مننژیت یک التهاب نرم شامه (مننژ) و مایع مغزی- نخاعی است که غالباً منشأ ویروسی یا باکتریایی دارد و بسته به نوع عامل ایجاد کننده، شدت و درمان آن متفاوت است، به‌طوری که این بیماری ویروسی معمولاً خفیف‌تر بوده و بدون درمان خاصی بهبود می‌یابد ولی شناسایی برخی از آنها مانند هرپس سیمپلکس از نظر درمان اختصاصی مهم است. این بیماری باکتریال می‌تواند کاملاً شدید بوده، سبب آسیب‌های مغزی، از دست دادن شنوایی، اختلالات یادگیری و گاهی مرگ شود.
 

مننژیت چیست؟

این بیماری به‌معنای التهاب غشاء نرم شامه (مننژ) اطراف مغز و نخاع است. تورم حاصل از این بیماری به طور معمول سبب علائم مانند سردرد، تب و سفتی گردن می‌شود. در اغلب موارد علت این بیماری عفونت ویروسی است، اما عفونت‌های باکتریایی، انگلی و قارچی نیز می‌توانند علت این بیماری باشند. برخی از موارد مننژیت بدون درمان در چند هفته بهبود می‌یابند. مننژیت می‌تواند تهدید کننده حیات باشد و نیاز به درمان فوری دارد.

علائم مننژیت

علائم مننژیت ویروسی و باکتریایی در آغاز می‌تواند مشابه باشد. با این حال علائم این بیماری باکتریایی معمولاً شدیدتر هستند. علائم نیز بسته به سن متفاوت است.
 

علائم نوع ویروسی

مننژیت ویروسی در نوزادان ممکن است باعث علائم زیر شود:
* کاهش اشتها
* تحریک پذیری
* خواب آلودگی
* تب بالا
* گریه‌ی پی در پی
* بی خواب و بی قراری شدید
* برآمدگی در قسمت نرم بالای سر کودک
* خشکی گردن و بدن کودک

در بزرگسالان، مننژیت ویروسی ممکن است باعث علائم زیر شود:
* سردرد
* تب
* گرفتگی گردن
* تشنج
* حساسیت به نور و روشنایی
* خواب آلودگی
* تهوع و استفراغ
* کاهش اشتها
* علائم نوع باکتریایی

علائم نوع باکتریایی این بیماری به طور ناگهانی ایجاد می‌شود. نشانه‌ها و علائم آن عبارت‌اند از:
* تغییر وضعیت ذهنی
* حالت تهوع
* استفراغ
* حساسیت به نور
* تحریک پذیری
* سردرد
* تب
* لرز
* گرفتگی گردن
* ایجاد راش‌های پوستی بنفش شبیه به کبودی
* خواب آلودگی

اگر این علائم را تجربه می‌کنید، فورا به پزشک مراجعه کنید. مننژیت باکتری و ویروسی می‌تواند کشنده باشد.

علائم نوع قارچی

علائم مننژیت قارچی شبیه سایر انواع این عفونت است که ممکن است شامل موارد زیر باشد:

* حالت تهوع
* استفراغ
* حساسیت به نور
* تب
* سردرد
* سردرگمی
* انواع مننژیت

عفونت‌های ویروسی و باکتریایی شایع‌ترین علت این بیماری هستند. این بیماری را می‌توان به رده‌های زیر تقسیم کرد:

ویروسی: مننژیت ویروسی شایع‌ترین نوع این بیماری است. ویروس‌ها در گروه Enterovirus باعث 85 درصد موارد می‌شوند. این نوع مننژیت در تابستان و پاییز رایج‌تر هستند. اغلب ویروس‌هایی که باعث مننژیت ویروسی می‌شوند، شامل آنتروویروس، ویروس هرپس سیمپلکس نوع 2، ویروس زونا (که به عامل آبله مرغان و زونا شناخته می‌شود)، ویروس ایدز و ویروس اوریون هستند.

باکتریایی: مننژیت باکتریایی مسری است و به علت عفونت باکتری‌های خاصی ایجاد می‌شود. اگر این نوع از بیماری درمان نشود، مرگبار است. بین 5 تا 40 درصد کودکان و 20 تا 50 درصد از بزرگسالان با این وضعیت می‌میرند.

قارچی: مننژیت قارچی یک نوع نادر نوع از آن است که در اثر یک قارچ که بدن را آلوده می‌کند و سپس از جریان خون شما به مغز یا نخاع گسترش می‌یابد، ایجاد می‌شود. افراد مبتلا به سیستم ایمنی ضعیف بیشتر احتمال دارد به نوع قارچی مبتلا شوند.

انگلی: این نوع از بیماری کمتر از نوع ویروسی یا باکتریایی رایج است و به دلیل انگل‌هایی که در خاک، مدفوع و بعضی حیوانات و مواد غذایی مانند حلزون‌ها، ماهی خام، مرغ یا محصولات وجود دارد، ایجاد می‌شود.

سایر مننژیت‌ها: سایر مواردی که به‌جز موارد ذکر شده می‌توانند فرد را دچار این بیماری کند، شامل مواد شیمیایی، آلرژی به بعضی از داروها، بعضی از انواع سرطان و بیماری‌های التهابی همچون سارکوئیدوز هستند.
 

علائم مننژیت در نوزادان

برخی از علائمی که در صورت ابتلا نوزادان به بیماری ممکن است بروز کنند، عبارتند از:
* تب شدید
* گریه مداوم
* بی تحرکی
* تغذیه ضعیف
* سفتی در بدن و گردن کودک
* برآمدگی در ملاج سر کودک (fontanel)
* خواب آلودگی بیش از حد یا تحریک پذیری

ممکن است شیرخواران مبتلا به طور مداوم گریه کنند و آرام کردن آن ها دشوار باشد.

مننژیت باکتریایی جدی است و ممکن است طی چند روز بدون درمان سریع آنتی بیوتیک کشنده باشد. تأخیر در درمان خطر آسیب دائمی مغز یا مرگ را افزایش می دهد.
 

چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟

اگر شخصی در خانواده‌تان علائم این بیماری داشته باشد، سریعا به اورژانس مراجعه کنید تا علائم او مورد بررسی قرار گیرد. درمان با تأخیر باعث افزایش خطر آسیب مغزی دائمی یا مرگ می‌شود. برای بررسی و تشخیص بهتر علت این بیماری باید به یک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کنید، شما می‌توانید از لیست پزشکان متخصص مغز و اعصاب موجود در سامانه نوبت دهی دکتر دکتر، متخصص مغز و اعصاب خود را انتخاب کنید.
 

علت مننژیت

عفونت‌های ویروسی شایع‌ترین علت این بیماری هستند، به دنبال آن عفونت‌های باکتریایی و به ندرت عفونت‌های قارچی علت این بیماری هستند. از آنجایی که عفونت‌های باکتری می‌توانند تهدید کننده حیات باشند، شناسایی علت این بیماری ضروری است.
 

باکتریایی

باکتری‌هایی که به جریان خون وارد می‌شوند و به مغز و نخاع سفر می‌کنند مننژیت باکتریایی حاد را ایجاد می‌کنند؛ اما همچنین در اثر عفونت گوش یا سینوسی، تروما یا آسیب به سر (شکستگی جمجمه) یا به ندرت پس از عمل جراحی، باکتری‌ها به طور مستقیم به مننژ مغز حمله می‌کنند. چندین باکتری می‌تواند علت مننژیت باکتریایی حاد باشند:

استرپتوکوک پنومونیه (پنوموکوک). این باکتری شایع‌ترین علت نوع باکتریایی در نوزادان، کودکان و بزرگسالان است.

Neisseria meningitidis (مننژیکوکوس). این باکتری یکی دیگر از علت مننژیت باکتریایی است. این باکتری‌ها معمولاً عفونت تنفسی فوقانی را ایجاد می‌کنند، اما نوع مننژاکوئیک در هنگام ورود به جریان خون می‌توانند این اختلال را ایجاد کنند. این یک عفونت بسیار مسری است که عمدتاً نوجوانان و بزرگسالان را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

Listeria monocytogenes (لیستریا). این باکتری‌ها را می‌توان در پنیرهای غیر پاستوریزه، هات داگ و محل‌های غذاخوری یافت. زنان باردار، نوزادان، افراد مسن و افراد مبتلا به سیستم ایمنی ضعیف بیشتر حساس هستند.
 

ویروسی

نوع ویروسی معمولاً خفیف است و اغلب به خودی خود درمان می‌شود. اکثر موارد این اختلال به‌وسیله یک گروه از ویروس‌ها به نام enteroviruses ایجاد می‌شوند که در اواخر تابستان و اوایل پاییز شایع‌تر هستند. ویروس‌ها از قبیل ویروس هرپس سیمپلکس، اچ آی وی، اوریون، ویروس غرب نیل و دیگران نیز می‌توانند علت مننژیت ویروسی باشند.
 

قارچی

نوع قارچی نسبتاً غیرمعمول است و باعث نوع مزمن بیماری می‌شود. نوع قارچی مسری نیست.
 

سایر عواملی که علت مننژِت هستند

این اختلال همچنین می‌تواند به علت غیر عفونی، مانند واکنش‌های شیمیایی، آلرژی‌های دارویی، برخی انواع سرطان و بیماری‌های التهابی مانند سارکوئیدوز باشد.
 

عوامل خطر مننژیت

عوامل و مواردی که می‌توانند خطر ابتلا به این اختلال را افزایش دهند شامل موارد زیر می‌شود:

اگر شما یا کودکان یکی از نوبت‌های واکسن زدن را رد کنید، خطر ابتلای شما به بیماری مننژیت افزایش می‌یابد.

اغلب انواع این اختلال ویروسی در سنین قبل از 5 سال رخ می‌دهند و اکثر موارد مننژیت ویروسی در افراد زیر ۲۰ سال را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

دانشجویان ساکن در خوابگاه، پرسنل نظامی ساکن پایگاه‌های نظامی و کودکان مدرسه رو یا کودکانی که در پرورشگاه هستند، در خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند.

اگر شما باردار هستید، در خطر بیشتری برای ابتلا به این اختلال قرار دارید.

بیماری و عواملی که سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار داده همچون دیابت، ایدز، الکلی بودن و … می‌تواند فرد را مستعد ابتلا به این اختلال نماید.
 

تشخیص مننژیت

تشخیص زود هنگام و درمان این اختلال اهمیت فوق العاده‌ای دارد. پس از بروز علائم، بیمار باید بی‌درنگ به پزشک مراجعه نماید. تشخیص بر اساس بررسی مایع مغزی -نخاعی و وجود سلول‌های التهابی، بررسی آنتی ‌ژن باکتری‌ها و ویروس‌ها و کشت باکتری‌ها در نمونه مایع مغزی-نخاعی است.

درمان بیماری مننژیت

درمان این بیماری بسته به نوع بزرگسالان یا کودکان متفاوت است.

درمان مننژیت باکتریایی مننژیت حاد باکتریایی نیاز به درمان سریع با آنتی بیوتیک های داخل وریدی و داروهای کورتیزونی برای اطمینان از بهبود و کاهش عوارض آن همچون ورم مغزی و یا تشنج دارد. آنتی بیوتیک یا ترکیب آنتی بیوتیکی و دارویی شما که پزشکتان برای شما انتخاب می‌کند، بسته به نوع عفونت متفاوت است.

درمان مننژیت ویروسی آنتی بیوتیک ها قادر به درمان نوع ویروسی این بیماری نیستند و در بیشتر موارد مننژیت ویروسی خود به خود در طول چند هفته بهبود می‌یابد. درمان انواع ساده ویروسی شامل موارد زیر است:

* استراحت
* مصرف فراوان مایعات
* داروهای مسکن برای کاهش درد و تب

اگر علت بیماری شما ویروس تب خال است، می‌شود از داروی ضد ویروسی استفاده کرد.

درمان سایر انواع مننژیت اگر علت این اختلال شما معلوم نباشد، پزشکتان شروع به استفاده از درمان‌ها ضدویروسی و آنتی بیوتیکی تا زمان مشخص شدن علت این اختلال می‌کند. مننژیت قارچی با داروهای ضد قارچ درمان می‌شود. البته این داروها اثرات جانبی جدی داشته و ممکن است شروع درمان با این داروها تا زمان تشخیص آزمایشگاهی مننژیت قارچی به تعویق افتد. مننژیت مزمن بسته به علت آنکه عموماً عفونت قارچی هست، درمان می‌شود.

مننژیت‌های غیر عفونی که به علت حساسیت و یا بیماری‌های خود ایمنی رخ داده‌اند را ممکن است با داروهای کورتیزونی درمان نمایند. در بعضی از موارد نیاز به درمان خاصی نبوده و بیماری خود به خود بهبود می‌یابد. در مننژیت مرتبط با سرطان نیز نیاز به درمان سرطان برای درمان مننژیت دارد.
 

آیا مننژیت قابل درمان است؟

در صورت تجویز به موقع آنتی بیوتیک مناسب، مننژیت باکتریایی درمان پذیر است و احتمال مرگ و میر آن به کمتر از 51 درصد می‌رسد.
 

آیا مننژیت واگیر دارد؟

بلی. برخی از فرم‌های این اختلال باکتریال مسری است. سرایت از طریق ترشحات تنفسی و گلو نظیر سرفه، بوسه،… امکان پذیر بوده ولی خوشبختانه شدت انتقال آن مانند سرما خوردگی و آنفلوانزا بالا نیست، بنابراین گاهی مننژیت‌های مننگوکوکی می‌توانند از طریق تماس‌های نزدیک و طولانی به افراد دیگر منتقل شوند.
 

عوارض جانبی مننژیت

عوارض این اختلال می‌تواند شدید باشد. هرچه بیشتر شما یا فرزندتان این بیماری را بدون درمان داشته باشید، خطر ابتلا به تشنج و آسیب‌های عصبی دائمی، از جمله:

* از دست دادن شنوایی
* مشکل حافظه
* ناتوانی‌های یادگیری
* ضربه مغزی
* اختلال در صحبت کردن
* تشنج
* نارسایی کلیه
* شوک
* مرگ

با درمان سریع، حتی بیماران مبتلا به مننژیت شدید می‌توانند بهبود خوبی داشته باشند.
 

پیشگیری از بیماری مننژیت

مننژیت باکتریایی و ویروسی واگیردار هستند، البته هیچ‌کدام به واگیرداری سرماخوردگی یا آنفولانزا نیستند. احتمال انتقال هر دو از طریق ذرات ترشحات تنفسی در حین برخوردهای نزدیک مانند بوسیدن، عطسه یا سرفه کردن به طرف کسی وجود دارد، اما صرف تنفس هوایی که فرد مبتلا به این اختلال در آن نفس کشیده است باعث انتقال آنها نمی‌شود.

مننژیت ویروسی معمولاً توسط آنتروویروس ها به وجود می‌آید و بیشتر از طریق آلودگی مدفوعی منتشر می‌شود. احتمال آلودگی را می‌توان با تغییر رفتارهای منجر به انتقال کاهش داد. بعضی از انواع خاص واکسن‌ها می‌توانند از ابتلا به بعضی از مننژیت‌ها پیشگیری نمایند.



دستان خود را بشویید: شستن دقیق دست در جلوگیری از قرار گرفتن در معرض عوامل عفونی مهم است. کودکان خود را به شستن دست هایشان آموزش دهید، در اغلب موارد به خصوص قبل از غذا خوردن و پس از استفاده از توالت، گذراندن وقت در یک محل عمومی شلوغ و یا یعد از بازی با حیوانات خانگی به آنها نشان دهید که چگونه دست های خود را با دقت بشویند، برای شستشو حتما از صابون استفاده کرده و به اب خالی اکتفا نکنید.
 
رعایت بهداشت: آیا نوشیدنی، غذا، نی، ظروف غذا خوری، شانه و یا مسواک  خود را با هر کس دیگری به اشتراک می گذارید؟ آموزش کودکان و نوجوانان برای جلوگیری از به اشتراک گذاری این موارد بیش از حد اهمیت دارد.
 
سالم ماندن: سیستم ایمنی بدن خود را با استراحت کافی، ورزش منظم و یک رژیم غذایی سالم با مقدار زیادی از میوه های تازه، سبزیجات و غلات سبوس دار حفظ کنید.
 
اگر شما باردار هستید: مراقب تغذیه خود باشید کاهش خطر ابتلا به لیستریوز با کاهش مصرف گوشت پخته، از جمله هات داگ و گوشت اغذیه فروشی ممکن است، همینطور اجتناب از مصرف  پنیر نرم محلی از شیر غیر پاستوریزه، این نوع پنیر ها را استفاده نکنید مگر اینکه به وضوح برچسب مواد تشکیل دهنده ی آن را  با شیر پاستوریزه مشاهده کنید.
 
واکسن: برخی از انواع مننژیت باکتریایی پیشگیری با واکسن های زیر:



• واکسن نوع هموفیلوس آنفولانزا ب: کودکان در ایالات متحده به طور معمول این واکسن را به عنوان بخشی از برنامه واکسیناسیون خود دریافت می کنند تزریق این واکسن، پس از حدود 2 ماه از سن نوزاد انجام خواهد شد، این واکسن برای بعضی از بزرگسالان نیز توصیه می شود، از جمله کسانی که به  بیماری سلول داسی شکل و یا ایدز مبتلایند و یا کسانی که طحال ندارند.
 
• واکسن کونژوگه پنوموکوک(PCV7): این واکسن بخشی از برنامه ایمن سازی برای کودکان کمتراز 2 سال در ایالات متحده است. علاوه بر این آن را برای کودکان بین سنین2 و 5 که در معرض خطر بالای بیماری پنوموکوکی و نیز کودکانی که بیماری قلبی مزمن یا بیماری های ریوی و سرطان دارند توصیه می شود.
 
• مننژایتیدیس سروگروپ B واکسن مننگوکوک نایسریا (MenB): این واکسن از بیماری مننژیت ناشی از سروگروپB  جلوگیری می کند. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری واکسیناسیون به افراد 10 سال به بالا که در معرض خطر ابتلا به مننژیت سروگروپ B هستند این واکسن را توصیه می کند و همینطور هر کسی که طحال آسیب دیده و یا برداشته شده دارد، یا افراد با برخی از بیماری هایی که بر سیستم ایمنی بدن تاثیر می گذارد.

این واکسن همینطور می تواند به نوجوانان و بزرگسالان جوان 16 تا 23 سال  برای حفاظت کوتاه مدت در برابر بیماری مننژیت سروگروپ B، و نیز هر کسی است که به دلیل شیوع در جامعه در معرض خطر است تزریق شود.
 
• در هموفیلوس آنفلوآنزا نوع b و نایسریا مننژیتیدیس سروگروپ B و واکسن ((HIB-MenCY تزریق می شود: این واکسن برای کودکان کمتر از 19 ماه(نه کمتر از 6 هفته) که در معرض خطر بالای بیماری مننژیت اند توصیه می شود. این شامل کودکانی است که به کم خونی سلول داسی شکل وعملکرد نادرست طحال مبتلایند. این واکسن در چهار دوز، در سن2 ماه، 4 ماه، 6 ماه، و بین سنین 12 ماه و15 ماه به بدن تزریق می شود.
 
• واکسن پلی ساکاریدی پنوموکوک ((PPSV: درکودکان و بزرگسالان مسن تر که نیاز به حفاظت از باکتریهای پنوموکوکی دارند توصیه می شود. مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری توصیه واکسن HPVرا برای همه بزرگسالان بالای 65 سال، بزرگسالان و کودکانی که دارای سیستم ایمنی ضعیف اند یا بیماری های مزمن مانند بیماری های قلبی، دیابت یا کم خونی سلول داسی شکل دارند توصیه می کند، اما برای افراد دیگر لازم نیست.
 
• واکسن کونژوگه مننگوکوکی ((MCV4: توسط مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری توصیه می شود که یک دوز واحد ازMCV4  به کودکان11 تا 12سال و در سن 16 سال با یک تقویتی تزریق شود، اگر این واکسن برای اولین بار بین 13 و 15 سالگی داده شده، شات تقویت کننده بین 16 تا 18 سالگی توصیه می شود، اما گر بار اولی است که  در 16 سالگی یا بالاتر تزریق می شود، تقویت کننده لازم نیست.
 
این واکسن همچنین می تواند به کودکانی که در معرض خطر بالای ابتلا به مننژیت باکتریایی اند و یا به کسانی که با افراد مشکوک به این بیماری در تماس هستند داده  شود و همینطور برای افراد سالم که در معرض شیوع بیماری اند اما قبلا واکسینه نشده اند.
 

آمادگی برای مراجعه به پزشک

برای آمادگی بهتر هنگام مراجعه به پزشک می توانید قبل از قرار ملاقات خود علائمی و سابقه های پزشکی و لیستی از تمام داروها، ویتامین ها یا مکمل های مصرفی خود را یادداشت کنید.

برخی از سؤالات اساسی که باید از پزشک خود بپرسید، عبارتند از:

* آیا بیماری من واگیر دار است؟
* چه درمانی را پیشنهاد می کنید؟
* به چه نوع آزمایشات تشخیصی نیاز دارم؟
* آیا من در معرض عوارض طولانی مدت قرار دارم؟
* آیا جایگزین عمومی برای دارویی که توصیه می کنید وجود دارد؟
* اگر وضعیت من با آنتی بیوتیک قابل درمان می باشد برای بهبودی خود چه کاری می توانم انجام دهم؟
* آیا خانواده من در معرض خطر قرار دارند و باید داروهای پیشگیرانه مصرف کنند؟


منبع: سایت دکتردکتر
سایت بیتوته
سایت پزشکت