سوداي زيبايي‌

بررسي عوارض بوتاكس براي رفع چين و چروك پوست
گزار‌ش‌ها و اظهارنظرهاي مسوولان اجرايي و قانونگذار در حوزه بهداشت و درمان، گوياي آن است كه در چند سال اخير، زيبايي به يكي از دغدغه‌هاي اصلي ايرانيان تبديل شده و افراد براي زيباتر جلوه دادن به روش‌هاي مختلف زيبايي متوسل مي‌شوند، روش‌هايي كه در برخي زمينه‌ها، ايران را در صدر جدول‌هاي جهاني قرار داده و از نقطه نظر مسوولان، تمام ابعاد زندگي شهروندان را تحت‌شعاع قرار مي‌دهد. براساس تازه‌ترين اظهارات مسوولان بهداشت، سن استفاده از لوازم آرايش كه پيش از اين بالاي 25 سال بوده و محدود به زنان فاقد فعاليت‌هاي اجتماعي مي‌شد، امروزه به زير 15 سال كاهش يافته؛ در حالي كه جراحي‌هاي زيبايي نيز به عنوان يكي ديگر از اين روش‌ها حالت اپيدمي به خود مي‌گيرد، به گونه‌اي كه يكي از سايت‌هاي انگليسي‌زبان در گزارش اخير خود اين موضوع را مورد نقد و بررسي قرار داده و به نقل از آمار سازمان بهداشت جهاني، ايران را پايتخت عمل‌هاي زيبايي بيني در دنيا مي‌نامد. گرچه تحليلگران امور اجتماعي اين موضوع را با عنوان سوداي زيبايي مورد تحليل قرار داده و معتقدند كه بسته به نوع جوامع، شدت و ضعف دارد، اما بتازگي جراحان پلاستيك و متخصصان پوست از اتفاقي جديد در اين ارتباط خبر مي‌دهند كه اين سودا را در كشور به جنوني تبديل كرده كه جواني را مثل زيبايي دوپينگ مي‌كند؛ جنوني به نام تزريق بوتاكس.

دكتر عبدالجليل كلانتر هرمز، رئيس اسبق انجمن جراحان پلاستيك كشور كه مديريت بخش تزريق بوتاكس يكي از كلينيك‌ها را به عهده دارد، مي‌گويد تنها در اين مركز، روزانه بين 8 تا 10 نفر متقاضي تزريق آمپول بوتاكس هستند، در حالي كه بين 3 تا 4 نفر هم به ديگر مراكز زيبايي يا مطب‌هاي پزشكي در تهران مراجعه مي‌كنند. او به «جام جم» مي‌گويد: در حال حاضر در 20 كلينيك تخصصي زيبايي و بيش از 100 مطب خصوصي، عمل تزريق بوتاكس صورت مي‌گيرد و شواهد گوياي آن است كه اين عمل نسبت به چند سال اخير شيوع بيشتري پيدا كرده است، به گونه‌اي كه در بين عمل‌هاي تزريقي، رتبه نخست را به خود اختصاص داده و جاي بسياري از جراحي‌هاي صورت را گرفته است. از ديدگاه اين جراح پلاستيك و ديگر متخصصان در اين حوزه، امروزه براي رفع چين و چروك‌هاي صورت، افراد تنها در شرايط نادر به جراحي پلاستيك اقدام مي‌كنند، چرا كه تزريق آمپول بوتاكس نسبت به عمل‌هاي جراحي زيبايي كم هزينه‌تر است و محل تزريق آمپول در زمان كمتري بهبود مي‌يابد. براساس اظهارات برخي كارشناسان بهداشت و متخصصان پوست، چين و چروك‌هاي عضلاني صورت در ايراني‌ها بيشتر از ديگر اقوام است و افراد تزريق آمپول بوتاكس را براي جوان ماندن و زيباتر جلوه دادن انتخاب مي‌كنند.
موضوعي كه دكتر حسين طباطبايي، دبير انجمن تحقيقات پوست و جذام نيز آن را تاييد كرده و معتقد است جوان شدن در كنار زيبايي‌هاي ظاهري، يكي از مهم‌ترين انگيزه‌هاي شهروندان ايراني براي تزريق بوتاكس است كه موجب رفع چين و چروك در هر گروه سني مي‌شود.
براساس برخي آمار و ارقام انجمن جراحان پلاستيك، روزانه در تهران به طور متوسط بين 2 تا 3 هزار نفر براي تزريق بوتاكس به مطب‌ها و كلينيك‌هاي پوست و زيبايي مراجعه مي‌كنند و تزريق آن بين 350 تا 450 هزار تومان هزينه دارد و گاه بسته به نوع آمپول و شهرت جراح يا متخصص، اين ميزان تا 500 هزار تومان نيز افزايش مي‌يابد، به گفته يكي از جراحان پلاستيك كلينيكي در شمال شهر كه بوتاكس تزريق مي‌كند، اين ميزان 500 هزار تومان بوده و در پاره‌اي موارد به بالاتر از اين رقم نيز مي‌رسد. با اين‌همه آمپول بوتاكس كه از ديدگاه متقاضيان جواني را يكشبه به آنها تقديم مي‌كند، تنها 4 ماه دوام دارد و افراد پس از اين دوره دوباره بايد به تزريق آن اقدام كنند، موضوعي كه اغلب جراحان پلاستيك و متخصصان پوست در مورد آن اتفاق‌نظر دارند و معتقدند كه مشتريان آنها سالي 2 تا 3 بار به آنها مراجعه مي‌كند و بعضي وقت‌ها، مشتري ثابت آنها مي‌شوند و اين موضوع در مطالعات اخير پزشكان انگليس نيز مورد بررسي قرار گرفته و پزشكان محقق اين كشور به اين نتيجه رسيده‌اند كه 40 درصد افرادي كه از بوتاكس براي زيبايي استفاده مي‌كنند، تمايل غيرقابل كنترلي براي تكرار آن نشان مي‌دهند و كساني كه براي رفع چين و چروك‌هاي صورت به تزريق بوتاكس روي مي‌آورند، براي حفظ اين زيبايي مجبورند به طور مرتب اين آمپول را تزريق كنند، چرا كه از ديدگاه همين پزشكان، اثر سم بوتاكس كه ماهيچه‌ها را فلج مي‌كند در صورت تجديد نشدن در فواصل زماني معين از ميان مي‌رود.
علاوه بر اين مساله كه تعداد متقاضيان بوتاكس را سالانه تا 3 برابر افزايش مي‌دهد، بسياري از جراحان پلاستيك و متخصصان پوست از جمله دكتر كلانتر هرمز پيش‌بيني مي‌كنند با توجه به تبليغات نشريات داخلي و رسانه‌هاي فارسي زبان ‌ كه در سال‌هاي اخير حجم قابل توجهي از تبليغات خود را به معرفي لوازم آرايشي و زيبايي صورت اختصاص داده‌اند ‌ و براساس نتايج تحقيقات محمد آزاد، كارشناي ارتباطات ‌ كه از 50 درصد مجموع تبليغات برآورد شده است ‌ اين ميزان به 65 درصد نيز افزايش يابد؛ چرا كه به مرور سن متقاضيان پايين مي‌آيد و دختران جوان كم سن و سال و مردان نيز به تعداد متقاضيان افزوده مي‌شوند.

مردان هم بوتوكسين تزريق مي‌كنند

جراحان پلاستيك و متخصصان پوست بر اين باورند كه برخلاف سال‌هاي نخست ورود بوتاكس به كشور كه بيشتر مصرف‌كنندگان اين آمپول زنان ميانسال و 35 سال به بالا بوده‌‌اند، امروزه دختران جوان بين 20 تا 22 سال و مردان نيز جزو متقاضيان اين عمل تزريقي هستند و اين روند در گرايش به تزريق آن بي‌سابقه بوده است. دكتر محسن نراقي، جراح پلاستيك و عضو آكادمي جراحان پلاستيك اروپا در اين ارتباط به <جام‌جم> مي‌گويد: سن افرادي كه به من مراجعه مي‌كنند، بين 23 تا 60 سال است و البته ميان آنها دختران كم سن و سال هم ديده مي‌شوند كه گاه 18 يا 19 سال بيشتر ندارند و علي‌رغم توصيه‌هاي ما همچنان مصر به تزريق بوتاكس هستند و صرفا براي زيبايي اقدام به اين كار مي‌كنند او مي‌افزايد: بيش از 50 درصد افرادي كه براي يك يا دو بار تزريق بوتاكس را تجربه‌ كرده‌‌اند، براي حفظ زيبايي خود آن را تكرار مي‌كنند و ما در كلينيك شاهد اين موضوع هستيم و در برخي موارد، افرادي را مي‌بينيم كه به‌گونه‌اي به بوتاكس معتاد شده‌‌اند. چون چنين عملي به مرور اين تمايل را در افراد به‌وجود مي‌آورد. از ديدگاه اين عضو آكادمي جراحان پلاستيك اروپا بسياري از متقاضيان آمپول بوتاكس به ديد آرايشي به آن نگاه مي‌كنند تا يك عمل تزريقي و وجود چنين ديدگاهي موجب شده است افراد آن را راحت‌ترين روش براي زيبايي تلقي كنند و نسبت به عوارض آن كمتر احساس ترس و ترديد داشته باشند. موضوعي كه محمد‌حسين صاحبي، متخصص پوست و مو نيز به آن اذعان دارد و معتقد است بوتاكس در ميان اعمال تزريقي، شايع‌ترين نوع عمل است و مانند جراحي بيني در حال اپيدمي شدن است و انجام اين عمل از سوي مردان نيز گوياي اين مطلب است.
او مي‌گويد: در ماه تعدادي متقاضي مرد دارد كه مانند متقاضيان زن به زيبايي و جوان ماندن اهميت مي‌‌دهند و اين موضوع باعث شده است، تقاضا براي اين عمل تزريقي به‌طور تصاعدي افزايش يابد؛ هر چند در ايران برخلاف ديگر كشورهاي جهان از جمله انگليس كه براساس آمار و ارقام سال 2005 سالانه بيش از 100 هزار تزريق بوتاكس در آن صورت مي‌گيرد و اين آمار همه ساله از سوي مقامات وزارت بهداشت آن كشور اعلام مي‌شود، آمار دقيقي از تعداد متقاضيان بوتاكس وجود ندارد و مسوولان بهداشت كشور هرگز آماري در اين خصوص ارائه نمي‌كنند؛ اما متخصصان پوست و جراحان پلاستيك معتقدند در 2 سال اخير تعداد متقاضيان آنها 30 تا 50 درصد افزايش يافته و اين در‌ حالي است كه در 5 سال نخست ورود بوتاكس به كشور، اين تعداد به 5 درصد هم نمي‌رسيد و يكي از دلايل كمياب شدن آمپول بوتاكس در داروخانه‌هاي كشور در سال 84 همين افزايش تقاضا بوده است.

متخصصان پوست و پلاستيك: بوتاكس عوارض عضلاني هم دارد

از ديدگاه كارشناسان بهداشت و درمان، بوتاكس يك نوع پروتئين خالص است كه از ترشحات نوعي باكتري حاصل مي‌شود و مانع تاثير امواج عصبي روي عضله شده و بي‌حركتي موقت عضلاني ايجاد مي‌كند. تزريق مقدار كمي از اين ماده در عضلات صورت مانع انقباض آنها مي‌شود و به اين ترتيب خطوط ناشي از حركت اين عضلات از ميان مي‌روند و علي‌رغم اين‌كه سازمان غذا و داروي‌ (FDA) با مجاز بودن استفاده از بوتاكس براي درمان بيماري‌هاي مربوط به اختلالات عضلات اطراف چشم موافقت كرده است؛ اما يك گروه مدافع حقوق مصرف‌كنندگان از قانونگذاران اين كشور خواسته‌اند تا هشدارهاي سلامت را در زمينه بوتاكس افزايش دهند؛ چرا‌كه از نظر اين گروه سم بوتولينوم 40 ميليون قوي‌تر از سيانيد است كه آنها معتقدند در فاصله زماني ميان نوامبر 1997 و دسامبر 2006 از 658 مورد گزارش شده ابتلا به عوارض جانبي ناشي از تزريقات سم بوتولينوم 16 نفر جان خود را از دست دادند كه 4 نفر آنها زير 18 سال بودند. يكي از علت‌هاي بروز عارضه در بوتاكس هم به تزريق آن از سوي افراد غير متخصص مربوط مي‌شود؛ موضوعي كه طباطبايي، دبير انجمن تحقيقات پوست و جذام بسيار بر آن تاكيد مي‌كند و معتقد است با توجه به حساسيت اين آمپول، ترزيق آن تنها در حيطه تخصصي پزشكان متخصص پوست و جراحان پلاستيك است كه دوره‌هاي آموزشي ويژه‌اي را به اين منظور گذرانده‌اند و افراد غيرمتخصص در مراكز زيبايي مجاز به تزريق اين آمپول نيستند؛ هر چند امروزه در ايران اين مساله به قدري آسان و در دسترس شده كه حتي برخي آن را در سالن‌هاي زيبايي با هزينه كمتري نسبت به كلينيك تزريق مي‌كنند و اين موضوع مهم‌ترين عامل بروز عارضه پس از عمل بوتاكس است كه به فلج شدن عضله‌ها منجر مي‌شود. به گفته محسن نراقي، گرچه بوتاكس جاي بسياري از جراحي‌هاي بالاي صورت را گرفته و از اين لحاظ يك مزيت به حساب مي‌آيد، اما اگر در تزريق آن دقت نشود، ممكن است عوارضي به وجود بياورد كه حتي با عمل جراحي نيز قابل ترميم نباشد. محمد ميران، متخصص پوست و مو با اشاره به اين عوارض به <جام‌جم> مي‌گويد: از آنجا كه محل تزريق بوتاكس اصولا نواحي اطراف چشم بوده و اين مكان نقطه حساسي در ميان عضلات صورت محسوب مي‌شود، اگر تزريق به اشتباه و توسط فرد غيرمتخصص صورت بگيرد، ممكن است عضلات ديگر غير از عضله‌هاي مورد نظر فلج شوند و اگر مقدار بوتاكس تزريقي نيز زياد باشد، افتادگي پلك را به دنبال دارد. او مي‌افزايد: تهوع، درد ناحيه صورت و قرمزي در محل تزريق، سردرد و عفونت‌هاي تنفسي از ديگر عوارض تزريق نادرست بوتاكس در صورت است. البته اين موضوع در كشور به نوع ماده تزريقي نيز مربوط مي‌شود. از ديدگاه اين متخصص پوست و مو و دكتر نراقي، برخي پزشكان و افراد غيرمتخصص كه اغلب در مطب‌هاي خصوصي اقدام به تزريق آمپول بوتاكس مي‌كنند، براي كاهش هزينه‌هاي تهيه آمپول بوتاكس كه براساس قيمت داروخانه‌ هلال‌احمر 330 هزار تومان است، از ژن‌هايي استفاده مي‌كنند كه استاندارد نيستند و سال‌هاست در كشورهاي اروپايي و آمريكايي‌ از رده خارج شده‌اند و در ايران بيشتر از ژل پاژ كه از اكراين وارد مي‌شود به جاي آمپول بوتاكس استفاده مي‌شود. اين ژل كه قيمت پاييني نسبت به آمپول دارد و به مقدار زياد وارد كشور مي‌شود داراي عوارض جانبي بسياري است كه تنها با انجام عمل جراحي رفع مي‌شود. با توجه به تركيبات ژل پاژ كه پليمرهاي مصنوعي هستند، اين ژل پس از تزريق در پوست جابه‌جا شده و در اطراف چشم و دور پلك به صورت گلوله گلوله درمي‌آيد و اين مساله به قرمزي و عفونت پوست مي‌انجامد كه تنها راه درمان آن عمل جراحي است. با اين همه براي رفع چين و چروك اطراف لب از ژل استفاده مي‌كنند كه در صورت استاندارد نبودن نوع آن، اتفاقي مشابه در آن روي مي‌دهد.

آسيب‌شناسان: عملي براي موجه نشان دادن‌

جراحان پلاستيك و متخصصان پوست در اين نكته اتفاق‌نظر دارند كه در سال‌هاي نخست ورود بوتاكس به كشور و در مجموع برخي عمل‌هاي تزريقي و جراحي زيبايي، تنها قشرهاي مرفه اقتصادي بودندكه مبادرت به انجام اين عمل‌ها مي‌كردند؛ اما امروزه اين عمل‌ها به قدري همه‌گير شده كه افراد با درآمدهاي پايين اقتصادي نيز آن را انجام مي‌دهند، به گونه‌اي كه آسيب‌‌شناسان اجتماعي از اين موضوع با عنوان چشم و همچشمي نام مي‌برند و معتقدند جامعه را به ورطه ظاهرگرايي كشانده است، هرچند اين مساله علت عمده افزايش عمل‌هاي زيبايي در قالب تزريق و جراحي نيست، دكتر فربد فدايي، آسيب‌شناس در اين زمينه به <جام‌جم> مي‌گويد: يكي از دلايل گرايش به عمل‌هاي زيبايي در جامعه در حال گذار ايران اين است كه قبلا زنان در محيط خانه بودند و كمتر به فعاليت‌هاي اجتماعي مي‌پرداختند؛ اما امروزه با توسعه آموزش و بالا رفتن سطح اشتغال زنان در بيرون از خانه و درگير شدن آنها با مسائل اجتماعي، تعامل اجتماعي زنان افزايش يافته و اين مساله به ظاهرگرايي دامن زده است و دليل ديگر اين گرايش روزافزون، ارتقاي سطح زندگي افراد است كه به آنها اجازه مي‌دهد از چارچوب نيازهاي اوليه بيرون بيايند و به مسائل ديگر ازجمله ظاهر نيز بپردازند. او مي‌افزايد: علت عمده در اين ارتباط افزايش و توسعه امكانات بهداشتي و پزشكي است و جراحي‌هاي زيبايي و عمل‌هاي تزريقي نيز جزو معدود رشته‌هايي محسوب مي‌شود كه عملا درخصوص آنها تبليغ صورت مي‌گيرد و اين تبليغات نيازهاي كاذب را در افراد به وجود مي‌آورد كه انجام اين گونه عمل‌ها در واقع گوياي پاسخ به اين نيازهاست.
از ديدگاه اين آسيب‌شناس اجتماعي، موضوع مهمي كه در اين ميان بيش از همه اهميت دارد، اين است كه در جامعه امروزي آنچه در نگاه اول به چشم مي‌آيد توانمندي‌ها، مهارت‌ها و استعدادهاي فرد نيست، بلكه بيشتر اين ظاهر است كه افراد در قضاوت‌هاي نخستشان به آن توجه مي‌كنند و به اين علت، مردم براي موجه نشان دادن به عمل‌هاي زيبايي روي مي‌آورند و در پاره‌اي موارد اين مساله به خواست خود افراد نيست و آنها براي يافتن شغل يا ديگر موقعيت‌هاي اجتماعي اقدام به زيبا كردن ظاهر خود كرده و سعي مي‌كنند در جامعه زيبا به نظر برسند؛ موضوعي كه از نظر جامعه‌شناسان يك تهديد جدي به حساب مي‌آيد و آنها نسبت به پيامدهاي سوء آنها هشدار مي‌دهند.
منبع: روزنامه جام جم
/خ