آشنایی با علل و درمان خواب رفتن دست و پا

هنگامی که برای مدتی طولانی می‌نشینید ممکن است در دست و یا پای خود احساس بی حسی، کرختی و یا سوزن سوزن داشته باشید. این احساس در پزشکی با نام «پارستزیا» یا همان خواب رفتگی دست و پا شناخته می‌شود.1

پارستزیا چیست؟

اعصاب حسی محیطی تمامی حس‌ها و احساسات را از سرتاسر بدن به طناب نخاعی منتقل می‌کنند و از آن‌جا حس‌ها و احساسات به مغز منتقل می‌شوند.

هر گونه فرآیندی در این مسیر می‌تواند منجر به پارستزیا در فرد شود. در واقع وقتی پارستزیا اتفاق می‌افتد، فرد احساس سوزن سوزن شدن، خارش و یا مورمور شدن می‌کند. شایع‌ترین نوع پارستزیا، پارستزیای کوتاه مدت نام دارد که در صورت بروز، خیلی سریع از میان می‌رود. اما نوعِ دیگر پارستزیا، یعنی پارستزیای بلند مدت و متناوب، سریع از میان نمی‌رود و چندین و چند بار هم تکرار می‌شود.1

علائم خواب رفتن دست و پا

مواردی وجود دارد که خواب رفتن دست و پا ممکن است شدید باشد، به تناوب تکرار شده یا تبدیل به عارضه‌‌ای مزمن شود. البته این خواب رفتن دست و پا ممکن است با علائم دیگری هم همراه شود؛ درد، خارش، بی‌حسی و البته ضعف عضلات می‌توانند از علائم دیگر این عارضه باشند. اگر خواب رفتن دست و پا با این علائم همراه باشد احتمالا نشانه‌ی آسیب‌های عصبی‌ای است که در اثر ضربه خوردن دست یا پا رخ داده است، ممکن است در اثر صدماتی باشد که با تکرار استرس به اعصاب وارد می‌شود یا به خاطر عفونت‌های باکتریایی یا ویروسی اتفاق بیفتد. اگر فرد مورد نظر قبلا مدتی در معرض مواد سمی قرار گرفته باشد یا مبتلا به بیماری‌‌های سیستماتیک (بیماری‌هایی که به طور هم‌زمان چند اندام و بافت گوناگون بدن را هدف قرار می‌دهند) مثل دیابت شده باشد هم ممکن است مدام دست و پایش خواب برود.

این قبیل آسیب‌های عصبی به عنوان نوروپاتی محیطی یا بیماری عصب شناخته می‌شوند، چون روی اعصابی که در حد فاصل مغز و نخاع (اغلب در دست‌ها و پا‌ها) قرار دارند، اثر می‌گذارد. بیش از ۱۰۰ نوع مختلف نوروپاتی محیطی وجود دارد که به مرور زمان ممکن است بدتر شود، تحرک فرد را کمتر کند و حتی منجر به ناتوانی او شود. بیش از ۲۰ میلیون آمریکایی دچار نوروپاتی محیطی هستند که اکثر آنها در سنین پیری قرار دارند.

اگر خواب رفتن دست و پا ادامه پیدا کند و مدام تکرار شود فرد مورد نظر حتما باید تحت بررسی و درمان پزشکی قرار بگیرد تا هر چه سریع‌تر دلایل وجود عارضه شناسایی شود و با مداوا، این اختلال تحت کنترل قرار بگیرد. اگر به موقع علت خواب رفتن دست و پا را پیگیری کنید احتمال کم‌تری وجود دارد که عواقب آن مادام العمر گریبان‌گیر‌تان شود. با ما همراه باشید تا بیشتر درباره‌ی علت خواب رفتن دست و پا بدانیم.2

عوامل و علت خواب رفتن دست و پا

گردش خون ضعیف

شایع ترین علت خواب رفتن دست ها و پاها در خواب، کاهش جریان خون در دست ها و پاها است که با تغییر دادن حالت خواب می توانید آن را رفع کنید.3

دیابت

خواب رفتن دست و پا حتی هنگام بیداری ممکن است نشانه دیابت باشد.مهم ترین و شایع ترین بیماری مربوط به اعصاب محیطی، دیابت است که در تغذیه اعصاب اختلال ایجاد می کند و از آنجا که هر چه طول اعصاب بیشتر باشد تغذیه آن ها بیشتر با مشکل مواجه می شود، اعصاب پاها آسیب پذیرترند و خواب رفتگی پاها در دیابت بیشتر مشاهده می شود. علاوه بر خواب رفتن دست و پا، در بیماران دیابتی، انواع اختلالات حسی از جمله کرختی، بی حسی، سوزن سوزن شدن و گزگز کردن دست و پا نیز مشاهده می شود.3

سندروم تونل کارپل

بیماری سندرم تونل مچ دست نیز با خواب رفتن دست ها خود را نشان می دهد، به گونه ای که ممکن است فرد، شب ها به دفعات با حالت خواب رفتگی دست از خواب بیدار شود. این بیماری زمانی به وجود می آید که عصبی که از مچ دست وارد پنجه و نوک انگشتان می شود، بر اثر کار زیاد یا عوامل دیگری نظیر کم کاری تیروئید، حاملگی و دیابت آسیب می بیند و آن منطقه بدون اینکه بیمار فعالیت خاصی داشته باشد، با یک مختصر فعالیت به خواب می رود.3

عمل جراحی دست

این حالت باعث تحریک یا آسیب عصب می شود.3

بیماری گیلن باره

بیماری گیلن  باره نیز با علائم خواب رفتن دست و پا، کرختی و بی حسی آغاز می شود که ممکن است این علائم با معاینه پزشک در بیمار تشخیص داده نشود. اما در هر صورت خود بیمار از حالت های اختلال حسی در اندام های خود آگاه است.3

مسمومیت دارویی

مسمومیت های دارویی نیز ممکن است باعث مسمومیت اعصاب محیطی شود که از میان این داروها، داروهای شیمی درمانی که به اعصاب سلول های محیطی بیماران سرطانی آسیب می زنند، شایع تر است.3

مسمومیت با فلزات سنگین

خوردن یا تنفس فلزات سنگین مثل جیوه، سرب، تالیوم و آرسینک نیز باعث خواب رفتن دست و پا می شود. وقتی که دماسنج یا لامپ کم مصرف یا مهتابی در فضای اتاق شکسته شود، بر اثر تصعید جیوه فرد دچار مسمومیت می شود. 3

مسمومیت ویتامینی

اگرچه گروه ویتامین های B بی ضرر هستند، اما استفاده بیش از اندازه ویتامین B6 می تواند مسمومیت ایجاد کند که این مسمومیت خود را به صورت بی حسی دست و پا نشان می دهد.برای جلوگیری از خواب رفتن دست هنگام خواب، آن را زیر بالش یا سرتان قرار ندهید.3

بیماری ام اس

بیماری های عصب مرکزی نخاع هم  می توانند کرختی و بی حسی دست و پا را ایجاد کنند، مثلا بیماری ام  اس نیز همین علائم را دارد.3

سکته مغزی

سکته های مغزی نیز به علت ایجاد اختلال در اعصاب، بی حسی ایجاد کرده و بر اثر آن دست و پا خواب می رود.3

تغییرات فشار خون

فشار خون ارتباط مستقیمی با بیماری های اعصاب محیطی ندارد، ولی به دلیل اینکه اعصاب محیطی در تنظیم فشار خون و عروق محیطی نقش دارد، ابتلا به بعضی از بیماری های اعصاب محیطی در تنظیم فشار خون مشکل ایجاد کرده و خود را به صورت افت فشار خون نشان می دهد.3

بیماری‌های خود ایمنی

بیماری‌های خود ایمنی مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن به بافت‌های فرد حمله کند همچنین می‌تواند منجر به آسیب عصبی در او شود. با گذشت زمان، بیماری خودایمنی مزمن می‌توانند مفاصل، اندام‌ها و بافت‌های همبند را هم از بین ببرد.4

عفونت‌ها

انواع عفونت‌های ویروسی و باکتریایی و بیماری‌های عفونی هم می‌تواند منجر به آسیب عصبی شود؛ بیماری‌هایی مانند زونا، هپاتیت C، جذام و دیفتری از این دسته‌اند.4

سرطان که با شیمی درمانی درمان می‌شود

دارو‌هایی که برای درمان سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرند، در برخی افراد ممکن است باعث آسیب عصبی شود که منجر به از دست دادن احساس یا حرکت در بخشی از بدن می‌شود، اما اگر این دارو‌ها تغییر کنند یا قطع شوند و مقدار مصرف آن‌ها کاهش یابد، اثرات مضر آن‌ها معمولاً از بین می‌رود.4

بیماری‌های ارثی

گاهی اوقات یک بیماری ارثی علت سوزن سوزن شدن مداوم است؛ به عنوان مثال بیماری شارکوت ماری توث یک تخریب پیشرونده ماهیچه‌ها در کف پا، ساق پا، دست و ساعد است که می‌تواند منجر به دوره‌های ضعف و بی حسی می‌شود  یا بیماری ام اس که بر اثر ترکیبی از عوامل ژنتیکی و محیطی ایجاد می‌شود، از این دسته هستند.4

تشخیص خواب رفتن دست و پا

اگر به دنبال مراقبت از سلامتی خود در برابر نوروپاتی محیطی یا همان خواب رفتن دست و پا هستید، به پزشک مراجعه کنید. پزشک شما را مورد معاینه پزشکی قرار می‌دهد و سابقه پزشکی شما را از جمله علائم بیماری‌ها، محیط کار و زندگی، عادت‌های اجتماعی (از جمله مصرف الکل)، قرار گرفتن در معرض سموم، خطر ابتلا به HIV و دیگر بیماری‌های عفونی و همچنین سابقه بیماری‌های عصبی خانوادگی، به طور گسترده و دقیق بررسی می‌کند.

پزشکتان همچنین ممکن است تست‌های اضافی‌ نیز برای مشخص شدن علت خواب رفتن دست و پا از شما بگیرد. تست‌هایی مانند مانند:

آزمایش خون که می‌تواند جهت تشخیص دیابت، کمبود ویتامین، اختلال عملکرد کبدی یا کلیوی، اختلالات متابولیک دیگر و علائم فعالیت سیستم ایمنی غیر طبیعی، از شخص بیمار گرفته شود.

بررسی مایع مغزی نخاعی که می‌تواند آنتی بادی‌های مرتبط با نوروپاتی محیطی را شناسایی کند.

الکترومیوگرافی (EMG)، آزمایش فعالیت الکتریکی ماهیچه

سرعت هدایت عصبی (NCV)

توموگرافی کامپیوتری (CT)

تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)

بیوپسی عصب (Nerve biopsy)

بیوپسی پوست برای پایان دادن به الیاف عصبی (Skin biopsy)5

درمان خواب رفتن دست و پا

موفقیت در درمان خواب رفتن دست و پا به تشخیص دقیق نوع و علل اختلال مورد نظر بستگی دارد، هرچقدر زمینه‌ی بروز مشکل درست‌ و دقیق‌تر تشخیص داده شود درمان مؤثرتر خواهد بود. اگر به موقع به پزشک مراجعه شود و پیگیری دقیق صورت بگیرد احتمال اینکه سلول‌های عصبی محیطی از بین نرفته باشند، بیشتر است و می‌توانند دوباره‌ ترمیم شوند.

اگرچه عملا درمانی برای انواع نوروپاتی محیطی که زمینه‌ی ارثی دارند وجود ندارد، اما در عوض بسیاری از انواع اکتسابی این نوع اختلال، قابل درمان و بهبودی است. به عنوان نمونه، اگر این بیماری ناشی از دیابت باشد کنترل درست قند خون می‌تواند پیشرفت این نوروپاتی دیابتی را کُند یا متوقف کند و همین‌طور مصرف مکمل‌های ویتامین در بهبود افراد مبتلا به نوروپاتی محیطی ناشی از کمبود ویتامین، مؤثر است.

انجام تمرینات ورزشی مناسب زیر نظر پزشک معالج، رعایت رژیم غذایی سالم و حفظ وزن متعادل بدن، قرار نگرفتن در معرض سموم مختلف و اجتناب از مصرف الکل می‌تواند در عدم پیشرفت یا درمان این اختلال مؤثر باشد. از طرفی پزشکان توصیه می‌کنند که افراد سیگاری مبتلا به نوروپاتی، کشیدن سیگار را ترک کنند، چون مصرف دخانیات باعث انقباض عروق خونی و اختلال در جریان خون می‌شود که این امر مانع از تأمین مواد مغذی مورد نیاز اعصاب محیطی خواهد شد.

در برخی موارد خواب رفتن دست و پا یا سایر علائم نوروپاتی محیطی ممکن است به وسیله‌ی روش‌ها و داروهایی که برای درمان تشنج و افسردگی پیشرفته تجویز می‌شود هم کاهش یابد.2


پی نوشت:
1.www.jadidtarin.com
2.www.chetor.com
3.www.beytoote.com
4.www.yjc.ir
5.www.drdr.ir