سازندهاى آهن نوارى

اين نهشته ها يکى از ذخاير بزرگ معدنى را مى سازد که در سرزمين هاى مختلف علاوه بر BIF، بنام هاى ديگرى از جمله ايتابريت (Itabirite)، جاسپيليت(Jaspillite) کوارتزيت هماتيت دار واسپکولاريت(Specularite) نيز شناخته مى شوند.اين نهشته ها به فرم واحدهاى چينه شناختى با ضخامت صدها متر و با گسترش جانبى صدها تا هزار کيلومتر بوقوع مى پيوندد.
» لايه بندى ظريف از 5/ . تا 3 سانتيمتر ضخامت وحتى در مقياس ميليمتر ويا کسرى از ميليمتر.
» لايه بندى حاصل تناوب لايه هاى سيليسى(به فرم چرت) ولايه هايى از کانى هاى آهن (نظير هماتيت) است.
» درصد آلومينيوم اين نهشته ها بدان سبب که وابسته به زمان پرکامبرين هستند کم بوده و تا حد درصد مى رسد.اين امر بدينصورت قابل تعبير است که :
« کانسارهاى آهن نوارى معمولاً به زمان پرکامبرين تعلق دارد و در آن زمان با توجه به وجود اتمسفر غنى از دى اکسيد کربن و فقير از اکسيژن ،آهن مى تواند بصورت بيکربنات در يک محلول يونى حمل شده و در مقياس بزرگ تشکيل سازندهاى آهن نوارى را نمايند. در صورتيکه آلومينيوم ترکيب بى کربنات نمى تواند بسازد و از محلول يونى تفکيک گردد. با افزايش مقدار اکسيژن در اتمسفر ،تشکيل سازندهاى آهن نوارى در مقياس بزرگ متوقف مى شود.»

چهار رخساره مهم در سازندهاى آهن نوارى ( جميز، 1945) :

1. رخساره اکسيدى (Oxide facies)

اين رخساره از مهمترين رخساره هاىBIF بوده وبه نسبت فراوانى اکسيدهاى آهن به دو زير رخساره هماتيت ومگنتيت(Hematite&Magnetite Subfacies) تقسيم مى شود که حد تدريجى نيز بين آن دو وجود دارد. هماتيت در اين رخساره داراى حداقل دگرسانى و به شکل اسپکيولاريت، ريزدانه، خاکسترى تا آبى رنگ ظاهر مى شود ودر بعضى نمونه ها بافت االيتى از خود نشان مى دهد که نشانگر منشاء گرفتن آنها از محيط آبهاى کم عمق است. در اين زير رخساره ،چرت بصورت نهان بلور تا بلورهاى رشد کرده مى تواند بهمراه کربنات شرکت داشته باشد. در زير رخساره مگنتيت، لايه هاى مگنتيت بطور متناوب با لايه هاى چرت وکربنات در تماس است.ميانگين آهن در اين رخساره بين35-30 درصد متغيير است که با پر عيار کردن آن قابل بهره بردارى مى باشد.

2. رخساره کربناتى (Carbonates facies)

اين رخساره شامل ميان لايه هايى از چرت وسيدريت است وبر حسب افزايش مگنتيت وپيريت بتدريج مى تواند به رخساره هاى اکسيدى وسولفيدى تبديل گردد. سيدريت در اين رخساره بافت دانه اى يا اُاُليتى ندارد وبصورت گلهاى ريز در سطح زير عملکرد امواج انباشته مى شود.

3. رخساره هاى سيليکاتى (sillicate facies)

کانيهاى سيليکاته آهن عموماً با مگنتيت ،سيدريت، وچرت بصورت ميان لايه هاى متناوب،همراه هم هستند.کانى شناسى اين رخساره ها نشانگر مشابهت محيط تشکيل شان با رخساره هاى اکسيدى وکربناتى است.ولى بهر حال در تمام رخساره هاى آهن نوارى،رسوبگذارى سيليکاتهاى آهن کمتر شناخته شده است.

4. رخساره هاى سولفيدى ( Sulphide facies )

اين رخساره،سنگهاى رسى کربن دار وپيريتى را شامل مى شود. لايه بندى نوار گونه ظريف داشته ،حاوى مواد آلى وکربن در حد8 -7 درصد مى باشد.سولفيد اصلى پيريت است وآنقدر ريزدانه است که فقط در سطوح صيقل يافته قابل تشخيص مى باشد. درصد آن به 37 درصد مى رسد. اگر درصد گوگرد اين رخساره زياد باشد،بهره بردارى کانسنگ آهن را دچار اختلال مى نمايد.

تقسيم بندی سازندهاى آهن نوارى پرکامبرين ( دو گروه):

1. نوع آلگوما (Algoma type BIF)

نوع آلگوما مشخصه کمربنديهاى گرين استون آرکئن بوده و بيشترين گسترش را در اين سنگها دارند.اين نوع BIF بهمراه سنگهاى گرى واکى – آتشفشانى در يک حوضه زمين ناوديس اند وهمراه با رخساره هاى اکسيدى،کربناتى وسولفيدى تشکيل مى شوند.ضخامت آنها از چند سانتيمتر تا يک صدمتر يا بيشتر مى رسد وبه ندرت بيش از چند کيلومتر امتداد دارند.سيليکاتهاى آهن در سازندهاى آهن نوارى نوع آلگوها کمتر ظاهر مى شود.

2. نوع سوپريور (Superior type BIF)

نوع سوپريور ،از سنگهايى با بافت نوارى تشکيل شده اند که عمدتاً به رخساره هاى اکسيدى،کربناتى وسيليکاتى تعلق دارند ومعمولاً‌فاقد مواد آوارى هستند.نواربندى ريتميک (Rhythmical banding) لايه هاى چرتى سرشار از آهن وفقير از آهن،با ضخامت معمول يک سانتيمتر تا يکمترى سيماى غالب اين نوع BIF است. اين نوع BIF از نظر چينه شناسى شامل کوارتزيت وشيلهاى سياه کربن دار مى باشد که معمولاً با کنگلومرا ،دولوميت ،چرت توده اى ،برش چرتى وآرژليت همراه است و بصورت دگرشيب بر روى پى سنگهاى بشدت دگرگون شده قرار گرفته است. سازند آهن نوارى معمولاً در بخشهاى زيرين توالى فوق قرار دارد وگاه بوسيله حدود يکمتر کوارتزيت،ويا شيل از پى سنگ جدا مى شود. بيشترين گسترش BIF نوع سوپريور در پروتوزوئيک آغازين است.
منبع:http://atwis.com
/س