کما چیست و درباره ی عوامل ،علائم و مراقبت های درمانی آن بیشتر بدانیم

کما یک حالت طولانی مدت از بیهوشی است. در طول این حالت فرد به محیط اطراف خود واکنش نشان نمی‌دهد. شخص زنده است و به نظر می‌رسد که او خواب است. با این حال، بر خلاف خواب عمیق، فرد نمی‌تواند از طریق تحریک، از جمله درد، بیدار شود. این حالت یک اورژانس پزشکی است.

اقدام سریع برای حفظ زندگی و عملکرد مغز ضروری است. پزشکان معمولاً با آزمایش خون و سی تی اسکن مغز سعی می‌کنند، علت این رخداد را تعیین کنند تا درمان مناسب شروع شود.
 

کما چیست؟

کما یک وضعیت عمیق ناخودآگاه همراه با بیهوشی است. علت این رخداد می‌تواند در نتیجه یک تصادف، آسیب به سر یا یک وضعیت پزشکی، به عنوان مثال، برخی از انواع عفونت باشد. کما با خواب متفاوت است، زیرا فرد قادر به بیدار شدن نیست. این رخداد مرگ مغزی نیز نیست. شخص زنده است، اما نمی‌تواند به محیط طبیعی خود پاسخ دهد.

این که آیا افراد در این حالت، آگاه هستند یا نه و یا اینکه چگونه بسیاری از مردم در طول این حالت یا بیهوشی آگاه هستند، یک سوال است که دانشمندان در حال بررسی آن هستند. سطح آگاهی و پاسخگویی بستگی به میزان عملکرد مغز دارد. کما اغلب چند روز یا چند هفته طول می‌کشد. به ندرت کما می‌تواند چندین سال طول بکشد.

اگر فرد وارد این حالت شود، این یک اورژانس پزشکی است. برای حفظ زندگی و عملکرد مغز اقدام سریع لازم است. در یک فرد به کما رفته، کارهایی مانند تنفس و گردش خون، به طور معمول انجام می‌شود، اما توانایی تفکر فرد سرکوب می‌شود.

چه عواملی باعث کما می شوند؟

کما می تواند به دلایل مختلفی روی دهد. بیشترین علت آن هم صدماتی است که بر اثر ضربه و جراحت به سر صورت می گیرد. اما مصرف زیاد الکل(مسمومیت الکلی)، دیابت، مورفین و خون‌ریزی زیاد هم می‌تواند فرد را به کما ببرد. در مواردی خونریزی یا تورم بافت مغز آن‌قدر شدید است که حتما باید به نوعی فشار را از روی مغز برداشت.
 

در حالت کما چه اتفاقی می‌افتد؟

اعتقاد عمده ای که در بین مردم وجود دارد، این است که شخص در خواب بسیار عمیقی فرو رفته است. این عقیده به طور کامل درست نیست. البته ممکن است در بعضی از موارد این چنین باشد اما نه در همه موارد.

این جا بدنیست بدانید که درجه‌های کما توسط هوشیاری شخص بیمار نسبت به محرکهای خارجی، تعیین می شود. در بسیاری از مواردی که اشخاص در حالت کما به سر می‌برند، بیمار دریافت‌هایی از محیط نیز خواهد داشت و این حالت با توجه به بهبودی شخص بیمار زیاد تر هم می شود. مثلا ممکن است، حرکتهای جزئی از خود بروز دهد یا نسبت به صداها یا محرک‌ها پاسخ دهد. در بعضی موارد نیز ممکن است شخص به کما رفته عکس العمل‌های شخص هوشیار را از خود بروز دهد. مثلا در بعضی بیمار‌ها باید حتما این مراقبت به عمل آید که او نتواند سرم یا لوله های دیگر متصل به خودش را از جا در بیاورد که در نهایت به مرگش منجر بشود. همه این موارد باعث می شود تا درجات کما در افراد متفاوت باشد.
 

انواع کما

آنسفالوپاتی سمی متابولیک. این وضعیت حاد اختلال مغزی با علائم سردرگمی است. شرایط معمولاً برگشت پذیر است. علل آنسفالوپاتی سمی-متابولیکی متفاوت هستند که شامل بیماری سیستمیک، عفونت، نارسایی اندام و سایر شرایط می‌شود.

آسیب مغزی یا سکته مغزی: این نوع از کما ناشی از کمبود اکسیژن در مغز است. عدم وجود اکسیژن برای چند دقیقه باعث مرگ سلول‌ها در بافت‌های مغزی می‌شود. آسیب مغزی ناشی از انسداد ناشی از حمله قلبی (توقف قلب)، آسیب یا ترومای سر، غرق شدن، مصرف بیش از حد مواد مخدر یا مسمومیت است.

حالت نباتی پایدار: این حالت یک بیهوشی شدید است. شخص از محیط اطراف خود بی اطلاع است و قادر به حرکت داوطلبانه نیست. در حالت نباتی پایدار تنها سیستم‌های تنفسی، گردش خون و چرخه خواب و بیداری قادر به فعالیت هستند.

سندرم قفل شدگی: این حالت یک بیماری عصبی نادر است. به جز عضلات چشم سایر عضلات فلج می‌شوند. در سندرم قفل شدگی فرد بیدار و هشیار است و ذهنی سالم و طبیعی دارد.

مرگ مغزی: توقف غیر قابل بازگشت عملکرد مغز را مرگ مغزی می‌گویند. مرگ مغزی علل مختلفی می‌تواند داشته باشد.
 

علائم کما

در طی این حالت، فرد نمی‌تواند با محیط اطراف ارتباط برقرار کند، بنابراین تشخیص از طریق نشانه‌های بیرونی است. علائم و نشانه‌های این بیماری شامل موارد زیر می‌شود:

* چشم‌های بسته
* اندام‌ها به جز حرکات رفلکس حرکت نمی‌کنند و به طور داوطلبانه حرکت نمی‌کنند
* عدم پاسخ به محرک‌های دردناک، به جز جنبه‌های رفلکس

علت کما چیست؟

علت، می‌تواند آسیب به مغز، به ویژه کورتکس نیمکره‌ها مغز باشد. از علل و عوامل دیگری که می‌توانند علت این حالت باشند می‌توان به صدمات سر، از دست دادن اکسیژن، خونریزی یا فشار در مغز، عفونت، مشکلات متابولیکی و عوامل سمی اشاره کرد. برخی از نمونه‌های خاص علت این رخداد عبارت‌اند از:

- آسیب‌های مغزی. آسیب‌های مغزی که اغلب ناشی از تصادفات و یا اعمال خشونت آمیز هستند که یکی از عوامل اصلی هستند.

- سکته مغزی کاهش خونریزی یا قطع جریان خون به مغز (سکته مغزی) که ممکن است ناشی از عروق مسدود شده باشد.

- تومورهای مغزی می‌تواند باعث و علت این رخداد در فرد شود.

- دیابت. در افراد مبتلا به دیابت، سطح قند خون که بیش از حد بالا می‌رود (هیپرگلیسمی) یا بیش از حد کم (هیپوگلیسمی)می‌شود، می‌تواند این حالت را ایجاد کند.

- کمبود اکسیژن. افرادی که از غرق شدن نجات یافته اند یا کسانی که پس از حمله قلبی احیا شده‌اند ممکن است به علت عدم رسیدن اکسیژن کافی به مغز دچار این حالت شوند.

- عفونت‌ها عفونت‌هایی مانند انسفالیت و مننژیت باعث تورم (التهاب) مغز، نخاع یا بافت‌هایی که مغز را احاطه کرده‌اند می‌شود. موارد شدید این عفونت‌ها می‌تواند منجر به آسیب مغزی یا کما شود.

- تشنج‌های مزمن و پی در پی ممکن است به این حالت منجر شود.

- قرار گرفتن در معرض سموم، مانند مونوکسید کربن یا سرب، می‌تواند موجب آسیب مغزی و کما شود.

- مصرف مواد مخدر و الکل تجویز بیش از حد داروها یا الکل ممکن است باعث ایجاد این حالت در فرد شود.

- عدم تعادل الکترولیت در بدن نیز می‌تواند از علت این رویداد در افراد باشد.
 

آیا درمان موثری برای کما وجود دارد؟

درمان کما به علت این حالت بستگی دارد. افراد خانواده بیمار باید تمام اطلاعاتی که در مورد بیمار می‌دانند را به پزشک بگویند. این اطلاعات می‌توانند در تعیین علت این حالت تأثیر چشم‌گیری داشته باشد. اگر نوع آن برگشت پذیر باشد، اقدامات فوری پزشکی الزامی است.

به عنوان مثال اگر این حالت به علت عفونت بروز کرده باشد ممکن است آنتی بیوتیک ها موثر باشند یا اگر این حالت به علت شوک دیابتی رخ داده باشد، گلوکز می‌تواند در درمان آن موثر باشد. در برخی موارد نیز عمل جراحی برای کاهش فشار مغز ناشی از ورم مغز یا تومور مغزی الزامی می‌شود و می‌تواند موثر باشد.

برخی داروها نیز می‌توانند به کاهش یا برطرف کردن ورم مغز کمک کنند. برخی از داروها نیز به جلوگیری از تشنج کمک می‌کنند. به طور کلی می‌توان گفت که درمان این رخداد حمایتی است. افرادی که به کما می‌روند به بخش مراقبت‌های ویژه منتقل می‌شوند و تا تعیین وضعیت وی از آنها مراقبت و حمایت می‌شود.
 

نتایج بلندمدت کما

کما معمولاً بیش از چهار هفته طول نمی‌کشد. با این وجود برخی از افراد ممکن است برای مدت طولانی در این حالت باقی بمانند. نتایج بلند مدت بستگی به این دارد که کدام ناحیه و محل و میزان آسیب مغز را ایجاد کرده است.

عوارض جانبی کما

عوارض این حالت در برخی از افراد با مشکلات فیزیکی، فکری و روانی ظاهر می‌شود. بیمارانی که بیش از یک سال در کما باقی می‌مانند بعید است از این وضعیت بیرون بیایند. عوارض احتمالی یک دوره کما شامل عفونت، لخته شدن خون، عفونت بدن و اندام‌ها و زخم‌های تحت فشار باشد.
 

بیرون آمدن از کما

حالتی که شخص شروع به بیرون آمدن از حالت کما می کند، هنگامی است که او شروع به پاسخ دادن به محرک‌های خارجی می‌کند. هرچند به‌دست آوردن کامل هوشیاری، یعنی دو مرحله واکنش نشان دادن و تشخیص فکر،باید در او پدیدار شود تا بشودگفت که او از کما بیرون آمده است. زیرا وجود هر دوی این موارد در هوشیاری کامل، اجتناب ناپذیر است. حتی در بعضی موارد پس از به هوش آمدن بیمار باز آموزی و به خاطر آوردن بسیاری از چیزها از جمله حرف زدن و به خاطر آوردن خود شخص، ممکن است لازم باشد.
 

آمار

هر 10 دقیقه یک نفر بر اثر آسیب سر به حالت کما می‌رود. بد نیست بدانید آسیب‌های وارد به سر اولین علت به کما رفتن، مرگ و یا معلولیت افراد 1 تا 44 سال محسوب می‌شود. بین 5 تا 10 درصد از کسانی که به کما می روند، قادر به باز گردان حالت هوشیاری خود نیستند و در نهایت به زندگی نباتی که تنها علائم حیات در آنها وجود خواهد داشت، منجر می‌شوند. بسیاری از مردم فکر می‌کنند که این حالت همچنان کما نامیده می شود اما به این حالت مرگ مغزی گفته می‌شود.
 

تفاوتهای مرگ مغزی و کما

وضعیت کما با مرگ مغزی بسیار متفاوت است به گونه ای که فردی که به کما رفته، می‌تواند دوباره به زندگی عادی خود بازگردد؛ البته این وضعیت را باید متخصصان مغز و اعصاب تایید کنند. به طوری که اگر مغز هنوز زنده باشد، فرد دچار کما شده و احتمال برگشت آن حتی بعد از مدت طولانی و گذشت چندین سال هم وجود دارد. زیرا بیمار خودش به صورت طبیعی نفس می کشد و فقط مغز برای مدتی هوشیاری ندارد اما عمق مغز زنده است.

در مرگ مغزی، فرد به صورت طبیعی نفس نمی کشد و تنفس خود را از طریق دستگاه انجام می دهد که با قطع کردن دستگاه، می میرد بنابراین زنده ماندن نباتی فرد دچار مرگ مغزی، به دستگاه وابسته است چون تنفس وابسته به مغز است. اما قلب با مغز تفاوت دارد.

اگر مغز فردی بمیرد، قلب فعالیت دارد، البته به شرطی که اکسیژن از طریق دستگاه به فرد برسد و در صورت قطع دستگاه فردمی میرد، اما بازهم با وجود دستگاه هم بازنمی توان مدت زیادی چنین افرادی را زنده نگه داشت.
 

مراقبت و نظارت بر فردی که به کما رفته است

پزشکان سطح هوشیاری فرد را با استفاده از ابزاری به نام مقیاس کمای گلاسکو ارزیابی می کنند. این سطح به طور مداوم برای ارزیابی علائم بهبود یافته یا وخیم شده کنترل می شود. مقیاس کمای گلاسکو سه چیز را ارزیابی می کند:
 

پاسخ چشم

نمره یک به معنای عدم باز کردن چشم است و چهار به معنای باز بودن خود به خودی چشم بدون هیچ گونه تحریک است. 
 

پاسخ کلامی

نمره یک به معنای عدم پاسخ و نمره پنج به معنای هوشیاری و صحبت کردن است. 
 

پاسخ حرکتی

نمره یک به معنای عدم توانایی حرکت و نمره شش به معنای توانایی حرکت دادن قسمت های مختلف بدن است. 

اکثر افرادی که به کما می روند، از آزمون بالا نمره کلی هشت یا کمتر می گیرند. نمره پایین بدین معنی است که ممکن است فرد صدمات مغزی شدیدتری را تجربه کرده باشد و احتمال بهبودی کمتری دارد. در کوتاه مدت، این افراد را به بخش مراقبت های ویژه (ICU) منتقل می کنند.

درمان شامل تضمین وضعیت پایدار و بهبود عملکرد بدن مانند تنفس و فشار خون طبیعی است. این عملکرد تا زمانی که علت اصلی کما درمان نشود بهبود نمی یابد. در دراز مدت، کارمندان بیمارستان از شخصی که به کما رفته است مراقبت می کنند. مراقبت از این فرد شامل تغذیه، تلاش برای جلوگیری از عفونت و حرکت دادن منظم شخص است. 
 

کاری که می توانید به عنوان یک ملاقات کننده انجام دهید

تجربه بودن در حالت کما از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی افراد احساس می کنند می توانند حوادث را به یاد بیاورند، در حالی که برخی دیگر هیچ چیزی به یاد نمی آورند.

برخی افراد گزارش داده اند که هنگام بیرون آمدن از کما، احساس اطمینان خاطر زیادی به خاطر حضور یک عزیز در کنارشان دارند. 

توصیه های زیر می تواند در ملاقات فردی که به کما رفته است مفید باشد:

* وقتی به ملاقات می روید، خود را به او معرفی کنید.
* با آن ها مثل همیشه صحبت کنید - آگاه باشید که ممکن است گفتگوی شما با افراد دیگر را بشنود.
* به آن ها عشق بورزید و از آن ها پشتیبانی کنید - نشستن در کنار آن ها و نوازش کردن شان می تواند به آن ها آرامش دهد. 
* تحقیقات نشان می دهد که تحریک حواس اصلی مثل لمس، شنوایی، بینایی و بویایی می تواند در بهبود عملکرد فرد بعد از بیرون آمدن از کما کمک کند. 
* پخش کردن موسیقی مورد علاقه فرد، قرار دادن گل در اتاق و اسپری کردن عطر نیز می تواند به برقراری آرامش او کمک کند. 

بهبودی پس از کما

کما معمولا فقط چند هفته طول می کشد. در طی این مدت فرد ممکن است شروع به بیدار شدن و هوشیاری بکند. این بهبودی به دو صورت زیر است:

حالت زندگی نباتی

فرد به هوش می آید، اما هیچ نشانه ای از آگاهی از خود نشان نمی دهد.
 

حالت کم آگاهی

فرد در این شرایط آگاهی محدودی دارد که رفت و برگشتی است.

ممکن است برخی افراد از حالت ها نیز بهبود یابند، در حالی که برخی دیگر سال ها بهبود نمی یابند. افرادی که از حالت کما بیرون می آیند معمولا گیج و آشفته به نظر می رسند. برخی افراد بهبودی کامل دارند و تحت تاثیر کما قرار نمی گیرند. 

برخی افراد در آسیب به مغز دچار ناتوانی می شوند. این افراد ممکن است در طول دوره فیزیوتراپی، کاردرمانی و روانشناسی بهبود یابند یا حتی برای بقیه عمر خود نیاز به مراقبت داشته باشند. 

بهبودی کامل بعد از کما به شدت و علت آسیب مغزی، سن و مدت زمانی که در کما بوده اید بستگی دارد. نمی توان به طور دقیق پیش بینی کرد که آیا فرد بهبودی کامل دارد یا خیر.


منبع: سایت دکتردکتر
سایت بیتوته
سایت تنومند