دیسمنوره، به دردهای قاعدگی یا به عبارتی قاعدگی دردناک گفته می شود که حدود ۷۵ درصد بانوان دچار دیسمنوره می شوند.
 

علل دیسمنوره

1. کم خونی
۲. افت فشار
3. اضطراب یا دلهره
۴. استرس (نگرانی مستمر)
۵. دلشوره و دلواپسی
 

علایم دیسمنوره

این علایم از هنگام قاعدگی ایجاد می شود و وقتی خونریزی قاعدگی بیشتر شد این دردها نیز بیشتر و شدیدتر می شود.
* دردهای زیر نافی (مهره آخر کمر).
* درد پهلوهای راست و چپ.
* یا سردردهای ناشی از درد قاعدگی و ...
 
از حیث زیر نافی (ناحیه تحتانی شکم) دردها به صورت دردهای انقباضی و به صورت موجی است که موج درد از زیر ناف به کمر و پاهای شخص می زند. حتی گاهی لگن هم درد می گیرد و گاهی این دردها به سر هم می رسد که با سر درد همراه است.
 
نکته: حدود ۲۰ درصد از این ۷۵ درصد، دردهای قاعدگی بسیار شدید دارند که آنها را بی تاب می کند و معمولا از ۲۴ ساعت قبل از قاعدگی شروع می شود و تا ۲ روز بعد از قاعدگی ادامه دارد.
 

اقسام دیسمنوره

دیسمنوره اولیه
به ظاهر هیچ علت آشکاری ندارد و معمولا در سنین نوجوانی و جوانی در دختران بالغه ایجاد می شود. به خاطر ارتباط با هورمون های جنسی زنانه که موجب رهاشدن تخمک از تخمدان می شود در هر ماه قاعدگی ها تا یکی دو سال بعد از بلوغ دختران، غالبا دردناک هستند و این یا به خاطر فیزیولوژی بدن دختر نوجوان است یا به خاطر کم خونی و اضطراب او می باشد.
 
بالا رفتن موادی شبیه به هورمون در طی چند روز بعد از تخمک گذاری (پروستاگلاندین) باعث انقباض عضلات رحم می شود که این انقباض عضلات رحم با خونرسانی رحم تداخل نموده و سبب پیدایش دردهای قاعدگی می شود.
 
دیسمنوره اولیه بعد از دوران نوجوانی و در دوران جوانی هم ادامه پیدا می کند. اگر کم خونی و اضطراب دختر همچنان ادامه داشته باشد.
 
این دردهای قاعدگی اولیه (دیسمنوره اولیه) بعد از سنین ۲۵ سالگی کم می شود و بعد از ۳۰ سالگی چنین دردهایی از بین می رود. همچنین دردهای قاعدگی اولیه معمولا پس از زایمان خیلی کم می شود؛ زیرا خونرسانی به رحم افزایش می یابد.
 
از حیث ژنتیک اگر فامیل های نزدیک زن دارای قاعدگی دردناک باشند، خود یک عامل ژنتیکی و وراثتی در دردهای قاعدگی است.
 
دیسمنوره ثانویه
به خاطر مشکلی در دستگاه تناسلی به وجود می آید. خانم هایی که قبلا مشکل قاعدگی دردناک نداشتند و یا دردهای خفیفی داشتند ولی هم اکنون دچار دردهای شدید قاعدگی هستند. و معمولا در زن های ۲۰ الی ۳۰ ساله رخ می دهد.
 

علل دیسمنوره ثانویه

1. آندومتریوز؛ رشد قطعاتی از بافتی که به طور طبیعی رحم را می پوشاند و به سایر اعضایی که در لگن وجود دارد (مثل تخمدان ها) می چسبد.
۲. مشکل داخل رحمی مانند: فیبروئیدها.
3. عفونت دائمی و طولانی مدت دستگاه تناسلی.
۴. استفاده از آی.یو.دی در رحم
 

درمان طب جدید

* مصرف قرص های مسکن ایبوپروفن برای از بین بردن درد.

* دراز کشیدن در وان آب گرم یا قرار دادن کیسه آب گرم بر روی شکم که ممکن است باعث تسکین درد شود.

* گاهی تجویز چند آزمایش (مثل: سونوگرافی از قسمت تحتانی شکم، و هیستروسکوپی و ...)

* حتی در دیسمنوره اولیه گاهی دکتر داروی ضد التهاب غیر استروئیدی مثل ایبوپروفن و مفنامیک اسید، تجویز می کند (نظیر متخصصین ارتوپدی که برای التهاب مفصل و متورم شدن پشت زانو آمپول های غیراستروئیدی تجویز می کنند).

* یا از داروهای ضد اسپاسم استفاده می کنند تا رحم از حالت انقباضی بیرون بیاید.

* گاهی هم قرص های ضد بارداری تجویز می کنند؛ زیرا این قرص ها با جلوگیری از تخمک گذاری باعث می شود که هم درد و هم خونریزی کاهش یابد.

* و یا از قرص های ترنسید استفاده می کنند که خونریزی داخلی را بند بیارد (۱۰ عدد هر روز وسط نهار).

* داروی شیمیایی فیفول (دارای هیوسین و فروس سولفات و آهن)
- درمان درد قاعدگی (دیسمنوره اولیه و ثانویه)
- درمان آنمی (فقر آهن).

* داروی شیمیایی هیوسین
- درمان قاعدگی دردناک
- درمان اسپاسم (گرفتگی) گوارشی
- درمان اسپاسم ادراری

* با قرص هیوسین و قرص فیفول کم خونی و اضطراب درمان می شود.
اگر قرص ضد بارداری را ترک کنیم ممکن است که درد عود کند (زیرا بیماری دیسمنوره از بیماری های برگشت پذیر می باشد).
 

درمان طب گیاهی

 ١. اگر دردهای قاعدگی داشت و مادر شیرده بود:
* قطره هایپیران یا قرص پرفوران که از گل راعی (چای کوهی) است صبح میل کنید.
* رازیانه (چای رازیانه) یا داروی گیاهی رازین از داروخانه تهیه شود و عصر میل کنید.
برخی فواید رازیانه:
١. کاهش دیسمنوره.
۲. جلوگیری از افزایش موی زاید بدن.
٣. ادرار آور.
4. قاعده آور.
۵. نیرو دهنده و افزایش میل جنسی.
۶. افزایش شیر.
7. کاهش عوارض یائسگی زودرس.
 
* داروی گیاهی فنلین را شب میل کنید.
برخی فواید فنلین:
١. کاهش دردهای دیسمنوره اولیه.
۲. افزایش شیر مادر
 
* افشره شوید استفاده شود.
برخی فواید افشره شوید:
١. کاهش دردهای دیسمنوره
٢. کاهش هیپرلیپیدمی
3. کاهش کلسترول بد
 
* دانه فلفل کوهی: قاعده آور، شیر افزا و ...
* چای بابونه: ضد نفخ و اسپاسم، اشتها آور و ...
* گیاه پنج انگشت یا فلفل بری(قرص گیاهی ویتاگنوس): برای درمان کیست تخمدان هم مفید است.
* عسل با آبلیموی ترش تازه
 
۲. سردرد ناشی از قاعدگی دردناک
* گل راعی(1) از دسته داروهای دپرسانت است که صبحها مصرف کند.
* شبها هم گل بهار نارنج استفاده کند.
 
٣. سردرد قاعدگی، سردرد میگرنی، افسردگی عادی (سرماخوردگی روانی) و کولیک روده (2):
* 25 تا ۳۵ قطره هایپیران + ۱ قاشق چای خوری پودر گل راعی را در یک استکان آب جوشیده ولرم میل کند (البته حامله یا شیرده نباشد و بچه زیر ۲ سال نباشد.)
 
4. خانم هایی که عادت ماهیانه نامنظم دارند برای تنظیم عادت ماهیانه:
* رازیانه بخورند.
* زرد چوبه هم مفید است (اگر خیلی نامنظم باشد) حتما در غذای روزانه شان باشد ولو به اندازه نوک قاشق چای خوری.
* کاسنی طبیعی (پودر، عرق و ...) بخورند.
- رحم زن را به وظیفه طبیعی خود وا می دارد.
- باعث پیشگیری و درمان عقیمی شخص می شود.
 
5. درد رحم (به خاطر انقباضات رحمی)

درمان:

* زرشک
* مرزه
* سیاه دانه کوبیده با عسل
* آب دمکرده گل شقایق نعمانی
* نیم مثقال ریوند کوبیده
* 1 مثقال فندق تلخ کوبیده بخورید
* برگ و پوست درخت پسته را بجوشانید و آب صاف کرده آن را داخل رحم بچکانید.
* گل میخک دارویی (میخک معطر یا قرنفل) را بکوبید و بجوشانید و صاف کنید و از آن شربت درست کنید و به مرور این شربت را میل کنید. درد رحم تسکین پیدا می کند.
* ویتامین های گروه B مخصوصا ویتامین B6 و B3 (نیاسین) روی پروستاگلاندین ها اثر می گذارند، عضلات رحم را شل کرده و دردهای قاعدگی را کنترل می کند. اگر کلسیم و یا منگنز بدن کم باشد این دردهای قاعدگی را به دنبال دارد.
- برای رفع کمبود کلسیم: یک لیوان شیر خرما (در صبح).
- برای رفع کمبود منگنز: ۲۱ عدد مویز (صبح ناشتا).
* یک عدد سیر (یک پر سیر) در ۲۶ ساعت مثل قرص قورت دهد (اگر و فشارش زیر ۱۱ نباشد).
* جوشانده آویشن شیرازی + گل بومادران + بنج + گز علفی + مریم نخودی + مغز ناخونک: از هر کدام ۵ گرم مخلوط کرده و بجوشانید و آن را صاف کرده و آبش را در سه نوبت بخورید.
 
پی‌نوشت‌ها:
١. چای کوهی یا قطره گیاهی هایپیران یا هوفاریقون یا هزار چشم یا چای پشمکی.
٢. اسپاسم عصبی روده یعنی هر چند روز یکبار شکمش کار می کند و مدفوعش تکه تکه می آید و هیچ وقت احساس تخلیه کامل نمی کند.

منبع: بیماری های زنان و نسخه های علامه سید حسن ضیایی، نویسندگان: مجید برزو، مهدی برزو، چاپ اول، انتشارات ابتکار دانش، قم، 1395 ش، صص 60-54.

نکته مهم: محتوای این مقاله، جنبه اطلاع رسانی و آموزشی داشته و توصیه پزشکی تخصصی تلقی نمی شود و نباید آن را جایگزین مراجعه به پزشک جهت تشخیص و درمان دانست.