کمرویی کودکان را چگونه درمان کنیم؟

کمرویی در کودکان

خجالت و کمرویی کودکان با کناره‌گیری از موقعیت‌های اجتماعی؛ مثل مدرسه، میهمانی‌ها یا حضور در جمع دوستان خود را نشان می‌دهد. در واقع اگرچه کودکان خجالتی به افراد و موقعیت‌های جدید علاقه دارند، اما اضطرابشان مانع از برقرار کردن روابط اجتماعی می‌شود.

تحقیقات اخیرا نشان می‌دهد که قسمت خاکستری مغز افراد خجالتی فوق‌العاده فعال است. این قسمت از مغز واکنش‌های عاطفی بسیار دقیق را کنترل می‌کند و دقیقا مانند عکس‌العمل‌های سریعی که افراد عادی در هنگام خطر از خود نشان می‌دهند و از آنها می‌گریزند، افراد خجالتی نیز به هنگام قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی احساس نگرانی می‌کنند.

مجبور کردن کودک به برقراری ارتباط با دیگران به ویژه در موقعیت‌های ناآشنا یا در سنینی که هنوز از توانمندی لازم برخوردار نیست میتواند در تشدید کمرویی کودکان موثر باشد. محدود کردن شدید و ممانعت از کسب تجربه های اجتماعی نیز اغلب فرصت مواجه با چالش‌ها را از کودک می گیرد و باعث می‌شود نتواند در خلال این تعاملات راهبردهای مناسب را تمرین کند.1
 

چه چیز باعث کمرویی کودک من شده؟

کمرویی کودکان می‌تواند عوامل جسمی یا روانی متعددی داشته باشد. پیدا کردن علت کمرویی فرزندتان به درمان آن نیز کمک می‌کند اما باید بدانید پیدا کردن علت اصلی به این سادگی‌ها نیست و نیاز به بررسی دقیق و طولانی دارد.
 

کمرویی ارثی است؟

تحقیقات نشان داده والدین کمرو حداقل یکی از کودکانشان هم خجالتی می‌شود. اما آیا این تنها به دلیل ارثی بودن کمرویی است؟ در حقیقت کمرویی تا حدی می‌تواند ناشی از ویژگی‌های ژنتیکی باشد اما مسئله مهم‌تر آن است که اگر شما خودتان فردی کمرو و خجالتی هستید احتمالا کودک شما علاوه بر گرفتن ژن‌هایتان از رفتار شما نیز یاد می‌گیرد.
 

قواعد سختگیرانه خانواده

بعضی والدین به دلیل اضطراب خودشان و قانون‌های سخت‌گیرانه‌ای که برای خود در ارتباط با دیگران در نظر می‌گیرند این قواعد را به کودکشان منتقل می‌کنند.

این والدین از فرزندشان نیز انتظار دارند به شکل بی‌نقص و مبادی آداب رفتار کند، اما با هر بار تذکر، باعث ایجاد احساس شرم و اضطراب در کودک می‌شوند.

این باید و نبایدهای زیاد و احساس اضطراب ناشی از آن برای کودک این معنا را دارد که به جای ارتباط با دیگران برای جلوگیری از قضاوت، از آن‌ها دوری کند.
 

مدرسه و مهدکودک

محیط مدرسه و مهدکودک می‌تواند برای افزایش ارتباط اجتماعی و فعالیت گروهی کودک شما مفید باشد اما به شرطی که همان رفتار سخت‌گیرانه را در مدرسه یا مهد با او نداشته باشند.

برخی معلم‌ها و مربی‌ها به دلیل اضطراب شخصی و یا عدم اطلاعات بیشتر کودکان را به ساکت و خجالتی بودن ترغیب می‌کنند و با رفتار اجتماعی او همراهی نمی‌کنند. حتی می‌بینیم که رفتار اجتماعی محدود کودکان کمرو در مدرسه تشویق می‌شود و بالاترین نمره انضباط را می‌گیرند.2
 

خصوصیات یک کودک کمرو

همچنین رفتار این گونه کودکان معمولاً از الگویی با چند ویژگی اصلی پیروی می کند. نخستین خصوصیت آن ها، این است که اغلب تلاش می کنند تا محیط و دامنه تعامل های اجتماعی خود را به تعداد معدودی از افراد محدود کنند آن هم صرفاً اشخاصی که به خوبی شناخته شده هستند، به عنوان مثال، والدین، مادر بزرگ یا یک هم بازی.
 

۱ - تمایلی برای برقراری ارتباط با دیگر افراد ندارند

نکته دیگری که در رفتار این کودکان مشهود است تمایل نداشتن به برقراری تعامل، در موقعیت های ناآشنایی است که احتمالاً امکان پیش بینی رفتار دیگران به راحتی وجود ندارد؛ به همین دلیل شاید تا زمانی که در محیطی آشنا قرار دارند معمولاً ناراحتی خاصی بروز ندهند؛ هر چند که گاه در موارد شدید، همین محیط ها نیز برایشان آزار دهنده است.

با این حال، هر نوع عدم تمایل به ارتباط را نمی توان به خجالتی بودن کودک نسبت داد اما زمانی که کودک از ارتباط با دیگران بیمناک باشد آن گاه باید به عنوان یک مشکل ویژه به آن نگاه شود و حتی در صورت شدت این امر، باید به یک روان شناس یا روان پزشک مراجعه شود.
 

۲ - درون گرا هستند و زود عصبانی می شوند

یکی از عمده ترین مشکلات این کودکان بلد نبودن مهارت هایی است که برای زندگی اجتماعی بدان نیاز دارند، این نقص باعث می شود تا کودکان خجالتی، در خود احساس ناامنی و بی کفایتی کنند و سبک رفتاری درون گراتری را نسبت به دیگران انتخاب کنند اما گاه نیز به همین دلیل تحریک پذیر و خیلی زود عصبانی می شوند یا ناراحتی خود را به صورت بهانه گیری بروز می دهند.

در واقع همین امر است که در سنین بالا زمینه ساز پدید آمدن مشکلات متعددی برای فرد می شود. والدین نیز معمولاً از این خصوصیت فرزند خود رنج می برند و نگران این هستند که کودک شان با چنین ویژگی چه آینده ای در پیش دارد.
 

۳ - سکوت اختیار می کنند و فرار را بر قرار ترجیح می دهند

اضطراب نیز در رفتار این کودکان مشهود است. تصور قرار گرفتن در محیط های ناآشنا یا مواجهه با افرادی که آن ها را مورد ارزیابی قرار دهند باعث می شود که گاه حتی با وجود دارا بودن توانمندی های لازم، آن را ابراز نکرده، در نتیجه امکان پیشرفت یا رفع مشکل را از خود سلب کنند.

مثلاً ممکن است در کلاس درس پاسخ سوالی را بدانند اما به علت کمرویی آن را بیان نکنند. در واقع با آن که به شدت دچار چالش می شوند نمی توانند برای مطالبه حق خود اقدامی کنند. این رفتار یک دور باطل میان سکوت، احساس ناتوانی از برقراری رابطه، به تعویق انداختن کارها و در نتیجه احساس کسالت، زود رنجی و در نهایت فرار از موقعیت رقابت برانگیز را در پی دارد.3
 

کمرویی کودکان را چگونه درمان کنیم؟

 

1- پذیرش کودک و تشویق او به صحبت کردن

والدین کودکان کمرو، باید آنها را بدون قید و شرط و همانطور که هستند، بپذیرند و دوست بدارند و با نادیده گرفتن رفتارهای اشتباه و در مقابل تشویق و تقویت هر رفتار مثبتی در جهت مشارکت جمعی و افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس، کودک را ترغیب به مشارکت در صحبت و اظهار نظر در جمع کنند.

بهتر است والدین در منزل وقتی با کودک خود تنها هستند با او مدام صحبت کنند و با سوال کردن از وی درباره مسائل مورد علاقه‌اش او را وادار به صحبت کردن کنند.

همچنین کودکتان را تشویق کنید تا در مورد آنچه که او از آن واهمه دارد صحبت کند و بگوئید که شما نیز بعضی اوقات همین احساس را دارید.
 

2- در انتخاب محیط آموزشی کودک دقت کنید

محیط مناسب می‌تواند به شکوفایی و درمان کمرویی کودکان کمک کند. سعی کنید مدرسه‌ای انتخاب کنید که تعداد دانش آموزان آن خیلی زیاد نباشد. قبل از شروع کلاس‌ها فرزندتان را به مدت چند روز به مدرسه جدید ببرید، او می‌تواند معلمها را از نزدیک ببیند و با محیط مدرسه آشنا شود.

به معلمش بگوئید که او خجالتی است و با کمک یکدیگر برنامه‌ای طراحی کنید تا فرزندتان احساس راحتی بیشتری کند و با آموزگار او در طی سال تحصیلی ارتباط نزدیک داشته باشید.
 

3- کودک را برای موقعیت جدید آماده کنید

به نظر روانشناسان بهتر است برای کمک به رفع کمرویی کودکان، کودک را از یک هفته قبل برای انجام کار یا تجربه جدیدی آماده ساخت. مثلاً اگر قرار است که فرزندتان را به دندانپزشکی ببرید یک هفته زودتر او را به مطب برده تا محیط آنجا را ببیند و احساس راحتی بیشتری کند.

قبل از ورود به موقعیت‌های جدید شرایط را برایش توصیف و حتی وضعیت‌های فرضی را با او تمرین کنید تا به صورت ناگهانی با آن‌ها رو به رو نشود.
 

4- بدبینی او را از بین ببرید

کمرویی کودکان معمولا از الگوها و تفکرهای منفی که باعث بدبینی می‌شود نشأت می‌گیرد، مانند اینکه «بچه ها مرا دوست ندارند». با تقویت و جایگزین کردن افکار مثبت به فرزندتان در از بین بردن بدبینی و تفکرهای منفی ذهن او کمک کنید و او را تشویق کنید که خود را باور کند.
 

5- سرزنش نکردن کودک

هیچگاه کودک را به علت خجالتی بودن مسخره نکنید، ارائه پاداش مسلماً روش مناسب تری خواهد بود. در واقع شرمنده ساختن کودک یا سرزنش کردن او تنها احساس بی کفایتی را در او افزایش می‌دهد، در مقابل تشویق کردن منجر می‌شود تا کودک بهتر دریابد که کدام رفتار مناسب‌تر است.
 

6- با کودکتان نقش بازی کنید

یکی از بهترین روش ها در درمان کمرویی کودکان نقش بازی کردن است. کارها و بازی‌هائی ترتیب دهید تا کودک بتواند به طور یکسان همه موقعیت‌های اجتماعی را تجربه کند. به فرزندتان کمک کنید که آنچه را انجام می‌دهد، تجربه کند.

تکرار بعضی از بازی‌ها و نقش ها کمک می‌کند تا فرزندانتان کمتر احساس ترس و نگرانی کرده و راحتتر دوستی صمیمانه‌ای با دیگران داشته باشند. در ادامه چند نمونه از این بازی‌ها را برایتان معرفی کرده‌‌ایم.
 

نمایش خیالی

 لباس‌های ویژه‌ای بپوشید و با فرزندتان یک نمایش را در مقابل تماشاچیان خیالی اجرا کنید یا برای عروسک‌ها روی صحنه‌ای خیالی، آواز بخوانید.
 

معلم بازی

 از فرزندتان بخواهید معلم شما شود و آنچه را که در کلاس یاد گرفته به شما یاد بدهد. یا از او بخواهید به عروسک‌هایش که بچه‌های تنبلی هم هستند، درس بدهد.
 

بازی مصاحبه

یک میکروفن خیالی جلوی فرزندتان بگیرید و با او مصاحبه کنید. نظر او را درباره رنگ لباسش، آب و هوا، غذای مورد علاقه‌اش و... بپرسید و تا می‌توانید این مصاحبه را طولانی کنید. با این کار فرزندتان هم ابراز نظر و عقیده‌اش را تمرین می‌کند و هم صحبت کردن مقابل جمعیت را یاد می گیرد.
 

ضبط صدا

 با فرزندتان حرف بزنید یا کتاب بخوانید، می‌توانید حتی نمایشنامه ای را اجرا کنید و در همین حال صدایتان را ضبط کنید و بعدا گوش دهید. شنیدن صدای خود می تواند باعث شناخت ضعف‌ها، برطرف کردن آنها و بالا رفتن اعتماد به نفس کودک برای صحبت در جمع شود.
 

پانتومیم

 یک کلمه یا مفهوم را انتخاب کنید و با اجرای پانتومیم سعی کنید آن را به دیگران بفهمانید. با این کار، او می‌آموزد که از بدنش برای برقراری ارتباط استفاده کند و مهارت‌های کافی را برای تقویت زبان بدن یاد می‌گیرد.1

پینوشتها
1.www.setare.com
2.www.honarehzendegi.com
3.www.mashreghnews.ir