اثرات پساب فاضلاب تصفيه شده شهري بر رشد گياه ذرت

Effects of Using Treated Municipal Wastewater on Physiological Growth Indices in Maize

چکيده

اين تحقيق به منظور بررسي اثرات استفاده از پساب تصفيه شده شهري بر مهمترين شاخص هاي فيزيولوژيکي موثر بر رشد گياه ذرت ( سينگل کراس 704 ) در سال زراعي 1382 در مزرعه آزمايشي تصفيه خانه جنوب اصفهان ، به صورت طرح بلوک هاي کامل تصادفي با 5 تيمار و 3 تکرار اجرا شد . تيمارهاي مورد بررسي در اين آزمايش شامل آبياري با آب معمولي به صورت جوي پشته اي (T1) آبياري باپساب به صورت قطره اي سطحي(T2)آبياري باپساب به صورت قطره اي زير سطحي در عمق 15 سانتي متري خاک (T3) ، آبياري باپساب به صورت قطره اي زير سطحي در عمق 30سانتي متري خاک(T4)و آبياري با پساب به صورت جوي پشته اي (T5)بودند . نتايج نشان داد که تيمار آبياري با پساب به صورت قطره اي در عمق 30 سانتي متري خاک(T5) به طور معني داري حداکثر شاخص سطح برگ و وزن خشک کل بيشتري را نسبت به ساير تيمارها توليد نمود . در صورتي که تيمارT1 کمترين حداکثر شاخص سطح برگ و وزن خشک کل را نسبت به تيمارهاي ديگر حاصل نمود . اما به دليل راندمان بهره وري بالاتر سطح برگ محدود تيمارT1 از نور و سايه اندازي کمتر برگ هاي بالايي آن بر روي برگ هاي پاييني ، در مرحله به حداکثر رسيدن شاخص سطح برگ سرعت اسيميلاسيون خالص بالايي داشت . تيمارT3 از نظر حداکثر شاخص سطح برگ و وزن خشک کل پس از تيمار قرار داشت و اختلاف معني داري بين تيمارهاي T2 وT5 از اين نظر مشاهده نشد . بنابراين تيمارT4 به دليل نزديکي منبع آب و مواد غذايي به منطقه ريشه و ايجادپياز رطوبتي مناسب تا عمق 60 سانتي متري خاک در مقايسه با ساير تيمارها توانست به طور موثري آب و مواد غذايي را جذب نمايد و شاخص سطح برگ بيشتري را توليد کند و با فتوسنتز بيشتري که انجام داد ماده خشک کل بيشتري را نسبت به ساير تيمارها توليد نمود و از بيشترين سرعت رشد محصول برخوردار بود . بر اساس نتايج اين مطالعه آبياري با پساب در مقايسه با آب معمولي تاثير ويژه اي بر توليد سطح برگ ، وزن خشک کل و سرعت رشد محصول داشته است و آبياري باپساب در عمق 30 سانتي متري خاک در شرايط مشابه با مطالعه حاضر مناسب مي باشد .
کلمات کليدي : ذرت ، آبياري باپساب تصفيه شده ، شاخص سطح برگ ، ماده خشک کل ، سرعت اسيميلاسيون خالص ، سرعت رشد محصول

مقدمه

رشد روز افزون جمعيت جهان ، همگام با گسترش فعاليت هاي کشاورزي و صنعتي در جهت افزايش تامين مواد غذايي از يک سو و خشکسالي هاي پي در پي در سال هاي اخير از سوي ديگر ، موجب شده است که منابع موجود آب شيرين در اکثر کشورهاي واقع در کمربند مناطق خشک به اوج بهره برداري خود برسد و بالطبع فشار بيش از اندازه به منابع آب وارد آيد . ايران جزء کشورهايي است که برداشت آب ازمنابع آب زيرزميني آن در مقايسه باساير کشورها به مراتب بيشتر است ( اروندي و کامياب مقدس ، 1379 ). لذا در شرايطي که کشور به شدت از لحاظ کمبود منابع آب شيرين رنج مي برد و در دراز مدت بحران منابع آب به صورت يک مساله جدي مطرح است ، بنابراين توجه به منابع غير متعارف آب يک ضرورت اجتناب ناپذير مي باشد ( عابدي و نجفي ، 1380 ) از سوي ديگر متمرکز شدن مراکز جمعيتي و صنعتي در نقاط مختلف ، باعث توليد حجم بالايي از پساب فاضلاب مي گردد که با روند فصلي دفع فاضلاب ، مشکلات زيست محيطي فراواني را در اطراف اين نقاط ايجاد خواهد نمود . در اين رابطه پسکاد ( Pescod,1992)
بيان نمود که بهترين شيوه دفع پساب فاضلاب ، پس ازانجام مراحل قراردادي تصفيه ، کاربرد آن در کشاورزي است . پساب فاضلاب جزء منابع غير متعارف آب محسوب مي شود و کاربرد آن در کشاورزي نيازمند مديريت خاصي است که ضمن بهره گيري مطلوب از آن ، مخاطرات زيست محيطي و بهداشتي را در خاک ، گياه و منابع آب سطحي و زيرزميني به همراه نداشته باشد ( Tanji,1997) در اين زمينه پسکاد ( 1992) مزايا و معايب کاربرد روش هاي مختلف آبياري را در هنگام بهره برداري از پساب فاضلاب مورد مقايسه قرار داده و نتيجه گرفت که روش آبياري قطره اي تنها روشي است که مشکلات خاص ناشي از کاربرد پساب را مرتفع مي نمايد . اورن و همکاران ( Oron et al.,1992) با به کار بردن پساب فاضلاب در مزارع آزمايشي واقع در فلسطين اشغالي به اين نتيجه رسيدند که در مواقعي که از سيستم آبياري قطره اي استفاده مي شود ، آلودگي سطوح خاک و گياه حداقل و زماني که از سيستم آبياري باراني استفاده مي شود ، مقدار آلودگي حداکثر خواهد بود . همچنين نتايج حاصل از آزمايش آنان نشان داد که در سيستم آبياري قطره اي زير زميني مقدار نيتروژن در عمق 30 تا 60 سانتي متري نسبت به آبياري قطره اي سطحي کمتر بوده و در نتيجه نيتروژن و فسفر هنگامي که از منبع آب نزديک ريشه گياه فراهم شود بهتر جذب خواهند شد . کروم و جيپسون ( Korom and Jeppson , 2000) در مطالعه اي نشان دادند که در هنگام استفاده از روش آبياري سطحي باپساب فاضلاب 24 درصد از ازت کل موجود در پساب آبشويي و از دسترس گياه خارج شده است . اورن و همکاران ( 1999) نيز نشان دادند که روش قطره اي زير سطحي در مقايسه با روش قطره اي سطحي آلودگي هاي بيولوژيکي کمتري را وارد محيط خاک سطحي نموده و در نتيجه نگراني هاي ناشي از تماس مستقيم کارگران با خاک سطحي را کاهش مي دهد .
گياه ذرت يکي از گياهان مهم زراعي دنيا بوده و تاکنون تحقيقات کمي در زمينه اثرات پساب بر روي رشد اين گياه صورت گرفته است که ضرورت مطالعه آن در ايران با توجه به اينکه دو کاربرد علوفه اي و دانه اي را دارا باشد ( خواجه پور ، 1380 ) و در تغذيه انسان و خصوصاً جيوه هاي غذايي دام نقش ويژه اي دارد ، حائز اهميت است . لذا هدف از تحقيق حاضر ، بررسي اثرات پساب فاضلاب تصفيه شده به عنوان آب آبياري در شرايط اعمال تيمارهاي مختلف سيستم هاي آبياري روي برخي از شاخص هاي فيزيولوژيکي موثر بر رشد گياه ذرت تحت شرايط استفاده از روش هاي آبياري قطره اي سطحي و قطره اي زير سطحي در مقايسه باشرايط متعارف و روش جوي پشته مي باشد .

مواد و روش ها :

آزمايش در سال زراعي 1382 به صورت طرح بلوک هاي کامل تصادفي باپنج تيمار و سه تکرار در مزرعه تحقيقات تصفيه خانه فاضلاب اصفهان واقع در جنوب اصفهان اجرا گرديد . 5 تيمار مورد بررسي در اين آزمايش عبارت بودند از :
T1 : آبياري با آب معمولي به صورت نشتي ( جوي و پشته ) همراه با مصرف کود شيميايي N,P,K
T2 : آبياري قطره اي سطحي با پساب فاضلاب
T3 : آبياري قطره اي زير سطحي در عمق 15 سانتي متري خاک با پساب فاضلاب
T4 : آبياري قطره اي زير سطحي در عمق 30 سانتي متري خاک باپساب فاضلاب
T5 : آبياري باپساب فاضلاب به صورت نشتي ( جوي و پشته )
جهت اجراي صحيح تيمارهاي مورد بررسي ايستگاه پمپاژ آبياري قطره اي طراحي و به شبکه خروجي پساب فاضلاب متصل گرديد . فيلتراسيون به ترتيب شامل فيلتر شني و فيلتر توري بود . فيلتر شني در دو لايه ريز و متوسط تعبيه شد که لايه فوقاني با قطر موثر 0/5 ميلي متر به ضخامت 60 سانتي متر و لايه تحتاني با قطر موثر 1 ميلي متر و به ضخامت 30 سانتي متر طراحي گرديد و جهت حرکت آب از بالا به پايين منظور شد . فيلتر توري نيزبه صورت توري فلزي با مش 100 ميکرون پس از فيلتر شني نصب گرديد .
عمليات تهيه زمين در پاييز سال 1381 انجام گرديد و در اواخر ارديبهشت ماه 1382 رديف هايي به فاصله 75 سانتي متر جهت کاشت آماده شدند . کود پايه صرفاً براي تيمارT1 که با آب معمولي آبياري مي شد اعمال گرديد که بر اساس تجزيه خاک ، فسفر مورد نياز از منبع سوپر فسفات تريپل به ميزان 200 کيلوگرم در هکتار به صورت قبل از کاشت مصرف شد. همچنين جهت اين تيمار معادل 150 کيلوگرم در هکتار ازت خالص از منبع اوره مصرف شد که 50 درصد آن به صورت قبل از کاشت و 50 درصد ديگر به صورت سرک در مرحله ي 3 تا 4 برگي پس از انجام تنک نهايي استفاده گرديد و جهت تامين پتاسيم مورد نياز به ميزان 50 کيلوگرم در هکتار پتاس خالص از منبع سولفات پتاسيم به صورت قبل از کاشت مصرف شد . در ساير تيمارها که با پساب آبياري مي شدند ، به دليل وجود عناصر غذايي کافي از کود شيميايي استفاده نشد . رقم مورد استفاده با توجه به برتري نسبي در چند سال گذشته سينگل کراس 704 انتخاب گرديد . هر کرت آزمايشي شامل 7 خط کاشت به طول 5 متر بود . کاشت به صورت متراکم انجام گرفت و بلافاصله اقدام به آبياري شد . در مرحله ي 3 تا 4 برگي جهت حصول به تراکم بوته 75 هزار بوته در هکتار ، اقدام به تنک شد . دور آبياري بر اساس ET-HS بر اساس درجه حرارت حداقل و حداکثر روزانه و معادله اصلاح شده هارگريوز ـ ساماني تعيين شد .
جهت تعيين شاخص هاي رشد گياه ، نمونه برداري از 15 روز پس از سبز شدن آغاز شد و به فاصله ي 15 روز يک بار تا پايان رسيدگي فيزيولوژيکي ادامه يافت . نمونه ها با حذف دو خط کناري از قطعه اي به مساحت 1 متر مربع برداشت و بلافاصله به آزمايشگاه منتقل شدند . سطح برگ توسط دستگاه اندازه گيري سطح برگ تعيين شد . نمونه ها پس از تفکيک به اجزاء مختلف به مدت 72 ساعت در آون تهويه دار در 70 درجه سانتيگراد خشک و سپس توزين شدند . براي تعيين ميزان تغييرات شاخص سطح برگ ، روند تجمع ماده خشک کل ، سرعت اسيميلاسيون خالص و سرعت رشد محصول به ترتيب از روابط 1 و 2 و 3 و 4 ارائه شده توسط کريمي و سديک ( Karimi and siddique,1991) استفاده شد :
(1)LAI=e a1+b1t+c1t2
(2)w=ea2+b2t+c2t2
(3)NAR=(b2+2c2t)e(a2-a1)+(b2-b1)t+(c2-c1)t2
(4)CGR=NAR×LAI=(b2+2c2t)ea2+b2t+c2t2.
در روابط فوق ،W ماده خشک کل بر حسب گرم بر متر مربع ، t زمان برحسب تعداد روز پس از سبز شدن ، LAI شاخص سطح برگ ،NAR سرعت اسيميلاسيون خالص ، CGR سرعت رشد محصول وa1،b1،c1 وa2،b2،c2 ضرايب رگرسيون مي باشند .
محاسبات آماري مورد نياز با استفاده از نرم افزار
Mastat C , Stat Graphic و رسم گراف ها با استفاده از نرم افزار Excel انجام گرديد و براي مقايسه ميانگين ها از آزمون چند دامنه اي دانکن استفاده شد .

نتايج و بحث

شاخص سطح برگ
اثر تيمار بر شاخص سطح برگ در زمان به حداکثر رسيدن آن معني دار بود ( جدول 1 )
تيمار آبياري باپ ساب به صورت قطره اي در عمق 30 سانتي متري خاک(T4) به طور معني داري بيشترين شاخص سطح برگ را نسبت به ساير تيمارها تويلد نمود ( شکل 1 ) تيمار آبياري با پساب به صورت قطره اي در عمق 15 سانتي متري خاک (T3)از اين نظر پس از تيمار (T4) قرار داشت و اختلاف معني دار بين تيمارهاي آبياري باپساب به صورت قطره اي سطحي(T2)با تيمار آبياري با پساب به صورت نشتي (T5) مشاهده نشد و تيمار آبياري با آب معمولي به صورت جوي و پشته(T1) به طور معني داري حداکثر شاخص سطح برگ کمتري را نسبت به ساير تيمارها توليد نمود ( شکل 1 ).روند تغييرات شاخص سطح برگ تيمارهاي مورد بررسي درطي فصل رشد حاکي از آن است که تا 30 روز پس از سبز شدن اختلاف زيادي بين تيمارها وجود نداشت و شاخص سطح برگ با سرعت کمي افزايش يافت ولي از 45 روز پس از سبز شدن با برخورد به درجه حرارت هاي بالا شاخص سطح برگ با سرعت بيشتري افزايش يافت و در 85 روز پس از سبز شدن به حداکثر مقدار خود رسيد و پس از آن با نزديک شدن به آخر فصل و برخورد به درجه حرارت هاي کمتر و ريزش برگ هاي مسن ، شاخص سطح برگ کاهش يافت ( شکل 2 ). تيمار آبياري باپساب به صورت قطره اي در عمق 30 سانتي متري خاک(T4)در طول فصل رشد شاخص سطح برگ بيشتري را نسبت به ساير تيمارها توليد نمود و تيمارآبياري با پساب به صورت قطره اي در عمق 15 سانتي متري خاک(T3) در طول فصل رشد نسبت به تيمار(T4) شاخص سطح برگ کمتري را توليد نمود . روند تغييرات شاخص سطح برگ تيمار آبياري با پساب به صورت قطره اي سطحي(T2)با تيمار باپساب به صورت جوي و پشته(T5) در طول فصل رشد تفاوت چنداني نداشتند ولي با وجود تيمارT2 درطول رشد به ميزان اندکي شاخص سطح برگ بيشتري را نسبت به تيمارT5 توليد نمود . تيمار آبياري با آب معمولي به صورت جوي و پشته (T1) در طول فصل رشد شاخص سطح برگ کمتري را نسبت به ساير تيمارها توليد نمود ( شکل 2 ) بنابراين نتايج نشان مي دهد که آبياري با پساب در مقايسه با آبياري با آب معمولي تاثير ويژه اي بر توليد سطح برگ داشته است و آبياري باپساب در عمق 30 سانتي متري در مقايسه با عمق 15 سانتي متري نقش ويژه اي بر افزايش شاخص سطح برگ گياه داشته است . بر اين اساس تيمارT4 به دليل نزديکي منبع آب و مواد غذايي به منطقه ريشه و ايجاد پياز رطوبتي مناسب تا عمق 60 سانتي متري خاک ، باعث شد که گياه بتواند به طور موثري آب و مواد غذايي را جذب نمايد و شاخص سطح برگ بيشتري را توليد کند . توکلي ( 1376 ) نيز بيان داشت که جذب موثر آب توسط گياه ذرت موجب افزايش شاخص سطح برگ مي شود . استاسکوپف ( Stoskopf,1985 ) نيز نتايج مشابهي را گزارش کرد و اظهار داشت که جذب بيشتر ازت توسط گياه ، سرعت افزايش سطح برگ را افزايش مي دهد .

وزن خشک کل

اثر تيمار بر وزن خشک کل معني دار بود( جدول1) تيمار آبياري باپساب به صورت قطره اي درعمق 30 سانتي متري خاک(T4) به طور معني داري بيشترين وزن خشک کل را درمقايسه باساير تيمارها توليد نمود تيمار آبياري باپساب به صورت قطره اي درعمق 15 سانتي متري خاک ازاين نظر پس از تيمارT4 قرارداشت و پس از آن به ترتيب تيمارهاي آبياري با پساب به صورت قطره اي سطحي (T2)و تيمار آبياري با پساب به صورت نشتي (T5)قرارداشتند که اختلاف بين اين تيمارها معني دار بود دراين ميان کمترين عملکرد ماده خشک توسط تيمار آبياري با آب معمولي به صورت نشتي (T1)حاصل شد (شکل 3).روند تجمع ماده خشک کل تيمارهاي مورد بررسي درطي اين فصل رشد حاکي از آن است که تا30 روز پس از سبز شدن اختلاف زيادي بين تيمارها وجود نداشت وتجمع ماده خشک باسرعت کمي صورت گرفت. ولي از 45 روز پس از سبز شدن با برخورد به درجه حرارت هاي بالا وتوليد شاخص سطح برگ بيشتر سرعت تجمع ماده خشک کل افزايش يافت ودر 95 روز پس از سبز شدن به حداکثر مقدار خود رسيد وپس از آن با نزديک شدن به آخر فصل وبرخورد به درجه حرارت هاي کمتر وريزش برگ هاي مسن ، ماده خشک کل اندکي کاهش يافت (شکل4) . تيمار آبياري به پساب به صورت قطره اي درعمق 30 سانتيمتري خاک درطول فصل رشد درمقايسه با ساير تيمارها ماده خشک کل بيشتري را توليد نمود وتيمارهاي T5،T2،T3وT1 به ترتيب درطي فصل رشد درمقايسه با ساير تيمارها ماده خشک کمتري رانسبت به تيمار توليد کردند(شکل4). بنابراين نتايج حاکي از آن است که آبياري باپساب درمقايسه با آبياري با آب معمولي تاثير ويژه اي بر تجمع ماده خشک کل داشته است وآبياري با پساب درعمق 30 سانتي متري در مقايسه باعمق 15 سانتي متري نقش ويژه اي بر تجمع ماده خشک کل گياه در طول فصل رشد داشته است. براين اساس تيمار بهT4به دليل نزديکي منبع آب و مواد غذايي به منطقه ريشه و ايجاد پياز رطوبتي مناسب تا عمق 60 سانتي متري خاک ، باعث شد که گياه بتواند به طور موثري آب و مواد غذايي را جذب کند و شاخص سطح برگ بيشتري را توليد کند ( شکل 2) و با فتوسنتز بيشتري که انجام داد ، ماده خشک کل بيشتري را نسبت به ساير تيمارها توليد نمايد .
کامپراس و همکاران ( Kamprath et al,.1982 ) نيز گزارش کردند جذب موثرتر آب و ازت توسط گياه ذرت باعث افزايش عملکرد ماده خشک کل گياه مي گردد .

سرعت اسيميلاسيون خالص

روند تغييرات سرعت اسيميلاسيون خالص تيمارهاي مورد بررسي نشان مي دهد که تيمار آبياري با پساب به صورت قطره اي در عمق 30 سانتي متري خاک (T4) تا 45 روز پس از سبز شدن داراي سرعت اسيميلاسيون خالص بيشتري نسبت به ساير تيمار بود ( شکل 5 ) ولي با گذشت زمان تا آخر فصل رشد نسبت به ساير تيمارها کمترين سرعت اسيميلاسيون خالص را داشت اين عکس العمل نشانگر آن است که سطح برگ موجود در تيمار(T4) در اوايل رشد کارايي خوبي در توليد مواد فتوسنتزي داشته است ولي در اواسط رشد و پس از آن با گذشت زمان و افزايش سطح برگ و متعاقب آن سايه اندازي برگ ، از 45 روز پس از سبز شدن و با مسن شدن برگ ها ، راندمان توليد هر برگ کاهش يافته و در نتيجه سرعت اسيميلاسيون خالص کاهش يافت که اين عکس العمل با نتايج سليماني و همکاران ( 1382 ) مطابقت دارد . حداکثر سرعت اسيميالاسيون خالص توسط تيمار آبياري معمولي حاصل شد و تيمارهاي آبياري باپساب به صورت قطره اي سطحي (T2) و آبياري باپساب به صورت جوي و پشته (T5) داراي روند سرعت اسيميلاسيون خالص مشابهي بودند . بالاتر بودن سرعت اسيميلاسيون خالص تيمار(T1) در مقايسه با ساير تيمارها به اين دليل است که اين تيمار سطح برگ کمتري را نسبت به ساير تيمارها توليد کرد و در نتيجه برگهاي پاييني پوشش گياهي در مقايسه باساير تيمارها نور بيشتري را دريافت کرد و سبب شد که سرعت اسيميلاسيون خالص بالاتري را نسبت به ساير تيمارها داشت،زيرا دراين زمان تعداد زيادي از برگ ها ريزش کرده و در اين زمان نسبت به ساير تيمارها سرعت اسيميلاسيون خالص بيشتري را حاصل کرد . کاهش سرعت اسيميلاسيون خالص اثر سايه اندازي متقابل برگ هاي فوقاني گياه توسط مطالعات ديگري ( سليماني و همکاران ، 1382 ؛ تيمارT4را تا حدود 85 روز پس از سبز شدن ممکن است با بالاتر بودن شاخص سطح برگ آن در اوايل دوره رشد ( شکل 2 ) و در نتيجه سايه اندازي متقابل برگ ها روي يکديگر بتوان توجيه نمود . اين امر سبب شد که برگ هاي مسن زودتر تلف شده و شاخص سطح برگ مناسبي با راندمان بالا باقي بماند در نتيجه سرعت اسيميالاسيون خالص بالا براي مدت طولاني تري به دست آمد . اين نتيجه گيري با روند صعودي وزن خشک کل بوته در اواخر رشد هماهنگ مي باشد ( شکل 4 )

سرعت رشد محصول

روند تغييرات سرعت رشد محصول تيمارهاي مورد بررسي حاکي از آن است که تا 25 روز پس از سبز شدن سرعت رشد محصول به آرامي افزايش يافت و پس از آن سرعت افزايش رشد محصول زياد شده و در 65 روز پس از سبز شدن به حداکثر مقدار خود رسيد ( شکل 6 ).
تيمار آبياري باپساب به صورت قطره اي در عمق 30 سانتي متري خاک (T4) در طول فصل رشد سرعت رشد محصول بيشتري را نسبت به ساير تيمارها توليد نمود و تيمار آبياري باپساب به صورت قطره اي در عمق 15 سانتي متري خاک (T3) پس از تيمارT4 قرار داشت . روند تغييرات سرعت رشد محصول تيمار آبياري باپساب به صورت قطره اي سطحي(T2) با تيمار آبياري با پساب به صورت جوي و پشته (T5) در طول فصل رشد تفاوت چنداني نداشتند ولي با اين وجود تيمار(T2)در طول فصل رشد نسبت به تيمار T5 به ميزان اندکي سرعت رشد محصول بيشتري را توليد نمود . تيمار آبياري با آب معمولي به صورت جوي و پشته (T1) در طول فصل رشد کمترين سرعت رشد محصول را نسبت به ساير تيمارها حاصل نمود ( شکل 6 ). بنابراين نتايج نشان مي دهد که روند تغييرات سرعت رشد محصول با روند تغييرات شاخص سطح برگ ( شکل 2 ) هماهنگ تر است و هماهنگي کمتري با روند تغييرات سرعت اسيميلاسيون خالص دارد ( شکل 5 ) نتيجه گيري مي شود که شاخص سطح برگ نقش اصلي را در تعيين سرعت رشد محصول داشته است . اين عکس العمل با نتايج سليماني و همکاران ( 1382 ) مطابقت دارد .

نتيجه گيري

نتايج تحقيق حاضر نشان مي دهد که آبياري باپساب به صورت قطره اي زير سطحي در عمق 30 سانتي متري خاک روش مناسبي جهت آبياري گياه ذرت به وسيله ي پساب مي باشد . زيرا در اين شرايط منبع آب و مواد غذايي به منطقه ريشه نزديک تر بوده و پياز رطوبتي مناسبي در اطراف ريشه حاصل مي شود و باعث مي شود که گياه بتواند به طور موثري آب و مواد غذايي را جذب نمايد و شاخص سطح برگ بيشتري را توليد نموده و با فتوسنتز بيشتري که انجام مي دهد ، سرعت رشد محصول بيشتري را حاصل نمايد و در نهايت ماده خشک بيشتري را در مقايسه باساير تيمارها توليد نمايد .
از مزاياي ديگر اين روش علاوه بر توليد ماده خشک بيشتر مي توان به کنترل بهتر علف هاي هرز به دليل کاهش سرعت جوانه زني اشاره نمود که به دنبال آن کاهش مصرف علف کش ها و در نتيجه کاهش آلودگي محيط زيست که از اهداف اصلي کشاورزي پايدار مي باشد را به دنبال دارد .

پی نوشت ها :

1 ـ استاديار گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشکده کشاورزي دانشگاه آزاد اسلامي واحد خوراسگان صندوق پستي
158-81595 ، پست الکترونيک a_soleymani@khuisf.ac.ir
2 ـ استاديار گروه خاکشناسي دانشکده کشاورزي دانشگاه آزاد اسلامي واحد خوراسگان ،اصفهان .
صندوق پستي 158-81595 ،پست الکترونيک p_najafi@khuisf.ac.ir
3 ـ فارغ التحصيل کارشناسي ارشد رشته زراعت دانشگاه آزاد اسلامي واحد خوراسگان

اروندي ، س . و مقدس ، ک 1379 يکي از راه کارهاي مقابله با کم آبي ، استفاده بهينه از فاضلاب شهري .
مجموعه مقالات اولين کنفرانس ملي بررسي راهکارهاي مقابله با کم آبي و خشکسالي کرمان . صفحات 55 تا 65 . 9 ـ 10 اسفند 1379 .
توکلي ، ح . 1376 . اثرات رژيم هاي مختلف آبياري بر رشد رويشي و زايشي ذرت . پايان نامه کارشناسي ارشد رشته زراعت . دانشکده کشاورزي دانشگاه صنعتي اصفهان . 72 صفحه .
خواجه پور ، م . ر 1380 ، توليد غلات همراه با دستور العمل عمليات . انتشارات چاپخانه دانشگاه صنعتي اصفهان . 11 صفحه .
سليماني ، ع . خواجه پور ، م . ر ، نورمحمدي ق . و صادقيان ي . 1382 . بررسي برخي از شاخص هاي فيزيولوژيکي موثر بر رشد چغندر قند تحت تاثير تاريخ و آرايش هاي مختلف کاشت . مجله علوم کشاورزي . جلد 1 ، شماره 9 صفحات 105 تا 123 .
عابدي ، م . و نجفي پ . 1380 . استفاده از فاضلاب تصفيه شده در کشاورزي . انتشارات کميته ملي آبياري و زهکشي ايران . 248 صفحه .
کوچکي ، ع . و سرمدنيا . غ . 1369 . فيزيولوژي گياهان زراعي ( ترجمه ) . انتشارات جهاد دانشگاهي مشهد . 424 صفحه .
BULLOCK D.G.NIELSON،R.L،and NYGIST W.E.1988.Agrowth analysis comparision of corn growth in conventional and equidstand plant spacing .
Crop .Sci .24:1187-1191.
منبع:نشريه پژوهش در علوم کشاورزي ،شماره 1