هرآنچه که باید راجع به خیال پردازی کودکان بدانیم

خیال پردازی کودک چگونه است؟

خیال پردازی کودکان، تصاویر و فکرهایی در ذهن کودک هستند که واقعیت نداشته و بخشی از دنیای کودکان محسوب می‌شود و در روانشناسی کودک از آن به عنوان دریچه‌ای برای ورود به عالم کودکی استفاده می شود. کودک با استفاده از خیال پردازی خود سعی در ارتباط با شما و بیان افکار خود دارد. 

منظور از غیر واقعی این است که تصاویر ذهنی، مصداق و نمود بیرونی و در دنیای واقعی ندارد. به عنوان مثال خیال پردازی درباره یک اسب شاخدار که شب ها در تختخواب کودک می خوابد یک نمونه از خیال پردازی کودکان است که کودک با این خیال پردازی سعی در بیان افکار خود دارد.1
 

خیال پردازی در کودکان از چه سنی شروع می شود و آیا طبیعی است؟

خیال پردازی در هر سنی، ممکن است وجود داشته باشد اما معمولا از خردسالی و سنین قبل از دبستان آغاز می شود. هنگام خیال پردازی، کودک به صورت موقتی از دنیای اطراف جدا می شود و درگیر تخیل هایی می شود که شامل آرزوها و احساسات خوب است.

نمی توان گفت خیال پردازی، رفتاری بیمارگونه است بلکه برعکس کودکانی که خلاق ترند یعنی تفکر تصویری بهتری دارند، خیال پردازی بیشتری می کنند. خیال پردازی در تک فرزند ها هم بیشتر دیده می شود و طبیعی است.2
 

چطور تخیل کودکانمان را شکوفا کنیم 

پس بهتر است به جای سختگیری و رسمی بودن، سن و سال کودکمان را درک کنیم و با او مثل آدم بزرگ‌ها رفتار نکنیم. اما اگر بخواهیم تخیل فرزندمان شکوفا شود می‌توانیم در منزل جایی را برای تغییر لباس اختصاص دهیم. (جایی که در آن لباس‌های قدیمی، وسایل شخصی «مانند کلاه، کتاب های جیبی، هدیه های قدیمی و...» را نگهداری کنید..)مدادهای شمعی، وسایل آبرنگ، کاغذ نقاشی و چسب را در دسترس کودکان قرار دهیم.

داستانی را برای کودک خود تعریف کنیم. لباس یکی از شخصیت‌های داستان را بپوشیم و با کودک خود، براساس داستان بازی کنیم. اگر داستان را کودک شما تعریف کند بهتر است.

می‌توانید موضوع آن را با مراسم عروسی، جشن تولد یا اتفاق‌های دیگری که در زندگی خود با آن‌ها سر و کار دارید مرتبط سازید. تعدادی ملحفه یا پتو در دسترس کودک قرار دهیم تا بتواند خانه درست کند و یا بازی‌های خیالی دیگری را طراحی کند.

حتی می‌توانیم کودک خود را تشویق کنیم که با اسباب بازی‌های سازنده و ابتکاری بازی کند، مانند اسباب بازی‌هایی که با کمک قطعه‌های مختلف می‌توان ماشین، خانه، هواپیما و... ساخت.همچنین می‌توانیم قصه‌های موزون و آهنگین را برای فرزندمان بخوانیم و به نوبت اشعار آن را تکرار کنیم.

در این میان باید در حد امکان زمان بیشتری را با کودک خود در طبیعت سپری کنیم. محل‌هایی که برای ساختن آن‌ها انسان دخالتی نداشته است، برای رشد قوه تخیل کودک بهتر است. زمانی که فرزندمان، ما را به دنیای خیالی خود دعوت می‌کند، دعوت او را بپذیریم، با او سوار قایق شویم، سوار بر سفینه فضایی در فضا پرواز کنیم و در همه موارد رهبری بازی را برعهده فرزندمان بگذاریم.

همچنین در بین اسباب بازی‌های کودک تعدادی گوش ماهی، سنگ‌های مختلف، چسب، تخته، بند، سکه، طناب و سایر وسایلی که می‌تواند مورد استفاده او قرار بگیرد، قرار دهیم و هنگامی که با خیال پردازی کودکان  روبه رو می‌شویم، او را سرزنش نکنیم و به او اجازه دهیم تا آنچه در ذهن خود دارد بیان کند.3
 

تخیل کودک از چه چیز هایی ناشی می شود؟

عوامل مختلفی در تعیین میزان، نوع و شدت تخیل کودک دخیل هستند. عواملی مثل ژنتیک، تربیت، محیط و ...

ممکن است کودک ژن خلاقیت و رویاپردازی را از والدین یا افراد دیگری دریافت کند و لازم است که والدین آن ها را کشف و پرورش دهند. برای آگاهی از راه های پرورش خلاقیت کودک کلیک کنید.

همچنین عوامل محیطی نقش بسیار مهمی در تربیت تفکر خلاقانه کودک دارد. محیط مدرسه، محیط بازی، گروه دوستان و همسالان، همچنین اطرافیان و اقوامی که می تواند باعث شکوفایی خلاقیت یا سرکوب آن شوند. والدین باید به گونه ای اوضاع را کنترل کنند که خلاقیت کودک به او فشار روانی وارد نکند و در مسیر درست از آن استفاده کند.1
 

اگر کودک تخیل خودش را با والدینش در میان گذاشت آنها چه باید بکنند؟

تلویزیون، فیلم، سی‌دی و بازی‌های ویدئویی بر خیال‌پردازی کودکان تاثیرات بسیاری دارد. ورود کلیشه‌های متعدد به دنیای خیالی کودکان، نشانه تاثیر فناوری بر دنیای کودکان است.

قوه خیال کودک باید متعلق به خودش باشد اما می‌بینیم که فیلم‌های متعدد علمی- تخیلی و انواع بازی‌های ویدئویی، دنیاهایی خیال‌انگیز و ساختگی پیش روی کودکان می‌گشایند که البته نفس وجود آنها بی‌ضرر است اما اگر کودکی به طور دائم تحت‌تاثیر تصاویر خیال‌انگیز قرار گیرد، طبیعی است که نمی‌تواند قوه تخیل خود را به درستی به کار بیندازد. در مجموع والدین باید به تخیل کودک خود بها دهند.
 
به‌عنوان مثال اگر او می‌گوید من ٣ متر پریده‌ام به او بگویند: «چقدر جالب! اگر تو دوست داری ٣ متر بپری، من دوست دارم ۵ متر بپرم!» بنابراین زمینه تخیل را نباید در کودک از بین برد. هرگز به کودک نگویید: «خالی نبند یا دروغ نگو!» هرگز در مورد نادرست یا درست بودن و واقعی یا تخیلی بودن آن با کودک بحث نکنید.

به آرزوهای پنهان در گفته‌هایش توجه و او را درک کنید. برای توانایی بیان او ارزش قائل شوید و در مورد اینکه اگر داستان او واقعیت پیدا می‌کرد چقدر جالب بود، نظر بدهید.
 
حتی می‌توانید قصه‌های او را بنویسید یا ضبط کنید. می‌توانید از او بخواهید قصه‌اش را نقاشی کند. هرگز با جملاتی مانند «دروغ نگو»، «تو دروغ می‌گویی»، «بچه دروغگو» برچسب‌های دنیای بزرگسال را به کار نگیرید. خیال‌پردازی‌های کودکانه در دوران پیش از دبستان نشانه‌هایی از بی‌ادبی و بی‌اخلاقی او نیست.

این مساله حتی نباید شما را نگران آینده او کند که احتمالا فرزندی دروغگو خواهید داشت. کودکان به مرور مفاهیم خوب و بد را می‌آموزند و به همین ترتیب به اهمیت راستگویی پی می‌برند. تا قبل از 5/3 سالگی او مهارت لازم برای دروغ گفتن عمدی ندارد. این مساله حتی نباید شما را نگران آینده او کند که احتمالا فرزندی دروغگو خواهید داشت.4
 

چگونه پی به خیال پردازی های کودک ببریم؟

مهم ترین تیپ خیال پردازی برای کودکان، داشتن دوست خیالی است. با خواندن مقاله آموزش پدر و مادر روش مناسبی برای برخورد با کودک خود در پیش بگیرید. برای پی بردن به دوست دنیای خیالی فرزندتان سوالات زیر را بپرسید.

1- سوالات کودک

گاهی کودکان سوالاتی از شما می پرسند که نمی دانید چگونه و از کجا وارد ذهن آن ها شده است. سوالاتی در مورد جهان، خدا، تولد فرزند، فلسفه زندگی و از این دست سوالات نشان دهنده این است که کودک شما خیال پرداز است.
 

2- رویاها

خواب ها و رویاهای شبانه کودک بسیار در درک فضای ذهنی او مهم است. کودک توانایی تمایز خیال و واقعیت را ندارد و لازم است والدین رویا های کودک را جدی بگیرند. خواب دیدن را برای او تعریف کنند که کودک بداند اتفاقاتی که در خواب می بیند واقعی نیستند.
 

3- نقاشی

یکی دیگر از منابعی که کودک، خیالات خود را در آن پیاده می کند و از طریق آن با شما صحبت می کند نقاشی های اوست. ممکن است گاهی در نقاشی های کودک چیزهایی ببینید که کودک هیچوقت آن ها را ندیده است.

بنابراین واکنش شما به نقاشی های او باید کاملا تشویق کننده و هوشمندانه باشد. از او بخواهید راجع به نقاشی خود به شما توضیح دهد و با هم آن را بررسی کنید. در زمینه تفسیر نقاشی کودکتان نیز می توانید با متخصصین روانشناسی کودک در ارتباط باشید.
 

4- بازی ها

کودکان بلند بلند فکر می کنند. مخصوصا هنگام تنها بازی کردن ممکن است داستان های زیادی را برای خود بسازند و بر اساس آن با اسباب بازی های خود کار کنند. سعی بر این باشد که فضای بازی کودک در اتاق خود او باشد تا بتواند ساختار خیال پردازی منسجم و منظمی داشته باشد. کودک در بازی هایش، جهانی که دوست دارد را می سازد و تخیل و تصور هایش را روی جهان خودش پیاده می کند.
 

5- استدلال ها

ممکن است زمانی که از کودک سوالی می پرسید یا سعی در بازخواست او دارید، جواب هایی بشنوید که در اوج عصبانیت باعث خنده شما شود. کودک به شما دروغ نمی گوید، بلکه در ذهن او زندگی شکل دیگری دارد و از نظر او هیچ کار اشتباهی صورت نگرفته. استدلال ها و توضیحات کودکتان در مقابل سوالات شما، می تواند نشان دهنده میزان خیال پردازی او باشد.1

پینوشتها
1.www.honarehzendegi.com
2.www.hidoctor.ir
3.www.amoozak.org
4.www.bartarinha.ir