چاقی در کودکان: علت و درمان

علت چاقی کودکان

مسائل مربوط به شیوه زندگی، کم تحرکی و کالری زیاد از مواد غذایی و نوشیدنی ها علت اصلی در چاقی کودکان هستند. اما عوامل ژنتیکی و هورمونی نیز ممکن است نقش داشته باشند.
 

عوامل خطر چاقی کودکان

بسیاری از عوامل در کنار هم خطر اضافه وزن فرزند شما را افزایش می دهد:
 

رژیم غذایی

خوردن بیش از حد غذاهای پر کالری مانند فست فودها، غذاهای آماده و میان وعده ها می تواند باعث افزایش وزن کودک شما شود.

آب نبات و دسرها می توانند باعث افزایش وزن شوند و برخی شواهد نوشیدنی های شیرین از جمله آب میوه ها را به عنوان مقصر چاقی در کودکان می شناسند.
 

عدم ورزش

کودکانی که زیاد ورزش نمی کنند و کم تحرک هستند، چون کالری زیادی نمی سوزانند، بیشتر دچار افزایش وزن می شوند.
 

عوامل خانوادگی

چاقی در فرزندان خانواده ای که والدین یا اعضاء دیگر خانواده چاق هستند بیشتر دیده می شود.

چاقی بیشتر در محیط های خانوادگی که غذاهای پر کالری همیشه در دسترس هستند و فعالیت بدنی کمی دارند، شیوع بیشتری دارد.
 

عوامل روان شناختی

استرس کودک، والدین و خانواده می تواند خطر چاقی در کودک را افزایش دهد.

برخی از کودکان برای کنار آمدن با مشکلات یا مقابله با احساسات مانند استرس پرخوری می کنند.
 

علائم چاقی کودکان

همه کودکانی که وزن اضافی دارند، چاق نیستند. کودکان به طور معمول مقادیر مختلفی از چربی را در مراحل مختلف رشد به همراه دارند.

بنابراین ممکن است شما نفهمید که کودک تان چاق شده است و اضافه وزن کودک را به مراحل رشد آن ها ربط دهید.

شاخص توده بدنی (BMI) که راهنمایی از وزن را در رابطه با قد ارائه می دهد، مبنای چاقی است.

پزشک فرزند شما می تواند از نمودارهای رشد، BMI و در صورت لزوم آزمایش های دیگری استفاده کند تا تشخیص که آیا فرزند شما اضافه وزن دارد یا ندارد.

اگر نگران اضافه وزن کودک تان هستید، با پزشکتان مشورت کنید. پزشک تاریخچه رشد و نمو فرزند شما، تاریخچه قد و وزن خانوادگی و نمودارهای رشدی کودک را در نظر می گیرد.

نمودارهای رشد کودک، می تواند به تعیین میزان چاقی فرزند شما کمک کند. 1
 

روش تشخیص کودکان چاق

وقتی آنها از لحاظ جسمی، بزرگتر از بچه های دیگر در کلاس خود هستند.

وقتی آنها لباس هایی را می پوشند، که برای سنشان خیلی بزرگ هستند.

هنگامی که آنها به اندازه بزرگسالان مصرف می کنند (یا بیشتر) غذا می خورند.

هنگامی که آنها به راحتی از تمرینات خسته می شوند.

هنگامی که آنها از رژیم های متعادل رنج می برند، و مواد غذایی طلب می کنند.

هنگامی که آنها بیش از سه ساعت در روز تلوزیون تماشا می کنند.

هنگامی که آنها همیشه گرسنه هستند.

اگر شما هر کدام از این ویژگی ها را در کودک خود مشاهده کرده اید، به پزشک متخصص اطفال مراجعه کنید تا اقدامات لازم انجام شود.


 

پیشگیری از افزایش و بروز چاقی در کودکان

در مورد اینکه چگونه فرزندتان را سالم، (و دور از اضافه وزن) حفظ کنید، قطعا که، پیشگیری بهتر از درمان است: آیا شما سعی می کنید، فرزندان با وزن نرمال، خود را از اضافه وزن دور نگهدارید و یا می خواهید فرزند یک بار چاق شده ی خود را در وزن نرمال حفظ کنید؟
 

• مواد غذایی بد را بیرون بریزید و غذاهای سالم را در دسترس قرار دهید

اولین گام برای اطمینان از اینکه بچه های شما به سلامتی غذا می خورند، پاکسازی یخچال و فریزر شماست ، خلاص شدن از همه غذاها و نوشیدنی های پر از شکرو جایگزینی آنها ،با انتخاب های سالم مانند میوه ها و سبزیجات و اطمینان از دسترسی آسان به غذاهای سالم است.
 

• غذاهای مورد علاقه شان را سالم تر سرو کنید

غذاها الزاماً نباید طعم وحشتناک داشته باشند، تا سالم باشند ؛ کودکان چیزهایی را دوست دارند که طعم خوبی دارند و شما با استفاده از مواد مناسب، می توانید غذاهای مورد علاقه آنها را مانند؛ پاستا، بورک و پیتزا را سالم، آماده کنید. همچنین، می توانید از روغن زیتون فوق العاده ،به جای کره استفاده کنید و همچنین پیتزای درجه یک، با کلم بروکلی و فلفل سبز درست کنید و سبزیجات را یواشکی به سس اضافه کنید.
 

• اجتناب از سِرو پروتئین های سنگین

حتی زمانی که شما وعده های غذایی مناسب و سالم به کودکان خود می دهید، اندازه ی این وعده ها هنوز مهم هستند ، با سرو وعده های کوچک، شروع کنید و اجازه دهید فرزند شما اگر هنوز گرسنه است درخواست کند. همچنین باید از خوردن زورکی محتوای بشقاب توسط فرزندتان جلوگیری کنید و اصرار نکنید، به ویژه پس از درخواست بیشتر، زیرا ممکن است باعث مصرف بیش از حد کالری شود که می تواند سبب افزایش وزن شود.
 

• تدارک یک ناهار سالم

برنامه ریزی شما برای ناهار ؛ مدرسه در طول هفته ،موجب می شود فرزندتان نه تنها صرفه جویی بسیار زیادی کند، بلکه همچنین اطمینان حاصل می کنید که کودک شما سالم است آماده کردن ناهار توسط شما کمک می کند ،تا وقتی که با آنها نباشید، کنترل کنید که چطور به شکم خود برسند و این امر به آنها کمک می کند که غذای سالم داشته باشند. 2
 

عوارض

چاقی دوران کودکی می تواند بر سلامت جسمی، اجتماعی و احساسی کودکان تأثیرات سوئی داشته باشد.
 

عوارض جسمی

 

دیابت نوع 2

دیابت نوع 2 یک بیماری مزمن است که متابولیسم قند(گلوکز) را در بدن تحت تأثیر قرار می دهد. دیابت نوع 2 در اثر الگوی غذایی غلط ایجاد می شود و می تواند توسط الگوی غذایی سالم و ورزش کنترل شود.
 

سندرم متابولیک 

سندرم متابولیک به خودی خود یک بیماری محسوب نمی شود اما مجموعه ای از اختلالات را در برمی گیرد که می تواند منجر به بروز بیماری قلبی، دیابت و … شود. این اختلالات شامل فشار خون بالا، قند خون بالا، کلسترول بالا و تجمع چربی زیاد در ناحیه شکمی است.
 

کلسترول بالا و فشار خون بالا 

در صورتی که کودک الگوی غذایی اشتباهی داشته باشد ممکن است دچار کلسترول خون یا فشار خون بالا شود. این عوامل می توانند منجر به ایجاد پلاکت در جداره عروق شوند. پلاک ها ممکن است منجر به تنگی و سخت شدن عروق و در نهایت حمله قلبی یا سکته مغزی در بزرگسالی شوند.
 

آسم و دیگر مشکلات تنفسی

اضافه وزن زیاد در کودکان می تواند در سلامت و رشد ریه های کودک مشکل ایجاد کند و منجر به آسم یا دیگر بیماری های تنفسی شود.
 

اختلال در خواب 

آپنه در خواب شرایطی است که در آن کودک ممکن است خر و پف کند و یا تنفس غیر طبیعی داشته باشد. این حالت می تواند در اثر چاقی در کودکان بروز کند.
 

بلوغ زودرس 

چاقی در کودکان می تواند منجر به اختلال در سطوح هورمونی شود. این اختلال ممکن است منجر به شروع زودرس دوران بلوغ شود.
 

عوارض اجتماعی و احساسی

 

اعتماد به نفس پائین 

کودکان چاق گاهی توسط هم سن و سالان خود مورد تمسخر و آزار قرار می گیرند و این موضوع می تواند منجر به کاهش اعتماد به نفس و حتی افسردگی در آنها شود.
 

مشکلات رفتاری و اختلال در یادگیری

کودکان چاق نسبت به دیگر کودکان بیشتر در معرض ابتلاء به اضطراب هستند و در مهارت های اجتماعی ضعیف تر عمل می نمایند. در موارد شدید این مشکلات حتی می تواند منجر به ترک تحصیل کودکان شود. همچنین ممکن است از نظر اجتماعی منزوی شوند. استرس و اضطراب نیز در یادگیری تداخل ایجاد می نماید.
 

افسردگی 

اعتماد به نفس پائین در کودکان چاق می تواند منجر به نا امیدی شود. زمانی که کودکان امید خود را نسبت به بهبود زندگی شان از دست می دهند، افسرده می شوند. کودک افسرده معمولاً علاقه ای به شرکت در فعالیت های معمول ندارد، بیش از حد می خوابد و زیاد گریه می کند.

بعضی از کودکان افسرده، غمگینی خود را پنهان می کنند و به جای آن خود را بی تفاوت نشان می دهند. به هر حال افسردگی در کودکان نیز می تواند به اندازه بزرگسالان جدی باشد. در صورتی که والدین گمان می کنند که کودکشان افسرده است باید با او صحبت کنند و برای مشورت با پزشک اقدام نمایند.


 

درمان دارویی

درمان چاقی در کودکان بستگی به سن کودک و وضعیت سلامتی اش دارد. درمان معمولاً شامل تغییر برنامه غذایی کودک و فعالیت جسمانی اوست.

در برخی موارد خاص ممکن است دارودرمانی یا جراحی مورد نیاز باشد.
 

درمان چاقی در کودکان زیر 7 سال

در کودکان چاق زیر 7 سالی که بیماری دیگری ندارند، هدف درمان، ثابت نگه داشتن وزن و جلوگیری از افزایش وزن بیشتر است.

در این صورت کودک به رشد قدی اش ادامه می دهد در صورتی که وزن اش ثابت می ماند و این روند منجر به طبیعی شدن BMI در طول زمان می شود.

نگهداری وزن کودکانی که در حال رشد هستند به اندازه کاهش وزن در بزرگسالان کار سختی است.
 

درمان چاقی کودکان 7 ساله و بزرگتر

در کودکان بزرگتر از 7 سال سالم و کودکان زیر 7 سالی که مبتلا به بیماری وابسته به چاقی هستند، کاهش وزن توصیه می شود.

کاهش وزن باید آهسته و پیوسته و بسته به شرایط کودک به طور متوسط 5/0 کیلوگرم در هفته باشد.

شیوه نگهداری و کاهش وزن کودک یکسان است و در هر دو صورت کودک باید غذای سالم بخورد و فعالیت جسمانی اش را افزایش دهد.

کمک نمودن والدین به ایجاد تغییرات، در موفقیت کودک نقش بسزایی دارد. عادات غذایی و ورزشی دو روی یک سکه اند و باید با هم دیگر در نظر گرفته شوند.
 

تغذیه سالم

این والدین هستند که در تهیه غذا نقش اصلی را دارند و شرایط و موقعیت غذا خوردن را تعیین می نمایند. حتی ایجاد تغییرات کوچک می تواند منتهی به نتایج بزرگ شود.
 

میوه و سبزیجات را برای خرید انتخاب کنید

غذاهای حاضری و تنقلات مانند کلوچه، بیسکوئیت و غذاهای آماده معمولاً غنی از شکر و چربی هستند.

سعی کنید همیشه میان وعده هایی سالم در دسترس داشته باشید و هرگز از غذا به عنوان پاداش یا تنبیه استفاده نکنید.
 

نوشیدنی های شیرین مانند آبمیوه های صنعتی را محدود نمائید

این نوشیدنیها در برابر انرژی خود، ارزش تغذیه ای کمی دارند. همچنین خوردن آنها سبب می شود کودک سیر شود و برای خوردن غذای سالم خود اشتها نداشته باشد.
 

وعده های غذایی را همراه خانواده بخورید

سعی کنید در وعده های غذایی اصلی اعضای خانواده دور هم جمع شوید و از غذا خوردن کودک در مقابل تلویزیون یا کامپیوتر اجتناب نمائید چراکه باعث می شود کودک سریع تر غذا بخورد و نسبت به مقدار غذای خورده شده خود آگاهی کمتری داشته باشد.
 

غذا خوردن بیرون از منزل را محدود نمائید

به خصوص در مورد فست فودها. بسیاری از انتخاب های غذایی موجود در منوها غنی از چربی و کالری می باشند.
 

فعالیت جسمانی

یک بخش ضروری برای کاهش وزن، به خصوص در کودکان فعالیت جسمانی است. ورزش نه تنها باعث سوختن کالری می شود بلکه باعث استحکام استخوان ها و عضلات می شود و خواب بهتری را برای کودکان فراهم می نماید و موجب هوشیاری بیشتر کودک در طول روز می شود.

عادت نمودن به ورزش در کودکان باعث می شود در بزرگسالی نیز فرد علی رغم تغییرات هورمونی، رشد سریع و تأثیرات اجتماعی که اغلب باعث پرخوری می شود، از چاقی مصون بماند. در واقع کودکان فعال به احتمال زیاد در بزرگسالی نیز تناسب اندام خوبی خواهند داشت.

برای افزایش فعالیت کودکتان می توانید به موارد زیر توجه نمائید:
 

کاربرد تفریحی کامپیوتر و تماشای تلویزیون را به 2 ساعت در روز محدود نمائید

یک راه مطمئن برای افزایش سطح فعالیت کودک محدود نمودن ساعات تماشای تلویزیون یا بازی با رایانه است.
 

بر روی فعالیت تأکید داشته باشید نه بر روی ورزش

فعالیت جسمانی کودک نباید حتماً در قالب یک برنامه ورزشی باشد. هدف باید تحرک باشد. بازی های پر جنب و جوش مانند قائم موشک، گرگم به هوا و طناب بازی می توانند برای سوزاندن کالری و تناسب اندام بسیار مفید باشند.
 

فعالیت های مورد علاقه کودکتان را بیابید

برای مثال، چنانچه کودکتان به هنر علاقه دارد به طبیعت بروید و برگ ها و سنگ های جالب جمع آوری کنید و با آنها کلاژ بسازید. در صورتی که کودکتان اهل مطالعه است تا کتابخانه محل را پیاده یا با دوچرخه طی کنید.
 

خودتان فعال باشید تا کودکتان نیز فعال باشد

به دنبال فعالیت های جالب باشید تا همه اعضای خانواده بتوانند با هم انجام دهند. هرگز ورزش را مانند یک وظیفه خشک و یا جریمه جلوه ندهید.
 

در فعالیت ها تنوع ایجاد نمائید

اجازه دهید کودکتان در هر روز هفته فعالیت تازه ای را تجربه نماید، شنا تمرینات رزمی، بولینگ و … آنچه که اهمیت دارد این است که تحرک داشته باشد.
 

دارو

یکی از داروهای مورد تائید برای نوجوانان بالای 12 سال اورلیستات(زنیکال) است که از جذب چربی ها در روده جلوگیری می نماید.

سازمان دارو و غذا تهیه اورلیستات هایی با دوز پائین تر را به صورت بدون نسخه در داروخانه ها مجاز دانسته است. این دارو برای کودکان و نوجوانان زیر 18 سال مجاز نیست.

داروهای نیازمند نسخه اغلب برای نوجوانان توصیه نمی شود. عوارض مصرف طولانی مدت این داروها ناشناخته است و مصرف آنها توسط نوجوانان به منظور کاهش یا نگهداری وزن جای سؤال دارد. داروهای کاهش وزن نیاز به ایجاد تغییر در الگوی غذایی و برنامه ورزشی منظم دارند.

در صورتی که کلسترول خون کودک بالا باشد ممکن است برای او داروهای کاهنده چربی خون (استاتین) تجویز شود. استاتین ها به کاهش کلسترول خون کمک می کنند اما از آنجا که عوارض مصرف طولانی مدت آن مشخص نیست، مصرف آن توسط کودکان بحث برانگیز است. بنابراین در این مورد باید پزشک بهترین تصمیم را برای کودک بگیرد.
 

جراحی کاهش وزن

جراحی کاهش وزن می تواند راهی امن ومؤثر در کاهش وزن نوجوانانی باشد که از راههای دیگر قادر به کاهش وزن نیستند.

هر چند در هر عمل جراحی تا حدی خطر و عوارض وجود دارد. عوارض طولانی مدت جراحی کاهش وزن بر رشد و تکامل کودکان تا حد زیادی ناشناخته است.

جراحی کاهش وزن در نوجوانان معمول نیست، اما در صورتی که چاقی کودک را در خطری جدی قرار می دهد ممکن است توسط پزشک توصیه شود.

در صورتی که جراحی لازم باشد، کودک حتماً باید تحت مراقبت تیمی از اعضای درمان و به خصوص متخصص غدد درون ریز قرار گیرد.

به هر حال جراحی چاقی در کودکان راهکار ساده ای نیست و تضمینی وجود ندارد که همه اضافه وزن کودک اصلاح شود و یا احتمال بازگشت وزن مرتفع گردد.

همچنین این روش جای خالی الگوی غذایی سالم و برنامه ورزشی منظم را پر نمی کند. 3

پی نوشت:
1.www.pezeshket.com
2.www.namnak.com
3.www.mihanpezeshk.com