انواع ایثار و مواسات در دفاع مقدس

اگر چه اغلب، دفاع مقدس، به عنوان حماسه دفاع از آب و خاک و سرزمین ایران اسلامی شناخته می شود اما بی تردید، طول و عرض دفاع مقدس فراتر از دفاع از یک سرزمین بلکه دفاع از ارزش های اسلامی و انسانی به وسیله نمایش عظمت معارف اسلامی در عمل، و حتی به نوعی شروع توفنده هجوم به مکاتب غربی و ضد دینی بوده است.

نکته تمایز اصلی دفاع مقدس از دیگر حوادث ملی، آمادگی تعداد کثیری از مردم یک کشور برای نثار جان در راه دین و ارزش های اسلامی است. همین مسأله، منشأ برتری ارزش های ظهور یافته در جبهه های دفاع مقدس در مقایسه با دیگر مکان ها و زمان ها و جنگ های تاریخ شده است.

از جمله این ارزش ها، ایثار و مواسات رزمندگان دفاع مقدس است که نوعی متفاوت از ایثار و مواسات در دیگر مقاطع تاریخ جامعه اسلامی را به نمایش گزارده است. همین مسأله، ضرورت بازخوانی و بازآفرینی آن درجه از بروز ارزش های اخلاق اسلامی را نمایان می سازد. در این جا به برخی از انواع ایثار و مواسات برجسته دوران دفاع اشاره می کنیم.
 

ایثار و مواسات جان

ایثار به معنای مقدم داشتن دیگری بر خود [1] و مواسات به معنای نیاز دیگران را نیاز خود دانستن (و مشارکت در نیاز) [2] است. هر دو این عناوین، در دایره معارف دینی از جمله ارزش های اخلاقی مهم به شمار می روند که البته به تناسب نوع ایثار و مواسات دارای مراتب ارزش گذاری مختلف هستند.

طبق روایات معصومین علیهم السلام اعمال نیک دارای درجه بندی هستند که آخرین درجه آن ها کشته شدن و نثار جان در راه خداست؛ چنان که رسول خدا صلّی الله علیه و آله می فرمایند: «فَوْقَ‏ کُلِ‏ ذِی‏ بِرٍّ بَرٌّ حَتَّى یُقْتَلَ الرَّجُلُ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَإِذَا قُتِلَ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَلَیْسَ فَوْقَهُ بِرٌّ؛ [3] هر عمل نیکی، عملی نیکوتر از خود دارد تا جایی که کسی در راه خدا کشته شود که در این صورت، عملی نیکوتر از آن وجود ندارد.»

با همین استدلال می توان ثابت کرد که جبهه های دفاع مقدس که به محل مسابقه برای شهادت تبدیل شده بود، ظرفیت خَلق بزرگ ترین حماسه های اخلاقی را نیز در خود داشت. در عمل نیز همین اتفاق افتاد؛ چنان که در زمینه ایثار و مواسات، به عنوان دو ارزش اخلاقی، همه انواع و مصادیق ارزشی ایثار و مواسات در دفاع مقدس ظهور و بروز یافت.

پس، همین که کسی با تمام وجود، خود را برای جان دادن در راه خدا که بالاترین نیکی به شمار می آید آماده کرده است به این معنی است که آماده ظرفیت خلق هر ارزش اخلاقی دیگری را نیز دارد؛ و جبهه های هشت سال دفاع مقدس این چنین بودند.

یکی از معلمان شهید «شهروی» درباره او می گوید: «بعد از شهادتش به دفتر یادداشتم که اسامی دانش آموزان را نوشته بودم، مراجعه کردم. اسمش را پیدا کردم. من به او درس دینی و قرآن داده بودم ولی او به همه ما درس عملی ایثار، فداکاری و جانبازی در راه اسلام را داد.» [4]

آری! نه تنها ایثار، بلکه همه اخلاق و عرفان، با تمام ابعادشان را باید در مدرسه دفاع مقدس آموخت. پس منطقی است که زوایای دیگر ایثار و مواسات را در جبهه های دفاع مقدس جستجو کنیم.
 

ایثار و مواسات مال

مال و دارایی انسان، یکی از ابزراهای مفید و البته ضروری انسان برای زندگی در این دنیاست. به همین خاطر است که قرار دادن بخشی از دارایی برای کمک به نیازمندان، از ارزش بالایی برخوردار است. اما «ایثار» به معنای مقدم کردن نیاز فرد دیگر بر نیاز خود، و یا «مواسات» به معنای شراکت در برخورداری مادی، هر دو، جلوه هایی از کمک به نیازمندان هستند.

قرآن کریم، هنگام بیان کردن مراتب جهاد، جهاد با اموال را قبل از جهاد با جان بیان می کند. یکی از معانی اش این می تواند باشد که برای رسیدن به درجه «گذشتن از جان در راه خدا» باید ابتدا بتوان در راه خدا از مال خویش صرف نظر کرد.
بهترین دلیل برای این که دفاع مقدس ایران اسلامی تمام نشده است بروز عینی آثار پر برکت و همه جانبه آن در داخل و خارج کشور است.
چنان که می فرماید: «الَّذینَ آمَنُوا وَ هاجَرُوا وَ جاهَدُوا فی‏ سَبیلِ اللَّهِ بِأَمْوالِهِمْ وَ أَنْفُسِهِمْ أَعْظَمُ دَرَجَةً عِنْدَ اللَّهِ وَ أُولئِکَ هُمُ الْفائِزُونَ؛ [5] کسانى که ایمان آورده و هجرت کرده و در راه خدا با مال و جانشان به جهاد پرداخته‏اند نزد خدا مقامى هر چه والاتر دارند و اینان همان رستگارانند.»

شاید این نغمه دوران دفاع مقدس، ترجمان دیگری از همین آیه شریفه باشد که:

باید گذشتن از دنیا به آسانی                                    باید مهیا شد از بهر قربانی

شهید عباس ردانی پور دارای روحیه ایثارگری بود. به طوری که حقوق، لباس های تازه و حتی غذای روزانه اش را به نیازمندان می بخشید. [6] نمونه های ایثار مال و دارایی رزمنده های دفاع مقدس فراوانند.
 

ایثار و مواسات مهر و عطوفت

مهر و محبت فوق العاده ای که بین رزمنده ها بود، رؤیایی و افسانه ای است که حقیقت دارد و در تاریخ بشریت بدیلی نداشته و ندارد.

عجیب است که مخفیانه پوتین های یکدیگر ار واکس می زدند و لباس های یکدیگر را می شستند. در نوبت دیگری، ظرف ها را می شستند. به جای دیگر نگهبانی می دادند و هزاران تجسم همدلی زیبای دیگر را می توان در دفاع مقدس یکجا مشاهده کرد. همه این ها در حالی بود که اصرار حقیقی داشتند که شناخته نشوند.

فرمانده ها، خودشان پیشتاز در همدلی بودند. شهید خرازی نیمه شب، سنگر به سنگر، بچه ها را بازرسی می کرد تا مبادا پتویی از روی رزمنده ای افتاده باشد و سرما بخورد. [7]

آخر، در قاموس جنگ های افسانه ای تاریخ، کجا فرمانده ای را می توان یافت که غصه رد شدن پتو از روی سرباز خود را داشته باشد. حقاً که شهدا شایسته عظمت و بزرگی هستند.

شهید اسماعیل دقایقی که فرمانده لشکر بدر بود شب ها مخفیانه کفش های رزمنده ها را واکس می زد و وقتی یک شب، یکی از رزمنده ها او را شناخت از او خواست که تا زنده است این قضیه را افشا نکند. [8]

این ها نمونه هایی از ایثار مهربانی و لطف به برادران دینی است که تاریخ همانند آن را ندیده است.
 

دفاع مقدس، ادامه دارد ...

بهترین دلیل برای این که دفاع مقدس ایران اسلامی تمام نشده است بروز عینی آثار پر برکت و همه جانبه آن در داخل و خارج کشور است.

از نظر آثار همدلی و ایثار، می توان کمک های مؤمنانه و همدلی همگانی ایران اسلامی و فعالیت های گسترده گروه های جهادی در مناطق محروم را ادامه و بازتاب ارزش های والایی دانست که در جبهه های هشت سال دفاع مقدس، در رگ های جوانان و تار و پود مردمان این سرزمین اسلامی جریان یافته است.

این دست فعالیت ها، نشان دهنده آن است که دفاع مقدس، چشمه ای همواره جوشان است که زلال روشن آن، تا کرانه ظهور دولت کریمه حضرت مهدی عجّل الله تعالی فرجه، کام تشنگان اسلام ناب انقلابی و عاشورایی را سیراب خواهد نمود؛ ان شاء الله.

پی نوشت
[1] ‏حسن بن عبدالله عسکری، الفروق فی اللغة (دار الآفاق الجدیدة: بیروت، ۱۴۰۰)، ج 1, 118.
[2] ‏اسماعیل بن عباد صاحب بن عباد، المحیط فی اللغة (عالم الکتب: بیروت، ۱۴۱۴)، ج 8, 420.
[3] کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی (ط - الإسلامیة) - تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق، ج‏2 ؛ ص348.
[4] دهقانی، حبیب الله؛ آشنای ره عشق(خاطراتی از شهید عبدالله شهروی فرمانده دلاور گردان امام سجاد علیه السلام)، چاپ دوم، ص 21.
[5] سوره توبه، آیه 20.
[6] راسخون: تا خط آتش، ص 22.
[7] راسخون: صنوبرهای سرخ، ص 50.
[8] سایت خبرگزاری دفاع مقدس.