آشنايي با مزاياي كتاب‌هاي الكترونيكي






كارشناسان عقيده دارند از طريق ديجيتالي كردن متن يك كتاب، مي‌توان امكانات جست‌و‌جوي مختلفي را براي كاوش يك يا چند كليد واژه در متن كامل كتاب و يا در فصل و صفحه‌اي مشخص پيش‌بيني كرد.

امكانات جست‌وجوي اطلاعات

بديهي است كه تنها نمايه چاپي در انتهاي كتاب براي دسترسي به موضوع‌هاي مورد نظر بسيار ارزشمند است، اما تهيه نمايه مناسب و كارآمد نياز به هزينه از سوي ناشر و بهره‌گيري از نمايه‌سازان متخصص و حرفه‌اي دارد. از اين رو ناشران مي توانند كه با يك برنامه جست‌وجو كه از خصوصيات و امكانات كاوش مناسب برخوردار باشد، به عنوان ابزار جايگزين نمايه كتاب براي جست‌وجوي اطلاعات در كتاب‌هاي الكترونيكي استفاده كنند.

انعطاف‌پذيري بيشتر براي اصلاح و يا انتشار ويرايش جديد

بررسي‌هاي انجام شده نشان مي‌دهد كه محيط وب به ناشران و نويسندگان امكان مي‌دهد تا به سرعت حتي در مدت چند هفته پس از انتشار يك كتاب به اصلاح يا انتشار ويرايش‌هاي جديد اثر مورد نظر بپردازند.
انجام چنين فرآيندي در محيط الكترونيكي بسيار سريع و كم هزينه است، زيرا در بيشتر مواقع بخش كمي از كتاب بازنگري مي شود. اين در حالي است كه در كتاب‌هاي چاپي بايد حتي براي اصلاح يك صفحه، همه كتاب را مجددا به چاپ رساند كه خود هزينه زيادي براي ناشر در پي دارد. در همين حال يكي ديگر از ارزش‌هاي افزوده محيط وب براي نشر كتاب، ارايه ويرايش جديدي از يك كتاب قبل از انتشار نسخه چاپي و توزيع آن در بازار نشر است. در واقع از آنجايي كه فرآيند چاپ، آماده سازي و توزيع كتاب‌هاي چاپي بسيار زمان بر است، از طريق قرار دادن نسخه اي از كتاب در محيط وب مي‌توان به سرعت ويرايش جديد را در دسترس خوانندگان مشتاق قرار داد.

نظر ناشران چيست؟

كارشناسان معتقدند كه يكي از مزاياي مهم اين امر كاهش هزينه‌هاي توليد و چاپ كتاب است. انتشار فقط يك نسخه از كتاب‌هاي الكترونيكي در محيط وب و دسترسي همزمان همه خوانندگان به آن، موجب مي شود تا برخلاف كتاب‌هاي چاپي نياز به انتشار شمارگان بالا از اين كتاب نباشد. البته تهيه و قرار دادن يك كتاب در محيط وب داراي هزينه‌هاي جانبي براي ناشران نظير ثبت حوزه، خريد فضا در محيط وب، طراحي گرافيكي، حفظ و نگهداري سايت، نوشتن برنامه جست‌وجو و پايگاه اطلاعاتي، ورود اطلاعات، خريد تجهيزات رايانه‌اي و شبكه و همچنين مواردي از اين قبيل است. اما بايد به خاطر داشته باشيم كه بسياري از امكانات و تجهيزات ياد شده مي‌توانند در نشر كتاب‌هاي الكترونيكي ديگر نيز مورد استفاده قرار گيرند و در واقع يك بار ناشر هزينه مي‌پردازد.
در همين حال از ديگر مزاياي نشر كتاب در محيط وب از نظر ناشران، عدم نياز به فضاي فيزيكي براي انبار كردن كتاب است. يكي از مشكلاتي كه ممكن است ناشران با ‌آن مواجه شوند، انبار كردن كتاب‌ها قبل از توزيع و نيز نگهداري نسخه‌هاي اضافي آنها است.
در حالي كه نشر كتاب در قالب الكترونيكي نياز به فضاي فيزيكي براي انبار كردن كتاب ندارد. زيرا تمام اطلاعات در قالب ديجيتال ذخيره مي شود. علاوه بر آن اگر محيط نگهداري كتاب‌ها از شرايط مناسبي نظير رطوبت، گرما، نور و ... برخوردار نباشد، به نسخ چاپي به مرور زمان آسيب خواهد رسيد. اين در حالي است كه كيفيت اطلاعات ديجيتال همواره يكسان باقي مي‌ماند.
عدم نياز به توزيع و ارسال كتاب به نقاط ديگر نيز از جمله مزاياي اين طرح مهم است. به طوري كه اكنون يكي از مشكلاتي كه ناشران با آن مواجه هستند، عدم توزيع سريع و مناسب و كم هزينه كتاب‌هاي چاپي در نقاط مختلف كشور و جهان است. در حالي كه كتاب‌هاي الكترونيكي اين نقيصه را ندارند به نحو مناسبي در اختيار خوانندگان قرار مي‌گيرد.
عدم برگشت كتاب از سوي كتابفروشان از جمله مزيت‌هاي اين طرح است. زيرا از آنجايي كه تنها يك نسخه از كتاب الكترونيكي توليد مي شود و در محيط وب در دسترس قرار مي‌گيرد، ناشران هيچگاه با مشكل برگشت كتاب از سوي كتابفروشان و توزيع‌كنندگان كتاب رو به رو نمي‌شوند. بررسي‌هاي انجام شده نشان مي‌دهد كه سرعت بخشيدن به چرخه نشر كتاب نيز از جمله مزيت‌هاي كتاب‌هاي الكترونيكي است. زيرا با استفاده از اين روش بسياري از موانع موجود سنتي رفع مي شود و نيازي به ارسال كتاب به چاپخانه‌ها، بررسي كيفي چاپ، صحافي، بسته بندي و ... نيست.
در همين حال خريد پيوسته كتاب نيز از ديگر مزيت‌هاي اين طرح است. زيرا خوانندگان كتاب مي‌توانند در هر كجايي كه هستند به مطالعه و بررسي كتاب بپردازند.
در حالي كه در شيوه سنتي فعلي كتاب مشكلاتي در زمينه تامين و توزيع كتاب در برخي مناطق جغرافيايي به طور جدي وجود دارد. كارشناسان معتقدند كه جلوگيري از تمام شدن نسخه‌هاي چاپي نيز از ديگر مزيت‌هاي كتاب‌هاي الكترونيكي است.
زيرا با اين روش خوانندگان به خصوص براي خريد كتاب‌هاي مرجع، پراستقبال و كمياب با مشكل مواجه نخواهند شد و مي‌توانند به خوبي نيازهاي خود را تامين كنند. در همين حال فرصت بيشتر براي انتشار عناوين متعدد آثار الكترونيكي نيز از ديگر مزيت‌هاي كتاب‌هاي الكترونيكي است كه داراي اهميت مي‌باشد.
توليد فقط يك نسخه كتاب در قالب الكترونيكي، دسترسي تعداد زيادي از خوانندگان به يك نسخه كتاب به طور همزمان و مواردي از اين قبيل بسيار داراي اهميت است.
از سوي ديگر در دنياي چاپي فقط مي‌توان عكس‌هاي رنگي يا سياه و سفيد را به كتاب اضافه كرد و امكان استفاده از صوت، انيميشن، ويدئو و ... به عنوان بخشي از كتاب يا اطلاعات تكميلي به منظور تفهيم هر چه بهتر مفاهيم موجود ندارد.
در حالي كه چنين رويكردي امروزه به ويژه در برخي دايره‌المعارف‌ها و فرهنگ‌هاي موجود در محيط وب ديده مي شود. زيرا تصوير، صوت، انيميشن، تلفظ صحيح كلمات و ... در كتاب‌هاي الكترونيكي به خصوص براي كودكان از اهميت بسزايي برخوردار است.
منبع: نشريه دنياي کامپيوتر و ارتباطات ،شماره 80