اگر چندین محصول غذایی مهم جهان هم زمان کاهش یابند، چه خواهد شد؟

تصویر1: ذرت آسیب دیده بر اثر خشکسالی در مزرعه ی ایالت اوهایو آمریکا
 
در گذشته هنگامی که یکی از این نواحی حاصلخیز محصول نمی داد یا محصولات آن خراب می شد، تنها مناطق نزدیک آن با کمبود محصولات و افزایش قیمت ها مواجه می شد. در حال حاضر محصولات اصلی در بازارهای جهانی به فروش می رسند لذا کاهش تولید محصولات تأثیرات به مراتب گسترده تری نسبت به گذشته دارد.
 
علاوه بر این پیش بینی شده است که تغییرات اقلیمی با ایجاد موج هوای گرم و خشکسالی، باعث از بین رفتن محصولات زراعی در بیشتر نواحی حاصلخیز دنیا می گردد. در حقیقت کاهش و از بین رفتن محصولات می تواند به طور هم زمان در مناطق مهم دنیا رخ دهد.
 
کانر محقق مرکز پاردی تأثیرات احتمالی محیط زیستی و اقتصادی کاهش حاصلخیزی هم زمان چندین ناحیه در دنیا را با استفاده از مدل های ریاضی بررسی کرده است. به نظر می رسد چنین خطری حقیقت دارد و ممکن است در آینده ی نزدیک رخ دهد.
 
خبر خوب این است که مناطق مختلف پاسخ یکسانی به این اتفاقات نمی دهند و ممکن است کاهش محصولات در یک منطقه، با ایجاد سریع زمین زراعی جبران شود. اما برای قدرتمند ساختن سیستم غذایی جهانی، نیاز داریم تا درباره ی عواقب زیان آور کاهش حاصلخیزی هم زمان چند ناحیه با هم، اطلاعات بیشتری به دست آوریم.
 

یک سیستم آسیب پذیر

در دهه های گذشته، بسیاری از مناطق مهم حاصلخیز دنیا با شوک هایی مواجه شده اند، اتفاقاتی که باعث کاهش سریع و هنگفت تولید محصولات غذایی شده است. برای مثال خشکسالی های منطقه ای و موج های گرما در اوکراین و روسیه در سال 2007 و سپس دو باره در سال 2009، به محصولات گندم آسیب رساند و باعث افزایش قابل توجه قیمت جهانی گندم در هر دو سال گردید. در سال 2012 گرما و خشکسالی در آمریکا ذرت، دانه ی سویا و سایر محصولات را تا 27 درصد کاهش داد. در بسیاری از کشورها تولید محصولات غذایی مهم ثابت بوده است و حتی کاهش یافته است که به علت عوامل مختلفی مانند بیماری های گیاهی، کیفیت پایین خاک، روش های مدیریتی نامناسب و زیان های ناشی از آلودگی هوا بوده است.
 
بسیاری از کارشناسان معتقدند با توجه به رشد جمعیت جهان و برای  رفع نیاز رو به افزایش محصولات گوشتی، مرغی و لبنیات در کشورهای در حال توسعه، می بایستی تولید غذا تا سال 2050 دو برابر گردد. تولید محصولات جهانی کشاورزی در طی 50 سال گذشته افزایش یافته است، که علت آن پیشرفت در روش های پرورش گیاه و استفاده از ابزار آلات مکانیکی، کودها و آفت کش ها بوده است. در حقیقت کاهش و از بین رفتن محصولات می تواند به طور هم زمان در مناطق مهم دنیا رخ دهد. اما این افزایش تولید محصولات کشاورزی، محدودیت هایی دارد به ویژه در کشورهای در حال توسعه که یکی از آنها این است که افزایش نیاز به تولید غذا عامل مهم جنگل زدایی در این مناطق در دهه های اخیر بوده است.
 
مشخص است که به دلیل افزایش نیاز، تجارت جهانی محصولات کشاورزی،  رخدادهای ناگوار احتمالی در رابطه با اقلیم، و شرایط آب هوایی و خاک، سیستم تولید غذای جهانی مقاوم و انعطاف پذیر نیست و بلکه آسیب پذیر است. تجارت جهانی کشاورزی به این معنی است که افزایش شدید قیمت محصولات در یک منطقه، سبب تأثیر وسیع آن بر مناطق دیگر می گردد. در صورتی که آسیب شدید نباشد، می توان تأثیر آن را با استفاده از افزایش تجارت و استفاده از ذخیره ی غلات کاهش داد.
 
شواهد زیادی نشان می دهد در کشورهای بسیار فقیر، افزایش قیمت غذایی و کمبود محصولات می تواند سبب ناآرامی های مدنی شود و فشارهای اجتماعی و سیاسی را تشدید نماید. و با توجه به میزان تولید غذا در دنیا و ماهیت تجارت جهانی، کشورهای ثروتمند نیز مصون نیستند. برای مثال موج گرمای روسیه ای-اوکراینی که پیشتر به آن اشاره شد، سبب افزایش قیمت محصولات غذایی شد و صرفاً محدود به افزایش قیمت گندم نبود. هر چند کشورهای ثروتمند معمولاً با استفاده از ذخیره های غلات خود یا افزایش واردات محصولات غذایی، توانایی جلوگیری از تغییر شدید قیمت ها را دارند.
 

مدل سازی تکانه ها و رخدادهای زیان بار احتمالی

چگونه می توانیم این خطر و عواقب احتمالی آن برای کشورهای فقیر و غنی را درک کنیم؟ در حال حاضر در فقیرترین کشورهای دنیا که به کمک های غذایی وابسته هستند، برنامه هایی برای پیش بینی قحطی های احتمالی و اعلام هشدار زود هنگام آن تهیه شده است. همچنین برنامه هایی نیز در کشورهای ثروتمندتر برای پایش و رصد قیمت غذایی وجود دارد که درباره ی افزایش قیمت ها هشدار زود هنگام اعلام می کند.
 
اما این برنامه ها بیشتر بر خطرات منطقه ای تمرکز می کنند و اغلب در مناطقی که تولید بخش اصلی محصولات غذایی را به عهده دارند، وجود ندارند. تحقیقات کمی درمورد تحلیل خطرات ناشی از شوک هم زمان در چندین منطقه حاصل خیز دنیا انجام شده است.
 
پژوهشگران برای درک تأثیرات رخدادهای زیان بار احتمالی در صورت وقوع در دنیای واقعی و بررسی و یافتن برنامه های احتمالی برای وقایع با بیشترین خسارت، از یک مدل ارزیابی یک پارچه استفاده نمودند. این مدل به نام "مدل جهانی ارزیابی تغییر" توسط سازمان انرژی آمریکا تهیه شده است و برای استفاده ی عموم در سراسر جهان آزاد است. این مدل برای شبیه سازی اثرات متقابل بین انرژی زمین، سیستم های اقتصادی و کاربری زمین طراحی شده است.
 
در این مدل سناریوهای متفاوتی در نظر گرفته شده است به این صورت که در طی 5 سال، رخدادهایی با خسارت کم (کاهش 10 درصد) و خسارت زیاد (کاهش 50 درصد) برای ذرت، گندم یا برنج اتفاق می افتد و سپس تمام این محصولات در همه ی مناطق دچار خسارت می شوند.
 
تصویر2: سیل در اکتبر 2019 باعث خسارت سنگین به مزارع برنج در اندونزی شد
 
بر اساس نتیجه ی این تحقیق مناطق مختلف دنیا پاسخ یکسانی به این اتفاقات ندارند. در جنوب آسیا که بیشتر مناطق قابل کشت در دست استفاده می باشند، در صورت وقوع شوک در ناحیه ی دیگر جهان، پاسخ کمی برای جبران آن می دهد. اما در صورت وقوع رخدادهای بزرگ، برزیل دارای زمین های قابل کشت آماده ی فراوانی است که در پاسخ برای جبران می تواند سریعاً آن را به زمین زراعی تبدیل کند.
 
در نهایت برای آمادگی در برابر از دست رفتن هم زمان مناطق حاصلخیز نیاز به همکاری جمعی دانشمندان مختلف است که این تلاش بزرگی است و هر چند سخت باشد اما چنین خطری بسیار ویرانگر است و باید برای آن آماده بود.
 
منبع: آنتونی جِینتوز - Boston University