بیماری سلیاک یا حساسیت به گلوتن

بیماری سلیاک

بیماری سلیاک که تحت عنوان سلیاک اسپرو یا آنتروپاتی حساس به گلوتن نیز شناخته می‌شود، نسبتاً شایع است.

برآورد شده است که ۱٫۸ میلیون آمریکایی دچار این اختلال هستند و باید رژیم غذایی فاقد گلوتن داشته باشند.
 

علائم سلیاک

علائم بیماری سلیاک می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. برخی از افراد هیچ نشانه‌ای ندارند، هر چند باز هم آسیب‌های روده در بدن آنها در حال توسعه است. در تشخیص بیماری سلیاک گاهی اوقات این بیماری با سندرم روده تحریک پذیر، بیماری کرون، و یا زخم معده اشتباه گرفته می‌شود.

علائم گوارشی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

درد و نفخ شکم

استفراغ

اسهال

یبوست

مدفوع بدبو و روشن
 

علائم سلیاک: کاهش وزن

بسیاری از بزرگسالان مبتلا به بیماری سلیاک اصلاً علائم گوارشی ندارند. اما عدم جذب مواد مغذی می‌تواند به مشکلات دیگر، از جمله از دست دادن وزن و سوء تغذیه منجر شود.

علائم و نشانه‌های مربوط به کاهش وزن و یا سوء تغذیه می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

کم خونی

خستگی

پوکی استخوان

ناباروری یا سقط جنین

زخم‌های دهانی

سوزن سوزن شدن و بی حسی در دست‌ها و پاها.
 

علائم سلیاک: بثورات پوستی

برای برخی افراد، بیماری سلیاک موجب خارش و بثورات پوستی می‌شود که به عنوان درماتیت هرپتی فرم شناخته می‌شوند.

این مشکل ممکن است با احساس سوزش شدید در اطراف آرنج، زانو، پوست سر، باسن و پشت آغاز شود.

جوش‌ های قرمز و برآمدگی‌هایی که می‌خارند ایجاد می‌شوند و سپس تبدیل به زخم می‌شوند. این مشکل اغلب ابتدا در سال‌های نوجوانی رخ می‌دهد و در میان مردان شایعتر از زنان است. جوش‌ها معمولاً با یک رژیم غذایی فاقد گلوتن از بین می‌روند اما با دارو نیز می‌توانند درمان شوند.
 

علائم سلیاک: خلق و خوی و حافظه

برخی افراد مبتلا به سلیاک، افسردگی، تحریک پذیری، حافظه ضعیف، و مشکل در تمرکز را تجربه می‌کنند.

فشار داشتن یک بیماری مزمن می‌تواند در مشکلاتی مربوط به خلق و خوی و حافظه نقش داشته باشد، به ویژه زمانی که درد مزمن است و یا خستگی مربوط به کم خونی وجود دارد.
 

علائم هشدار دهنده در کودکان

علائم سلیاک ممکن است در دوران کودکی شروع شوند، حتی در نوزادان هنگامی که والدین غذاهای حاوی گلوتن را به آن‌ها می‌دهند.

علائم می‌توانند شامل استفراغ، نفخ، درد، اسهال، و تحریک پذیری باشند. این بیماری می‌تواند به رشد آهسته یا حتی توقف رشد در کودکان منجر شود.

در کودکان مبتلا به سلیاک ممکن است دندان‌های حفره دار، شیاردار، لکه دار، و یا ضعیف تشکیل شوند.

کودکانی با والدین یا خواهر و برادر مبتلا به بیماری سلیاک باید غربالگری شوند. 1
 

بیماری سلیاک از چه سنی آغاز می­‌شود؟

این بیماری معمولا در دوران شیرخوارگی و اوایل کودکی (تقریبا از هفته دوم تا یک سالگی) آغاز می‌شود.

گاهی شروع بیماری با اولین دفعاتی که کودک شروع به خوردن غذا میکند همزمان میشود.

شروع این بیماری گاهی دربعضی افراد، در سنین میانسالی و پیری است.
 

احتمال بروز بیماری سلیاک در چه افرادی بیشتر است؟

برای این که فرد به این بیماری مبتلا شود باید یک زمینه بسیار قوی ژنتیکی داشته باشد به این معنی که یکی از افراد خانواده با این بیماری درگیر باشد.

اگر در بین اعضای درجه اول خانواده (پدر، مادر، خواهر، برادر) فردی، مبتلا به این بیماری باشد ریسک بروز سلیاک برای افراد دیگر، با درصد بسیار بالایی وجود دارد.

همچنین افرادی که آلرژی‌های مختلفی دارند بیشتر از سایر افراد در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند.
 

چگونه از بروز سلیاک جلوگیری کنیم؟

متاسفانه در حال حاضر هیچ راهی برای جلوگیری از بیماری سلیاک نسبتا شایع وجود ندارد.

فقط افراد می‌توانند با رعایت رژیم غذایی، زندگی بدون دردی را برای خود بسازند که تا جای امکان، عوارض سلیاک گریبان‌گیر آن‌ها نشود.
 

درمان بیماری سلیاک

تنها درمان این بیماری حذف کامل گلوتن از رژیم غذایی فرد تا پایان عمر است. با مصرف مجدد گلوتن، هرچند اندک، علایم و درد‌های بیمار بازمی­‌گردد.

البته لازم به ذکر است از زمانی که فرد به طور کامل گلوتن را از رژیم غذایی­‌اش حذف می‌کند، ۳ تا ۶ ماه طول می­کشد تا علایم و نشانه‌های سلیاک به طور کامل از بین بروند. (البته در برخی افراد بزرگسال این زمان ممکن است به ۲ سال هم برسد.)
 

رژیم غذایی بدون گلوتن

در این نوع رژیم فرد باید از مصرف هرگونه گندم، جو، چاودار، برخی حبوبات و هر ماده‌ی غذایی‌ای که احتمال می‌دهند حاوی اندکی از گلوتن است، مثلا کباب کوبیده رستوران‌ها، ماست‌ های پاستوریزه و.. پرهیز کنند و موادی مانند آرد سیب زمینی، برنج، عدس، لوبیا و سویا را جایگزین کنند.

بعضی افراد مبتلا به سلیاک متاسفانه به بعضی دیگر از موادغذایی مانند تخم مرغ و شکر و … نیز حساسیت نشان میدهند که در این صورت، این افراد باید از مصرف این مواد و هر آنچه که حاوی این مواد است مانند سس مایونز، شیرینی و … نیز بپرهیزند.
 

عوارض سلیاک

کم خونی و فقر آهن

شروع زود هنگام پوکی استخوان

نازایی و سقط جنین

کمبود های ویتامین و مواد معدنی

بدخیمی های دستگاه گوارش

میگرن، حمله های صرعی، زوال عقل

درماتیت هرپتی فرم تظاهر پوستی سلیاک است. تاول یا برآمدگی های خارش داری که عموما به شکل قرینه در آرنج، زانو، شانه و نشیمنگاه وجود دارند.

عوامل ژنتیکی و حساسیت به گلوتن در ایجاد این مشکل نقش دارند. این بیماری می تواند همه گروه های سنی را تحت تاثیر قرار دهد ولی معمولا برای نخستین بار بین 30 تا 40 سالگی بروز می کند. زمانی که فرد مبتلا به سلیاک گلوتن مصرف می کند، سیستم ایمنی او در روده، با تولید یک نوع آنتی بادی به نام ایمونوگلوبولین A پاسخ می دهد.

زمانی که IgA وارد گردش خون می شود در رگ های خونی زیر پوست جمع شده و منجر به واکنش های ایمنی بیشتری می شود که این امر باعث ایجاد برجستگی های دانه دار پوستی هرپتی فرمیس می شود.  این بیماری عمدتا به عنوان اگزما تشخیص داده می شود. علائم بیماری با پیروی از رژیم فاقد گلوتن و در صورت لزوم مصرف دارو بهبود می یابد.

میزان بروز بیماری های التهابی روده (کرون و کولیت اوسراتیو) در افراد مبتلا به سلیاک بیشتر است. کرون یک بیماری التهابی دستگاه گوارش است. کولیت اولسراتیو نیز یک بیماری التهابی روده ای است که منجر به ایجاد زخم هایی در روده بزرگ می شود. انجام کولونوسکوپی برای تشخیص این بیماری ها ضروری است.

افزایش رشد باکتری ها وضعیتی است که به طور غیر معمول تعداد زیادی از باکتری ها در روده باریک وجود دارند درحالیکه این باکتری ها شبیه باکتری های موجود در روده بزرگ هستند. به کمک تست هیدروژن تنفسی این وضعیت تشخیص داده می شود.

بیماران مبتلا به سلیاک ممکن است عدم تحمل به لاکتوز و فروکتوز داشته باشند. برخی تحقیقات نشان داده است که پیروی از رژیم غذایی که میزان مواد تخمیر شدنی در آن ها کم است برای افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز و فروکتوز، بیماران مبتلا به سندروم روده تحریک پذیری و بیماران مبتلا به التهاب روده  مفید است.

در رابطه با پیروی از این نوع رژیم غذایی با متخصص تغذیه خود مشورت کنید. 3

پی نوشت:
1.www.rastineh.com
2.www.ddri.ir
3.www.tabnak.ir