علل و علائم مور مور شدن یا بی حسی دست ها و پاها چیست

برای گزگز دست و پا علل متعددی وجود دارد که بیشتر این علل نیز موقتی هستند. در همین حال، اگر فرد به حالتی غیرعادی بنشیند یا بخوابد، شاید به عصبی فشار وارد شود و همین مورد موجب گزگز دست‌ و پا شود. به گزگز، مورمور و یا سوزن سوزن شدن نیز گفته می‌شود که در گفت‌وگوی عامیانه هر دو کاربرد بیشتری دارند.  

توجه: برای اینکه به علت دقیق گزگز دست و پا پی ببرید بهتر است قبل از هر اقدامی به پزشک مراجعه کنید و در مورد علت این موضوع پیش‌داوری نکنید.

برخی علل گزگز دست و پا ممکن است جدی‌تر باشند و به همین جهت به تشخیص به‌موقع و درمان مناسب احتیاج دارند.
 

دلایل احتمالی گزگز دست و پا

بسیاری از علل حس گزگز با عارضه‌ای به نام نوروپاتی محیطی (Peripheral neuropathy) ارتباط دارند. این نوع آسیب عصبی به بی‌حسی و گزگز دست و پا منتهی می‌شود. با این حال، عارضه‌ها و بیماری مختلفی وجود دارند که می‌توانند به نوروپاتی محیطی منتهی شوند. در ادامه علل نوروپاتی محیطی و سایر عواملی که ممکن است منجر به گزگز دست و پا شوند را مرور می‌کنیم.

۱. مومور شدن دست و پا بر اثر فشردگی عصب

فرد ممکن است به دلیل فشردگی عصب (Pinched nerve) در دست و پای خود احساس گزگز کند. این عارضه ممکن است در اثر آسیب‌دیدگی یا تورم در فرد رخ دهد. سایر علائم فشردگی عصب شامل درد و حرکات محدود است. برخی درمان‌های متداول برای درمان فشردگی عصب عبارتند از:

* استراحت 
* دارو
* فیزیوتراپی

در صورتی که هیچ‌کدام از روش‌های درمانی فوق برای فرد مؤثر نبود، گزینه بعدی می‌تواند عمل جراحی باشد. 
 

۲. استنشاق سموم و گزگز دست و پا

بلعیدن یک ماده سمی یا جذب توکسین‌های مختلف از طریق پوست ممکن است باعث گزگز در پاها شود. سمومی که منجر به گزگز یا مورمور شدن می‌شوند عبارتند از:

* آرسنیک (Arsenic)
* تالیم (Thallium)
* جیوه (Mercury)
* ضد یخ (Antifreeze)

در صورت مسمومیت با هر کدام از این سموم باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.
 

۳. تاثیر مصرف الکل بر گزگز دست و پا

الکل یک توکسین محسوب می‌شود و می‌تواند به بافت عصبی آسیب برساند. مصرف بی‌رویه الکل ممکن است به نوعی نوروپاتی محیطی به نام نوروپاتی الکلی (Alcoholic neuropathy) منجر شود. این عارضه که از شایع‌ترین عوارض عصبی اعتیاد به الکل است می‌تواند باعث درد و گزگز دست و پا و سایر اندام‌های بدن شود.

این علائم به دلیل آسیب‌دیدگی اعصاب محیطی بر اثر مصرف الکل به وجود می‌آید.

تحقیقات نشان داده‌اند که بین ۲۵ تا ۶۶ درصد از افرادی که برای مدت طولانی به الکل‌ اعتیاد داشتند، به نوروپاتی الکلی مبتلا هستند. عموما در درمان این دست بیماران از فرد خواسته می‌شود که مصرف الکل خود را کاهش دهد یا آن را به طور کامل قطع کند. 
 

4. مورمور شدن دست و پا بر اثر اضطراب و حملات پانیک

افرادی که دائما حس اضطراب دارند ممکن است دچار هایپرونتیلیشن (hyperventilating) شوند که این عارضه می‌تواند باعث گزگز پا شود. هایپرونتیلیشن، یکی از علائم شایع اضطراب است و مشخصه‌ اصلی آن نیز تندی تنفس است. هایپرونتیلیشن باعث برهم خوردن توازن بین دی‌اکسید کربن و اکسیژن می‌شود و در نتیجه آن فرد ممکن است دچار گزگز دست و پا شود.

گزگز پا و اضطراب ممکن است از نظر روانشناسی نیز به هم مرتبط باشند. در واقع، فردی که دچار اضطراب می‌شود، معمولا نسبت به حواس بدنی خود آگاهی بیشتری پیدا می‌کند. 

درمان‌های اضطراب عبارتند از:

* رفتاردرمانی شناختی
* گفتاردرمانی
* داروهای ضد اضطراب
* انجام فعالیت‌هایی برای سلامتی مانند یوگا، مراقبه و ذهن‌آگاهی یا حضور در لحظه

در حملات پانیک فرد به طور ناگهانی دچار ترس، اضطراب، تپش قلب و هایپرونتیلیشن می‌شود و حس مرگ به فرد دست می‌دهد. در این حالت نیز ممکن است فرد دچار گزگز دست و پا شود.
 

۵. سوزن سوزن شدن دست و پا در بارداری

گزگز پا برای افراد باردار شایع است. افراد باردار اغلب در این دوران با احساس گزگز در پاهای خود مواجه می‌شوند. رحم ممکن است با رشد تدریجی جنین روی اعصاب پا فشار وارد کند و این امر به نوبه خود ممکن است باعث گزگز شود. نوشیدن آب کافی، تغییر وضعیت نشستن یا خوابیدن و استراحت کردن با بالا نگه داشتن پاها می‌تواند به رفع گزگز کمک کند. 

با این حال، در صورتی که فرد با هرکدام از وضعیت‌های زیر مواجه شد، بهتر است به پزشک مراجعه کند:

* رفع نشدن گزگز پا
* احساس ضعف در نواحی مختلف بدن
* تورم پا یا سایر اندام‌ها 

6. گزگز دست و پا بر اثر آسیب فشار تکراری (RSI)

آسیب فشار تکراری ممکن است باعث گزگز دست‌ شود. آسیب فشار تکراری زمانی اتفاق می‌افتد که فرد بیش از حد و برای مدت طولانی و بدون استراحت فعالیت‌های تکراری را انجام دهد. آسیب فشار تکراری که از آن به عنوان «اختلال اندام فوقانی کاری» نیز نام برده می‌شود می‌تواند حاصل حالت‌های بد بدن در هنگام نشستن یا ایستادن باشد.

آسیب فشار تکراری معمولا روی این نواحی بدن تاثیر می‌گذارد:

* مچ و دست
* بازو و آرنج
* گردن و شانه
 

سایر علائم آسیب فشار تکراری عبارتند از:

1. درد
2. حساسیت
3. التهاب
4. سفتی عضله
5. احساس ضعف
6. گرفتگی عضله
7. درمان‌های آسیب فشار تکراری نیز عبارتند از:
8. داروهای ضد التهاب
9. کمپرس آب سرد
10. بانداژ پلاستیکی

 

۷. نقش کمبود ویتامین در مورمور شدن دست و پا

کمبود ویتامین E ،B1 ،B6 ،B12، ویتامین B3 یا نیاسین ممکن است باعث گزگز دست یا پاها شود. ویتامین‌هایی که نام بردیم، نقش حیاتی در عملکرد عصبی بدن ایفا می‌کنند. کمبود ویتامین B12 ممکن است منجر به نوروپاتی محیطی شود. سایر علائم کمبود ویتامین‌ها عبارتند از:

* سرگیجه
* تنگی نفس
* احساس خستگی
* سردرد
* مشکلات گوارشی
* درد در قفسه سینه
* حالت تهوع
* هپاتومگالی یا بزرگ شدن کبد

کمبود ویتامین با از سر گرفتن یک رژیم غذایی سالم یا مصرف مکمل‌های غذایی مناسب درمان می‌شود.
 

۸. گزگز دست و پا از علائم ام ‌اس

ام اس (MS) یا تصلب بافت چندگانه، یک بیماری التهابی است که به سلول‌های عصبی مغز و نخاع فرد آسیب وارد می‌کند. بی‌حسی یا گزگز پا از علائم اولیه‌ی بیماری ام اس محسوب می‌شود. همچنین مبتلایان به بیماری ام اس ممکن است قبل از تشخیص بیماری نیز دچار گزگز دست و پا شوند. 

سایر علائم ام اس عبارتند از:

* مشکلات بینایی
* انواع درد
* اسپاسم یا  انقباض و گرفتگی ممتد غیرارادی عضلانی
* خستگی
* سرگیجه
* مشکل در برقراری تعادل
* مشکلات مثانه و دستگاه ادراری
* اختلال در عملکرد جنسی
* اختلالات شناختی

در صورتی که فرد مشکوک به داشتن بیماری ام اس است، باید حتما به پزشک مراجعه کند تا هرچه سریع‌تر روند تشخیص و در صورت ابتلا به ام اس، درمان بیماری طی شود.
 

۹. گزگز دست و پا ناشی از عوارض دارو

عوارض جانبی برخی داروهای خاص ممکن است گزگز دست و پا باشد. این دست داروها عبارتند از داروهایی که برای درمان بیماری‌ها و عارضه‌های زیر تجویز می‌شوند:

* سرطان
* ایدز
* اچ آی وی (HIV)
* تشنج
* عارضه‌های قلبی
* فشار خون بالا
 

۱۰. سوزن سوزن شدن دست و پا به دلیل عفونت

برخی عفونت‌ها موجب التهاب عصب می‌شوند. التهاب نیز می‌تواند منجر به گزگز دست یا پا شود. عفونت‌هایی که ممکن است باعث این مشکل شوند عبارتند از:
 

1.  ایدز
2. HIV 
3. هپاتیت B و هپاتیت C
4. جذام
5. زونا (Shingles)
6. بیماری لایم (Lyme disease)

در صورتی که فرد نسبت به ابتلا به یک نوع عفونت مشکوک است، بهتر است سریعا به پزشک مراجعه کند. پزشک آزمایش‌های مناسبی از جمله آزمایش خون را برای تشخیص عفونت انجام می‌دهد و در صورت تشخیص عفونت، درمان‌های لازم انجام می‌شوند.
 

۱۱.مورمور شدن دست و پا بر اثر نارسایی کلیه

گزگز دست و پا ممکن است یکی از علائم نارسایی کلیه باشد. دیابت و فشار خون بالا از عواملی هستند که خطر ابتلا به نارسایی‌های کلیوی را افزایش می‌دهند.

سایر علائم نارسایی کلیه عبارتند از:
* گرفتگی عضله
* پیچیدگی عضله
* ضعف عضلانی

چنانچه فرد نسبت به هرگونه نارسایی کلیوی مشکوک است، بهتر است به پزشک معالج خود مراجعه کند. نارسایی شدید کلیه با دیالیز یا پیوند کلیه درمان می‌شود.
 

۱2. بیماری‌ خودایمنی عامل گزگز دست و پا

بیماری خودایمنی (Autoimmune disease) ممکن است باعث گزگز دست یا پا شود. بیماری خود ایمنی هنگامی رخ می‌دهد که دستگاه ایمنی فرد به بدن خود فرد حمله می‌کند. 

انواع بیماری‌های خود ایمنی که ممکن است موجب گزگز یا سوزن سوزن شدن دست و پا شوند عبارتند از:

* لوپوس اریتماتوس سیستمیک (SLE)
* بیماری سلیاک (Coeliac disease)
* روماتیسم مفصلی

برای تشخیص بیماری خود ایمنی، پزشک ممکن است:

* از سوابق پزشکی و سابقه بیماری‌های خانوادگی فرد سوال کند 
* معاینات جسمی را انجام دهد
* از فرد آزمایش خون بگیرد
* برای درمان بیماری‌های خود ایمنی معمولا از داروهای استروئیدی و سرکوبگر ایمنی و تغییر رژیم غذایی بهره برده می‌شود.
 

۱۳. تاثیر دیابت بر گزگز دست و پا

بیماری دیابت موجب بالا رفتن قند خون فرد می‌شود که به نوبه خود می‌تواند موجب آسیب عصبی شود. به همین دلیل فرد مبتلا به دیابت ممکن است دچار گزگز دست و پا شود. به این عارضه نوروپاتی دیابتی گفته می‌شود.



سایر علائم دیابت عبارتند از:

* احساس تشنگی شدید
* تکرر ادرار
* تشدید گرسنگی 
* خستگی
* تاری دید
* ترمیم آهسته زخم
* کاهش بدون دلیل وزن

درمان دیابت شامل موارد زیر است:

* تجویز داروهایی مانند انسولین برای کنترل قند خون 
* تغییر رژیم غذایی
* ورزش
 

۱۴. ارتباط بیماری شریان محیطی و گزگز دست و پا

بیماری شریان محیطی (Peripheral artery disease) روی دستگاه گردش خون فرد اثر می‌گذارد و منجر به تنگ شدن عروق خونی می‌شود.

گردش خون ضعیف می‌تواند باعث گزگز دست و پا شود. در صورت عدم درمان این عارضه با پدید آمدن پلاک در دیواره‌های شریانی فرد ممکن است دچار سکته یا حمله قلبی شود. درمان بیماری شریان محیطی معمولا شامل تغییر شیوه زندگی و عمل جراحی است.
 

۱5. مورمور شدن دست و پا از علائم سکته

گزگز دست و پا ممکن است یکی از علائم سکته نیز باشد.

علائمی که بلافاصله پس از سکته بروز پیدا می‌کنند عبارتند از:
 

1. بی‌حسی یا ضعف در صورت، بازو یا پا به خصوص در یک طرف بدن
2. احساس گیجی
3. مشکل در تکلم
4. مشکل در فهم 
5. تاری دید
6. مشکل در راه رفتن
7. سرگیجه
8. از دست دادن تعادل
9. از دست دادن هماهنگی بدن
10. اگر فرد یک یا چند مورد از این علایم را تجربه کرد، باید فورا با اورژانس تماس بگیرد.

 

16. کم کاری تیروئید

دراین بیماری غده تیروئید هورمون کافی تولید نمی‌کند. اگرچه این امر غیرمعمول است ولی عدم درمان کم کاری شدید تیروئید می‌تواند باعث آسیب به اعصاب و بی حسی و سوزن سوزن شدن دست و پا شود. مکانیسم دقیق چگونگی وقوع این اتفاق ناشناخته است.
 

۱7. فیبرومیالژیا

علائم فیبرومیالژیا:
* درد عضلانی گسترده در بدن
* خستگی شدید
* تغییر خلق وخو

بعضی ازافراد مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است علائم دیگر مثل سردرد، مشکلات گوارشی و گزگز دست و پا را تجربه کنند. علت بیماری فیبرومیالژیا ناشناخته است.
 

18. بیرون زدن دیسک گردن

دیسکها بالشتک های نرم بین مهره ها هستند که استخوانهای مهره ها را از هم جدا میکنند و به عنوان محافظ و ضربه گیر آنها عمل میکنند. پارگی دیسکها باعث میشود مواد نرم داخل آنها خارج شده و عصب را تحت فشار قرار بدهد. به این وضعیت بیرون زدن دیسک، پارگی دیسک یا فتق دیسک میگویند. تحت فشار قرار گرفتن عصب مجاور دیسک بیرون زده باعث میشود عصب صدمه ببیند. حاصل آن بی حسی در دست یا پا است.
 

19. تونل کارپال (Carpal tunnel)

تونل کارپ مجرای باریکی است که از مرکز مچ دست عبور میکند. در مرکز این تونل عصب میانی قرار دارد. این عصب باعث وجود حس در انگشتها از جمله انگشت شست، اشاره، میانی و بخشی از انگشت چهارم (انگشت حلقه) میشود.

سندرم تونل کارپ در دست که شامل خواب رفتگی و حس مور مور و درد در دست است.

فعالیتهای تکرار مدائم مثل تایپ کردن یا بسته بندی در کارخانه ممکن است باعث شود بافتهای اطراف عصب میانی متورم شده و فشار بر این عصب وارد شود. این فشار میتواند باعث بی حسی شدن، درد، مور مور و ضعف در این دست شود.

20. تونل کوبیتال (Cubital tunnel)

عصب اولنار (زند زیرین) عصبی است که از گردن به انگشت کوچک دست میرسد. این عصب در سمت داخلی آرنج ممکن است تحت فشار قرار گرفته یا بیش از حد کشیده شود. پزشکان به این وضعیت سندرم تونل کوبیتال میگویند. این همان عصبی است که هنگامی که آرنجتان به جایی میخورد، درد میگیرد. سندرم تونل کوبیتال باعث بروز علائمی مثل بی حسی و مور مور شدن دست میشود به خصوص در انگشت کوچک و حلقه. فرد ممکن است درد جلوی بازو و ضعف در دست را نیز به خصوص هنگام خم کردن آرنج، تجربه کند.
 

21. اپی کوندیلیت (Epicondylitis)

اپی کوندیلیت لترال که به آرنج تنیس بازان شهرت دارد در اثر حرکات تکراری مداوم مثل حرکت دادن راکت تنیس، اتفاق می افتد. این حرکتهای مکرر باعث میشود عضله ها و زردپی های جلوی باز صدمه ببینند. در نتیجه این وضعیت درد و سوزش در سمت بیرونی آرنج تجربه میشود. احتمال کمی دارد که اپی کوندیلیت لترال یا جانبی منجر به بی حسی دست شود. اپی کوندیلیت مدیال یا میانی وضعیت مشابهی است که به آرنج گلف بازان شهرت دارد. این وضعیت باعث درد در سطح داخلی آرنج و همچنین احتمالا ضعف ، بی حسی یا مور مور شدن دستها به خصوص در انگشت کوچک و حلقه میشود. همچنین در صورتی که تورم زیادی در این ناحیه رخ دهد باعث بی حسی میشود که ممکن است منجر به اختلال عملکرد عصب زند زیرین شود اگر چه این اتفاق بسیار نادر است.
 

22. کیست گانگلیون (Ganglion cyst)

کیست گانگلیون زایده ای پر شده با مایع است که در زرد پی ها یا مفاصل مچ یا کف دست ایجاد میشود. این کیست ممکن است بزرگتر از 2 سانتیمتر شود. اگر این کیستها عصب را تحت فشار بگذارند ممکن است بی حسی، درد یا ضعف در دست تجربه شود.
 

23. اسپوندیلوز گردن (Cervical spondylosis)

اسپوندیلوز گردن نوعی آرتروز است که در دیسک  های گردن اتفاق می افتد. اسپوندیلوز گردن در اثر سالها استهلاک استخوانهای ستون فقرات رخ میدهد. مهره آسیب دیده ممکن است عصب های مجاور را تحت فشار قرار داده و باعث بی حسی در انگشت ها، بازو و مچ شود.

بیشتر افرادی که اسپوندیلوز گردن دارند علائمی ندارد اما برخی افراد ممکن است احساس درد و سفتی در گردن داشته باشند.

همچنین ممکن است علائم زیر تجربه شود:

* ضعف در بازو، دست ، پا یا انگشتان پا
* سردرد
* صدای ترق ترق هنگام حرکت دادن گردن
* از دست دادن تعادل
* گرفتگی عضله گردن یا شانه
* از دست دادن کنترل مثانه یا روده


منبع: سایت دکتردکتر
سایت لافارر
سایت کلینیک مجازی