کودتای نوژه تاریخی که باید بازخوانی شود

انقلاب ها مخصوصا زمانی که در مقابل ابرقدرت های جهان ایستادگی کنند و به ویژه زمانی که در مهد منافع آن ابرقدرت ها شکل بگیرند با فراز و نشیب های زیادی  باید دست و پنجه نرم کنند؛ چرا که آنان که نانشان از استقلال کشورها آجر می شود هر روز برای بازگشت کشورهای استقلال یافته  به دوران شیردهی برای ابرقدرت ها نقشه تازه ای می کشند.
 
کودتا از زودبازده ترین این نقشه هاست که در بسیاری از کشورهای دنیا اتفاق افتاده است و نظام های مردمی و مشروع را سرنگون کرده است؛ اگرچه کودتاها الزاما استکباری نیستند اما در موارد بسیار زیادی وقتی پای منافع ابرقدرت ها در میان باشد گزینه استکباری بودن کودتا قوت گرفته و چه بسا بتوان آن را قطعی دانست.
 
ایران که زمانی به عنوان ژاندارم منطقه منافع امریکا و اسرائیل را تامین می کرد و به عنوان یک خزانه اقتصادی تمام نشدنی برای ابرقدرت های دنیا به حساب می آمد پس از انقلاب کاملا وضع متفاوتی پیدا کرد و تقریبا می توان گفت تمام منافعی که امریکایی ها می توانستند در ایران داشته باشند به یک باره از دست رفت؛ از طرفی باقی مانده جریان وفادار به شاه در برخی از قسمت های ارتش و ارتباط آن ها با عناصر حکومت شاهنشاهی در خارج از کشور به خصوص شاپور بختیار زمینه را برای طرح ریزی کودتاها در ایران فراهم می کرد و بسیاری از افراد به خصوص خاندان شاهنشاهی ایران به موفقیت این عناصر برای بازگشت به ایران دل بسته بودند.
 

 بازخوانی کودتای نوژه

18 تیر 1359 در تاریخ سیاسی ایران یکی از روزهایی است که یکی از خطرناک ترین کودتاها و شاید تنها کودتای جدی بعد از انقلاب تنها کمتر از 24 ساعت قبل از شروع خنثی شد و عوامل آن که در سطوح مختلف ارتش و کشور حضور داشتند دستگیر شدند.
 
کودتای نقاب که بعدها که بعدا به غلط به کودتای نوژه معروف شد کودتایی بود که برخی از افسران وفادار به شاه مخلوع ایران کلید زده بودند. این کودتا که مقر آن پایگاه هوایی شهید نوژه واقع در کبودر آهنگ همدان بود و طراحان آن را کودتای نقاب و با شعار قیام برای نجات ایران کلید زده بودند قرار بود جمهوری اسلامی را در همان اوایل پیروزی سرنگون کند و انقلاب ایران را به عنوان یک انقلاب ناکام در تاریخ ثبت نماید.
 

افراد تاثیر گذار در کودتای نوژه

در مورد اینکه طراح اصلی کودتای نوژه چه کسی بودند حرف های زیادی وجود دارد؛ عده ای طراحان کودتا را افسرانی می دانند که با شاپور بختیار در ارتباط بوده اند و قصد بازگرداندان او را داشتند و گروهی دیگر دستگاه های اطلاعاتی و امنیتی امریکا و اسرائیل را طراح اصلی این کودتا می دانند؛ ولی آنچه در حوزه عملیات مشخص شد این بود که فرماندهی این کودتا به عهده فرمانده سابق نیروی هوایی ایران در زمان طاغوت یعنی سپهبد سید سعید مهدیون بود و در واقع او بود که با شناخت عناصر و ظرفیت های موجود در نیروی هوایی توانست هسته اولیه کودتا را تشکیل بدهد؛ شخص دوم کودتا که مدیریت میدانی کار و طرح ریزی نظامی آن را به عهده داشت رئیس آکروجت شاهنشاهی ایران در زمان پهلوی یعنی سرتیپ خلبان آیت محققی بود؛ البته در رده های بعدی شخصیت های دیگری مانند سروان بیژن ایران‌نژاد، سرگرد فرخزاد جهانگیری، استوار محمد مالکی و همافر یوسف پوررضایی وجود داشتند که همانگی و اجرای کامل و دقیق نقشه کودتا به عهده آن ها بود.
 

صادق قطب زاده و نقش آن در کودتای نوژه

یکی از شخصیت هایی که در جریان کودتای نوژه نامش به میان آمد وزیر امور خارجه وقت ایران یعنی صادق قطب زاده بود؛ او که در بدو ورود امام خمینی به ایران در طیاره تهران_پاریس امام را همراهی می کرد متهم به دست داشتن در کودتای نوژه بود اما شهرت او و اعتماد بعضی از شخصیت های سیاسی و مذهبی به قطب زاده و فشار آن ها باعث شد تا پرونده قطب زاده در کودتای نوژه متوقف شود؛ اما او یک سال و نیم بعد به خاطر طراحی کودتایی دیگر که هدف اصلی آن ترور امام خمینی از طریق ایجاد انفجار بود دستگیر شد و بعد از تشریفات قانونی به جوخه اعدام سپرده شد.
 

 
سید کاظم شریعتمداری و کودتای نوژه

یکی دیگر از شخصیت های مطرحی که نام او در کودتای نوژه بارها مطرح شده بود مرجع صاحب نفوذ وقت یعنی سید کاظم شریعتمداری بود؛ البته در مورد نقش شریعتمداری در کودتای نوژه اختلاف نظرهایی وجود دارد اما برخی با اسناد و شواهد به طور قطع او را پدر معنوی کودتای نوژه معرفی می کنند.
 
نقش شریعتمداری در کودتای نوژه از این جهت مهم بود که مردم ایران مردمی مسلمان بودند که پایبندیشان به روحانیت و مرجعیت یک پایبندی واقعی بود از این رو باید پس از حذف امام خمینی کسی در جایگاه مرجعیت کودتا را تایید نماید تا مردم به حکومت پس از کودتا تن دهند؛ شریعتمداری آنگونه که در مصاحبه برخی از شخصیتهای نظامی و امنیتی مانند سرلشکر محسن رضایی نقل شده است علاوه بر حمایت های معنوی حمایت های مالی نیز از کودتا چیان داشته است؛ تا آنجا که در آن سال ها مبلغ 500 هزار تومان طی یک فقره به طراحان کودتا کمک نموده است؛ البته خود او بعدا در اعترافاتش به این کمک ها اشاره کرده و از آن به عنوان قرض نام برده است.
 
شریعتمداری بعد از نوژه و کودتای بعدی یعنی طراحی انفجار بیت امام از مقام مرجعیت خلع شد و باقی مانده عمر خود را در اننزوا به سر برد.
 

برنامه کودتا نوژه

در کودتای نوژه قرار بر این بود که هواپیماها از پایگاه هوایی شهید نوژه واقع در همدان به پرواز در بیایند و با بمباران خانه امام در جماران، منهدم کردن برج مراقبت فرودگاه مهر آباد و شکستن دیوار صوتی بر فراز تهران به جهت ایجاد ترس عمومی زمینه براندازی جمهوری اسلامی را فراهم کنند. طراحی کودتا چیان تقریبا طراحی بی نقصی بود چرا که با ترور امام خمینی شیرازه حکومت نوپایی که هنوز چارچوبه آن محکم نشده بود از هم می پاشید و ازطرفی با از کار افتادن برج مراقبت فرودگاه مهر آباد هیچ راه فرار دیگری برای شخصیت های سیاسی حاضر در عرصه انقلاب باقی نمی ماند و تقریبا همگی دستگیر می شدند و به این صورت صدا و سیما به راحتی فتح و نیروهای نظامی که هنوز بعد از انقلاب به صورت کامل نظام یافته نبودند در اختیار کودتا چیان قرار می گرفتند.
 
 طراحان این کودتا به حدی به طرح خود مطمئن بودند که تمام مناصب و جایگاه های دولت بعد از کودتا را نیز مشخص کرده بودند اما این کودتا به شیوه ای که هنوز هم بر روی آن اختلاف است لو رفت.

لو رفتن کودتای نوژه

لو رفتن کودتای نوژه با آن طراحی دقیق و امکانات تحت اختیار کودتاچیان را می توان یکی از الطاف بزرگ خدا به انقلابی دانست که مستضعفین جهان به آن دل بسته بودند.

در مورد چگونگی لو رفتن کودتای نوژه حرف و حدیث های زیادی وجود دارد هاشم صباغیان عضو ارشد نهضت آزادی و وزیر کشور دولت موقت بازرگان معتقد است سرویس اطلاعات شوروی [ک.گ.ب] از ماجرای کودتا مطلع شده و به مقامات ارشد در جمهوری اسلامی اطلاع داده است، اما محمد علی عمویی معتقد است که لو رفتن کودتای نوژه خدمتی بود که حزب توده به جمهوری اسلامی کرده است اما مرحوم سید هادی خسرو شاهی شخص کیا نوری را عامل لو رفتن کودتای نوژه می داند خلاصه آنکه با همه این نقل قول ها هنوز به طور قطع نمی توان ادعا کرد که مسیری که واقعا کودتای نوژه را لو داد کدام مسیر بوده است. B.B.C  در مقاله ای با عنوان «روایت‌های ۹ گانه از ماجرای لو رفتن کودتای نوژه» به صورت مبسوط به احتمالات موجود در لو رفتن کودتای نوژه پرداخته است.
 

عاقبت طراحان کودتای نوژه

کودتای نوژه که در نطفه خفه شده بود به دستگیری طراحان اصلی آن انجامید و حلقه مرکزی آن یعنی سپهبد سعید مهدیون سرتیپ خلبان آیت محققی و جمعی دیگر از همراهان آن ها در این کودتا اعدام شدند و صادق قطب زاده و سید کاظم شریعتمداری با فشار متنفذین آزاد گردیدند، البته قطب زاده یک سال و نیم بعد به خاطر طراحی کودتایی دیگر دستگیر و به اعدام محکوم شده و سید کاظم شریعتمداری نیز به خاطر مشارکت در کودتا و همراهی برای ترور امام خمینی از مقام مرجعیت خلع و منزوی شد و نهایتا در 14 فروردین 1365 به دلیل نارسایی کلیه از دنیا رفت. در آن زمان بعضی از نهاد های بین المللی و رسانه ها و خبرگزاری های مطرح دنیا مدعی شدند که تیمی از جمهوری اسلامی برای ترور شاپور بختیار به محل اقامت او در پاریس وارد شدند که این ادعا هیچ گاه در مجامع قانونی به اثبات نرسید.
 
کودتای نوژه تاریخی است که باید به صورت دقیق تر و عمیق تر از آنچه گذشت بازخوانی شود تا نسل های آینده بدانند که ایران پس از اراده استقلال چه سیر پر فراز و نشیبی را طی کرده است.