خطوط قرمز و مناطق ممنوعه در عزاداری حسینی(ع)

یکی از مهمترین و با ارزش ترین کارهای عبادی و دینی در فرهنگ شیعی تعظیم شعائر اسلامی و بزرگداشت مقام و منزلت ائمه اطهار(علیهم السلام) در سالگرد شهادتشان و همچینن در مراسمات اعیاد و ولادتشان است، فعالیت ارزشمندی که ریشه در آداب و سنن اسلامی داشته و بر پایه و اساس منابع و متون اسلامی پایه گذاری شده است، ولی با وجود اهمیت و ارزش برپایی مجالس حسینی و عزاداری برای ائمه اطهار(علیهم السلام)نمی توان از برخی آسیب ها و مناطق ممنوعه ای که تهدیدی برای جایگاه آنها بوده و می تواند این مراسمات با شکوه را به حاشیه برده و آنها را از کارکرد شان دور نگه دارد غافل شد. از این رو یکی از مهمترین مسائل و موضوعاتی که محققان و کارشناسان علوم دینی و اجتماعی باید به آن اهتمام داشته باشد بررسی مناطق ممنوعه و آسیب هایی است که می توان خارج از فرهنگ دینی و اجتماعی اهل بیت(علیهم السلام) باشد.

 
گنجینه ای به نام مجالس حسینی(علیه السلام)

درایت و هوشیاری ایجاب می کند هرگاه انسان دارای گنجینه و یا جنس صاحب قیمتی باشد، در محافظت و  نگهداری آن از آسیب ها و تهدیدها کوشا باشد و آن را از هر گونه خسارت دور نگه دارد. مجالس حسینی از چنان قیمت و ارزشی برخوردارند که ارزش و اهمیت آن را نمی توان با ملاک و معیارهای مادی و دنیوی قیمت گذاری کرد، چرا که با این مطاع ارزشمند به خوبی می توان رضایت الهی و بهشت برین را کسب کرد، در اهمیت و ارزش برپایی عزاداری برای سالار و سرور شهیدان در منابع روایی نقل شده است:

 «ابو عماره شاعر مى‏گوید: امام صادق (علیه السلام) به من فرمود: اى ابو عماره، در باره حسین (علیه السلام) شعرى برایم بخوان. من خواندم و حضرت گریست. باز هم خواندم و حضرت گریست... امام (علیه السلام) فرمود: اى ابو عماره، هر کس درباره حسین بن على (علیه السلام) شعرى بسراید و پنجاه نفر را بگریاند بهشت براى اوست، ... و هر کس درباره حسین (علیه السلام) شعرى بسراید و ده نفر را بگریاند بهشت براى اوست، و هر کس در رثاى حسین (علیه السلام) شعرى بگوید و یک نفر را بگریاند بهشت براى اوست، و هر کس در مرثیه حسین شعرى بخواند و خود بگرید بهشت براى اوست، و هر کس در باره حسین (علیه السلام) شعرى بخواند و خود را گریان نماید بهشت براى اوست».[1]

و یا اینکه منابع روایی از امام صادق(علیه السلام) روایتی را نقل کرده که حضرت در آن به مجالس بزرگداشت مقام و منزلت اهل بیت(علیهم السلام) و سوگواری در رسای حسینی(علیه السلام) مباهات می ورزند و از آن خوشحال هستند: «این گونه مجالس را دوست دارم، اى فضیل! امر دین ما را زنده کنید، اى فضیل! هر کسى نام ما را ببرد یا نام ما نزد او برده شود و بقدر بال مگس اشک از چشمش خارج شود خدا گناهان او را مى ‏آمرزد، و لو اینکه بقدر کف دریا باشد».[2]

 
خطرناک ترین خطوط قرمز و مناطق ممنوعه در عزاداری حسینی(علیه السلام)

1-تحریف و اضمحلال پیام و راهبرد عاشورا

اولین و مهمترین آسیب و خطوط قرمزی که می تواند فرهنگ ارزشمند عاشورا و همچنین مجالس گوهر بار حسینی(علیه السلام) را با تخریب و فروپاشی نزدیک نماید، تحریف و ازبین بردن پیام و راهبرد بلند و کوتاه مدت کربلا است، از دیر باز برخی افراد با ساده اندیشی و سطحی نگری، به مجالس حسینی(علیه السلام) تنها با نگاه گناه زدایی نگریسته و کارکرد های دینی و اجتماعی آن را به فراموشی سپرده و برای آن ارزش و جایگاه قائل نبوده اند، بلکه فراتر بودن رسالت این مجالس را از موضوعات و مباحث اجتماعی و سیاسی خارج دیده اند، با نگاهی کوتاه به منابع روایی به خوبی متوجه می شویم که فلسفه قیام امام حسین(علیه السلام) در سال 61 هجری اصلاح جامعه از خرافات و بدعت ها و مبارزه با ظلم و ستم طاغوتیان و همچنین برچنین گناه و احیای فرهنگ ناب نبوی بوده است.[3] از اینرو هر گونه تلاش و کوششی هر چند با نام و ذکر اهل بیت(علیه السلام) باشد ولی در خلاف جهت نهضت و فرهنگ عاشورا قرار داشته باشد، با حرکت اصلاحی امام حسین(علیه السلام) و یا یاران باوفای او همخوانی ندارد.دسیسه های شیطانی جوامع استعماری به دنبال به حاشیه بردن مجالس اهل بیت(علیهم السلام) بوده و با القای افراط در شیوه عزاداری همچون روی آوری به قمه زنی، تیغ زنی، ... سیما و چهره ی افراطی و خشنی از جامعه شیعی را به جهان مخابره می نمایند.برخی از تاریخ پژوهان بر این باورند که طرح سکولار کردن مجالس اهل بیت(علیه السلام) نقشه شوم استعماری و آمریکایی بوده به گونه ای که سابقه کهن دارد، مواردی را از عزاداری اهل بیت(علیه السلام) نقل کرده اند که حتی ادوات عزاداری آنها خارجی و اروپایی بوده و  صاحبان آن مجالس بی تفاوت با اوضاع سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی جامعه بوده اند. برخی از محققان در این خصوص حکایت دردناکی را از هیئت های سکولار نقل می کنند: در سال ۱۳۳۰ قمری، زمانی که عالم بزرگ شیعه، شهید ثقه الاسلام میرزا علی آقای تبریزی توسط روس ها  روز عاشورا در تبریز به دار آویخته شد.[4]

 
2-اکتفا به صورت و فراموشی سیرت و محتوا

یکی از مظاهر آسیب و تخریب مجالس سوگواری سالار و سرور شهیدان روی آوری به قالب های عزاداری است که بیشتر شکل و شمایل مجالس لغو را دارد، مجالسی که حتی ظاهر صورت و ظاهر آنها بویی از جنس ماتم و عزا را در خود به همراه نداشته و تنها حالت طرب گونه ای به حاضرین در مجلس می دهد، بسیاری از پیر غلامان و پیش کسوتان هنر عزاداری و مداحی بر این باورند که برخی از مدل  و سبک های نوحه خوانی این چنین افرادی برگرفته از سروده های غیر دینی است. و تناسبی با مجالس اهل بیت(علیه السلام) ندارد، برخی نیز علی رغم رعایت صورت و شأن مجالس عزاداری تنها به ظاهر عزاداری می پردازند و محتوای در خورد شأن مجالس اهل بیت(علیهم السلام) را مورد توجه قرار نمی دهند. محتوایی که می بایست گویای، شجاعت، ولایت مداری، دغدغه مندی، واکنش سریع،  انسان دوستی، اخلاق مداری، شهامت و غیرت، ...باشد.  

 
3-خارج شدن از اعتدال و گرفتار شدن در افراط و زیاده روی

آیین مقدس اسلام آیین اعتدال و میانه روی است، خدای متعال در قرآن کریم فرهنگ نبوی و امت اسلامی را این چنین به همگان معرفی کرده است: «وَکَذَلِکَ جَعَلْنَاکُمْ أُمَّةً وَسَطًا لِّتَکُونُواْ شُهَدَاء عَلَى النَّاسِ وَیَکُونَ الرَّسُولُ عَلَیْکُمْ شَهِیدًا ...؛[5]و بدین گونه شما را امتى میانه قرار دادیم، تا بر مردم گواه باشید و پیامبر بر شما گواه باشد». امت اسلامی بخصوص جامعه شیعی می بایست الگوی تمدن نوین اسلامی باشد به گونه ای که جهانیان اجتماع آنها را الگوی اخلاق مداری، عقلانیت و هوشمندی معرفی نمایند، ولی با این وجود دسیسه های شیطانی جوامع استعماری به دنبال به حاشیه بردن مجالس اهل بیت(علیهم السلام) بوده و با القای افراط در شیوه عزاداری همچون روی آوری به قمه زنی، تیغ زنی، ... سیما و چهره ی افراطی و خشنی از جامعه شیعی را به جهان مخابره می نمایند.

 
4-رعایت نکردن حقوق دیگران

یکی از موضوعات بسیار شایع و خطرناکی که می تواند برای جامعه عزادار حسینی مخرب باشد، بی توجهی کردن به حقوق دیگران است، نباید از یاد برد که توجه به حق الناس یکی از مواردی است که در فرهنگ عاشورا به خوبی به آن اشاره و تأکیدشده است و امام حسین(علیه السلام) رعایت آن را به خوبی از یاران و اصحاب خود مطالبه کرده اند: موسى بن عمیر از پدرش نقل مى کند که امام(علیه السلام) (در روز عاشورا) به من فرمود:«نادِ أَنْ لا یُقْتَلَ مَعی رَجُلٌ عَلَیْهِ دَیْنٌ وَ نَادِ بِها فِی الْمَوالی فَإِنّی سَمِعْتُ رَسُولَ اللّهِ(صلى الله علیه وآله) یَقُولُ: مَنْ ماتَ وَ عَلَیْهِ دَیْنٌ أُخِذَ مِنْ حَسَناتِهِ یَوْمَ الْقِیامَةِ»؛[6] (میان همه یارانم اعلام کن هر کس دَیْنى بر عهده دارد با من کشته نشود ؛ زیرا که من از رسول خدا(صلى الله علیه وآله) شنیدم فرمود: «هر کس از دنیا برود و دَیْنى بر ذمّه داشته باشد، از حسنات وى در فرداى قیامت برداشته مى شود»).

با توجه به این امر مهم در فرهنگ غنی اسلامی باید توجه داشت که سد معابر عمومی، بی توجهی به همسایه داری و حسن همجواری و رعایت نکردن میزان صدای مجالس عزاداری، ...می تواند آسیب زا باشد.
 

5-ظاهر سازی و رعایت نکردن اصل تقوا و اخلاص

متأسفانه در برخی شهرها شاهد هستیم در برپایی مجالس حسینی(علیه السلام) اصل تقوا و اخلاص مداری را مورد توجه قرار نمی دهند، برخی مشاجرات و دعواهای خیابانی که، ظاهر سازی کردن و فراموش کردن اصل اخلاص در برپایی مجالس حسینی ریا و خود نمایی کردن برای جلب نظر و احترام دیگران، همه و همه موضوعاتی است که با اخلاق عاشورایی در تضاد جدی است، بر اساس فرهنگ قرآن یک شیعه و مسلمان واقعی می بایست خواب، خوراک، بیداری و مرگش همه و همه برای خدای متعال باشد و بدور از هر گونه دنیا خواهی و تظاهر سازی.
 
 
پی نوشت ها:
[1]. کامل الزیارات، ص104، ح1.
[2]. بحار الأنوار (ط - بیروت)، ج‏44، ص282.
[3]. ابن اعثم کوفى، الفتوح، ج5، ص 21. امام حسین(علیه السلام) در وصیت نامه اى که هنگام خروج از مدینه و در زمان وداع با برادرش محمد بن حنفیه براى وى نوشت، هدف از حرکت خویش را چنین بازگو کردند:«انِّى لَمْ اَخْرُجْ اَشِراً وَ لا بَطِراً ولا مُفْسِداً وَ لا ظالِماً، وَ اِنَّما خَرَجْتُ لِطَلَبِ الِاصلاحِ فِى اُمه جَدِّى محمد(صلى الله علیه وآله)ا...من از روى سرمستى و گستاخى و تبهکارى و ستمگرى از مدینه خارج نشدم؛ بلکه براى طلب اصلاح در امت جدم خارج شده ام. مى خواهم امر به معروف و نهى از منکر کنم و به سیره جدم و پدرم على بن ابى طالب(علیه السلام) عمل کنم».
[4].حیم زاده ضمیری، ص۷۶.
[5]. سوره مبارکه بقره، آیه 143.
[6]. . احقاق الحق، ج 19، ص 429.