آشنایی با گیاه انگشتانه و خواص سلامتی آن

معرفی گیاه انگشتانه

گل انگشتانه از تیره بارهنگیان بوده و گل‌های زیبا و کوچکی به رنگ‌های سفید، صورتی یا بنفش دارد که در قسمت کاسه دارای لکه‌های قهوه‌ای رنگ هستند.

خاستگاه این گیاه غرب و جنوب اروپا، شمال غربی آفریقا و آسیای مرکزی به خصوص کشور‌هایی مثل آلمان، لهستان، هلند، مجارستان، انگلستان، روسیه و هند است.

نام‌های دیگر این گیاه شامل گل انگشتانه ارغوانی، گل انگشتی، Purple Foxglove و Lady’s Glove بوده و با نام علمی Digitalis نیز شناخته می‌شود. انگشتانه یک گیاه گلدار دوساله است و میوه‌ای کپسولی شکل دارد.1
 

شرایط نگهداری و پرورش گل انگشتانه

 

نور

این گیاه نیازمند آفتاب کامل با سایه کم می باشد. نور کافی سبب افزایش مواد موثر در برگ هایش می گردد.
 

خاک

خاک مناسب گل انگشتانه خاک ارگانیک و کمی اسیدی با زهکشی خوب و کمی مرطوب می باشد.
 

دما

درجه حرارت محیط رشد آن در محدوده ۵ تا ۱۵ درجه سانتیگراد مناسب است.
 

آبیاری

گل انگشتانه گیاهی رطوبت پسند با نیاز آبی بالا است.
 

تکثیر

تکثیر گل انگشتانه توسط بذر صورت می گیرد. هرچند در شرایط مطلوب، خود به صورت آزادانه قابلیت تکثیر دارند. رشد اولیه گیاه در سال اول بسیار کند است، بنابراین مبارزه با علف های هرز در این زمان ضروری می باشد.2
 

ویژگی های گیاه

گیاه گل انگشتانه به شدت سمی ست، میوه گیاه گل انگشتانه بیضی شکل کرک دار و حاوی دانه های سیاه است و مزه گیاه گل انگشتانه تلخ و تند و بویی زننده دارد.
 

مصارف سنتی

• فلج

• جوش

• زخم ( موضعی )

• نارسایی قلبی

• سر درد

• آبسه ( احتمالا )

• تومور ها ( به خصوص تومور های شکم )
 

دانسته های پزشکی

گیاه گل انگشتانه حاوی کاردونولید ها ( گلیکوزید های گروه A, B و E )، ساپونین ها های استوئیدی و آنتراکینون ها است. اثرات محرک قلبی ( اینوتروپیک مثبت، کورنوتروپیک منفی ) و افزایش قدرت انقباضی عضله قلب را به این ترکیبات نسبت می دهند.

• میگرن

• نارسایی قلبی.4
 

خواص گل انگشتانه

همان طور که گفته شد گل انگشتانه در طب سنتی به عنوان یک گیاه دارویی شناخته شده و همچنین در صنعت داروسازی نیز در تهیه دارو‌های خاصی از آن استفاده می‌شود. از جمله خواص گل انگشتانه عبارتند از:
 

۱. درمان نارسایی قلبی

اولین بار زکریای رازی بود که از گل انگشتانه برای درمان نارسایی قلبی استفاده کرد تا اینکه در سال ۲۰۰۵ طی مطالعات علمی نیز این نظریه ثابت شد.

گل انگشتانه به دلیل داشتن گلیکوزید‌هایی به نام digitoxin و digoxin می‌تواند نارسایی‌های قلبی را درمان کند. امروزه داروی دیجیتال یا دیجیتالین که در داروخانه‌های کشور یافت می‌شود از این گیاه ساخته شده است.
 

۲. ادرار آور

برگ‌های گل انگشتانه برای کسانی که مشکل در تولید ادرار دارند می‌تواند مفید باشد، به شرط اینکه تحت نظر پزشک و با تجویز او مصرف شود.
 

۳. درمان ذات الریه

آگوستوس سزاروس، پزشک معروف یونانی اولین بار از گل انگشتانه برای درمان ذات الریه یا پنومونی در کودکان و بزرگسالان استفاده کرد. امروزه ثابت شده که این خاصیت دارویی نیز به خاطر وجود دیجیتال در این گیاه است.
 

۴. درمان هایپرتروفی

هنگامی که سلول‌های بافت یا اندامی بزرگ شود، آن اندام یا بافت نیز در نهایت بزرگ شده و حجمش افزایش می‌یابد؛ به این حالت هایپرتروفی گفته می‌شود. ابتدا پزشکان یونانی و سپس پزشکان ایرانی پی بردند که از جمله خواص گل انگشتانه درمان هایپرتروفی یا پرسازی است.1

عوارض گل انگشتانه

همان طور که در مورد خواص گل انگشتانه حرف زدیم ، باید به عوارض آن نیز استفاده کرد . این گل در دسته گیاهان سمی قرار می گیرد . یعنی تنها یک رده پایین تر از گیاهان خیلی سمی .

اگر از قسمت های اشتباه این گل استفاده کنیم ، عوارض فراوانی را تجربه خواهیم کرد که از جمله مهم ترین آنها می توان به تهوع ، استفراغ ، دلپیچه ، اسهال ، گلو درد ، خارش های موضعی ، سرگیجه ، سر درد و در بعضی موارد مشکلات قلبی اشاره کرد .

به همین دلیل است که استفاده از این گیاه تنها باید با مشورت پزشک و همچنین دقیقا به همان میزانی که توصیه شده است استفاده کنیم .3
 

موارداحتیاط

• بارداری

• انسداد دهلیزی بطنی ( AV )

• افزایش کلسیم خون ( هیپر کالسمی )

• افراد ابتلا به کاهش شدید پتاسیم ( هیپو کالمی )

• اختلالات هیپرترونیک عضله قلبی ( کاردیومیوپاتی هیپرتروفیک )

• افزایش ضربان بطنی ( تاکی کاردی بطنی )

• تنگی دریچه 

• بیماری ریوی شدید

• کاهش اکسیژن ( هیپوکسی )

• سندروم ولف-پارکینسون-وایت ( WPW  )

• سندروم سینوس کاروتید
 

مصرف بیش از اندازه

موجب بروز عوارض قلبی شامل افزایش ضربان قلب، گیجی، اختلالات بینایی، افسردگی، توهم و تورم غدد پستانی در مردان می شود.

مصرف بیش از مقادیر توصیه شده موجب ایست قلبی یا خفگی است و نیاز به مراجعه فوری بیمار به اورژانس دارد.4
 

اقدامات فوری کادر پزشکی در مواقع حاد

• بستری و کنترل علائم حیاتی بیمار

• پایش قلبی

• کنترل و تنظیم فشار خون

• شست و شوی معده بیمار  ( در صورتی که بیمار به هوش باشد )

• تجویز زغال فعال ( در صورتی که بیمار به هوش باشد )

• تجویز کلتیرامین

• درمان کاهش پتاسیم

• سرم درمانی

• تجویز فنی توئین

• تجویز لیدو کائین ( در صورت بروز اکستراسیستول بطنی )

• تجویز آتروپین ( در صورت بروز بلوک دهلیزی بطنی )

• دیالیز خون ( در صورت لزوم )
 

تعداد دفعات مصرف

• از ترکیبات گیاه گل انگشتانه طی فرآیند تبخیر و تخمیر دو داروی با ارزش دیگوکسین و دیژیتوکسین استخراج می شود. این دارو ها به طور گسترده در انواع اختلالات قلبی به خصوص نارسایی قلبی تجویز می شوند
 

موارد منع مصرف

• اختلال و افزایش نامنظم ضربان قلب ( فیبریلاسیون بطنی )

• مسمومیت ( تپش قلب، تاری دید، کاهش هوشیاری و.. )

• حساسیت به این گیاه

پینوشتها
1.www.setare.com
2.www.nazboo.com
3.www.saednews.com
4.www.afiatbazar.com