقت دیگری هدایت می‌کند. در پرتو این حقیقت به وجود یک رابطه معنادار و ظریف بین فضیلت سوره و غرض آن پی می‌بریم. این رابطه از آنجا نشأت می‌گیرد که فضیلت سوره و غرض آن هردو تابعی از متغیر محتوای سوره هستند و بسان دو معلول از یک علت واحد در تلازم و پیوستگی دائمی باهم به سر می‌برند. همچنان که از درجه گرمای آتش می‌توان به مقدار نورانیت آن پی برد از فضایل سوره‌ها نیز می‌توان راهی برای کشف غرض آن‌ها گشود و از معلول یک علت به معلول دیگر آن منتقل شد. چنانکه عکس آن نیز صادق است، زیرا فضیلت و غرض سوره هردو عصاره یک حقیقت مشترکند. غرض سوره روح کلی حاکم بر سوره و فضیلت سوره خاصیت و اثر نهایی آن است.
 
به نمونه‌هایی از رابطه شگفت انگیز فضایل سوره - براساس روایات صحیح - و غرض آن‌ها توجه فرمایید. شیخ صدوق قدس سره در حدیث صحیحی از جابر از امام صادق علیه السلام درباره فضیلت سوره «المعارج» نقل کرده است که: سوره «سأل سائل» را زیاد بخوانید زیرا هرکس این سوره را زیاد قرائت کند خداوند در روز قیامت از او درباره گناهانش سؤالی نمی‌کند و گناهانش بخشوده خواهد شد و او را با محمد صلی الله علیه و اله و سلم و اهل بیتش علیهم السلام در بهشت قرار خواهد داد.
 
منبع: ساختار هندسی سوره‌های قرآن، محمد خامه‌گر، صص201-197، سازمان تبلیغات اسلامی شرکت چاپ و نشر بین الملل، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۵