آشنایی با پیامدهایی که تبعیض بین فرزندان به دنبال دارد

تبعیض بین فرزندان

علاقه بیشتر به یکی از فرزندان طبیعی است. به طور معمول والدین به دلایل آگاهانه و ناخودآگاه یکی از فرزندان را بیشتر از دیگری دوست دارند. گاهی ریشه تبعیض بین فرزندان به نسل های قبل (برای مثال علاقه بیشتر به فرزند پسر) باز می گردد و گاهی تنها برای دوره محدودی بروز می کند.

انتظار می رود خانواده یکی از اصلی ترین نهادهای اجتماعی باشد که حس تعلق، عشق و حمایت را به اعضای خود بدهد. یک خانواده خوب باید از اعضای خود محافظت کند و نیازهای روانی و جسمی آنها را برطرف کند.

متاسفانه در دنیای واقعی اغلب این طور نیست. در دنیای واقعی ممکن است به یکی از فرزندان توجه ویژه ای شود، در حالی که دیگری نادیده گرفته می شود یا با او به صورت ناعادلانه رفتار می شود.1
 

انواع تبعیض بین فرزندان

تبعیض بین فرزندان می‌تواند در خانه واضح و قابل درک یا از روی قصد و قرض باشد.

۱- تبعیض واضح و قابل درک

 با تبعیض واضح شروع کنیم. کودکان به شدت نسبت به تفاوت رفتار والدین میان آن‌ها و خواهر یا برادرانشان حساس هستند. چیزی که آن‌ها به دنبالش هستند هر نشانه‌ای از بی عدالتی و یا رفتار تبعیض آمیز از سوی والدین است. «شما بی انصاف هستید» اتهامی است که والدین زیاد می‌شنوند و احساس گناه می‌کنند تا جایی که متوجه شوند نمی‌توانند منصف باشند چرا که انصاف همیشه یک معیار نسبی دارد.

برای مثال، فرزند بزرگتر می‌گوید: «این عادلانه است که شما به من اجازه دهید دیرتر از برادر کوچک ترم به رخت خواب بروم، چون من بزرگتر هستم!» و والدین ممکن است موافق این موضوع باشند. اما حالا برادر کوچک‌تر می‌گوید: «شما باید به هر دوی ما اجازه دهید که دیرتر به رخت خواب برویم چرا که هر دوی ما به یک اندازه فرزندان شما هستیم!» و خب والدین موافقت می‌کنند که با فرزندان باید یکسان رفتار کرد؛ بنابراین وقتی صحبت به انصاف می‌رسد، والدین نمی‌توانند برنده باشند چرا که منصف بودن به معنی رفتار مساوی و به طور همزمان متفاوت با فرزندان است.

راه حل چیست؟ یک بار یکی از والدین این پیشنهاد را مطرح کرد: «من متوجه شدم که بهترین کار این است که به طور مساوی بی انصاف باشم؛ بنابراین سعی می‌کنم این بی انصافی را به یک اندازه بین فرزندانم تقسیم کنم.» یکی دیگر اینگونه توضیح داد: «من می‌دانم که نامساوی رفتار کردن ممکن است غیرمنصفانه به نظر برسد، اما تمام تلاشم را می‌کنم که با شما براساس نیازهایتان رفتار کنم».


 

۲- تبعیض بین فرزندان از روی قصد

اما تبعیض بین فرزندان از روی قصد، فراتر از این تفاوت‌های اجتناب ناپذیر است. این نوع تبعیض آگاهانه و ترجیحی است. همانند هر سیستم انسانی دیگری، آن‌هایی که مسئول هستند می‌توانند تعیین کنند که چگونه تفاوت‌های یک فرد ارزش‌گذاری می‌شوند و چگونه با آن‌ها باید رفتار شود. در سیستم خانوادگی، والدین مسئول و در راس قدرت تصمیم گیری هستند.

زمانیکه تبعیض بین فرزندان مقایسه‌ای باشد؛ انتخاب فرزند بهتر/ بدتر: «تو به اندازه‌ی خواهرت باهوش نیستی». قدرت تبعیض سم خود کم بینی را در کودک فعال می‌کند. زمانی که کودک به خود می‌گوید: «من هرگز به اندازه خواهرم باهوش نخواهم بود. پدر و مادرم این را به من گفتند.»

زمانیکه تبعیض بین فرزندان ترجیحی باشد؛ امتیاز‌هایی به یکی از فرزندان داده می‌شود که دیگری از آن محروم است: «نیاز‌های برادرت در اولویت هستند.» وقتی یک کودک به طور مداوم از مزایای اعطا شده به دیگری محروم می‌شود، قدرت تبعیض انکار فرصت‌های قابل مقایسه است: «والدین من همیشه کار‌های بیشتری برای او انجام دادند. چیز‌های بیشتری برای او فراهم بود تا من.»

نوع اول (تبعیض مقایسه‌ای) شامل بیانات نامناسب تایید، افتخار، خودستایی، توجه، تعریف و مقایسه است. نوع دوم (تبعیض ترجیحی) شامل فراهم کردن امتیازات، امکانات، توقعات و فرصت‌های نابرابر است. هر دو نوع این تبعیض متقابلا از یکدیگر حمایت می‌کنند. باور‌های تبعیض مقایسه ای، اعمال تبعیض ترجیحی را توجیه می‌کنند و برعکس، آثار نوع دوم باور‌های نوع اول را.

در نظر کودکی نامحبوب، رفتار تبعیض آمیز پدر و مادرش اینگونه است: «ما تو را نسبت به فرزند دیگر، کمتر می‌بینیم به همین خاطر کمتر برای تو فراهم می‌کنیم.» یکی از مراجعینم در سن جوانی این موضوع را اینگونه بیان کرد: «با من مثل یک فرزند درجه دو رفتار می‌شد. من عشق را احساس می‌کردم، اما نه به اندازه‌ی کافی».2

پیامدهای تبعیض بین فرزندان

عدم توجه والدین به رفتار و سبک تربیتی که اتخاذ کرده‌اند می‌تواند منجر به پیامدهایی شود که برطرف کردن آن‌ها را گاه سخت و غیر ممکن بکند. در این میان لازم است که والدین با خواندن مقاله تربیت کودک در سنین مختلف از بسیاری پیامدهای نامطلوب که در ادامه بیان می‌کنیم پیشگیری کنند.
 

1- کینه و انتقام مهم‌ترین پیامد فرق گذاشتن بین فرزندان

وقتی که والدین نسبت به یکی از فرزندان توجه بیشتری نشان بدهند، فرزندان نسبت به والدین و فرزند مورد توجه احساس کینه و نفرت پیدا می‌کنند و درصدد انتقام جویی دست به اعمالی می‌زنند. بنابراین این تبعیض والدین از فرد یک شخصیت خشمگین و عصبانی می‌سازد که همیشه در پی بهانه‌هایی برای ایجاد درگیری می‌باشد.

چنین فردی به دلیل رفتارهای ناپسند و خودخواهانه در خارج از خانواده و جامعۀ دوستان نیز مورد بی توجهی قرار می‌گیرد و در نهایت به فردی گوشه گیر و منزوی تبدیل می‌شود. چنین کودکانی معمولا در آینده‌ای نه چندان دور لازم است با یک مشاور برای حل مشکلات روحی و روانی ایجاد شده، صحبت کنند.
 

2- ترس و اضطراب

ریشه بسیاری از ترس‌ها و اضطراب‌ ها در کودکی افراد یافت می‌شود. این افراد پس از جلسات متعدد و صحبت‌ها و ریشه یابی‌هایی که با روانشناس خود دارند؛ متوجه می‌شوند ترس‌ها و اضطراب‌های آن‌ها به دلیل نوعی احساس تنهایی و نداشتن تکیه گاه مطمئن در دوران کودکی بوده است. بیشتر این افراد در خانواده‌هایی بزرگ شده‌اند که نوعی تبعیض میان فرزندان وجود داشته است.
 

3- تخریب اعتماد به نفس از پیامدهای فرق گذاشتن بین فرزندان

زمانی که در خانواده برای فرزند خود ارزش قائل نمی‌شوید؛ در واقع او را "جنس درجه دوم" و یا "کسی که ارزش کمتری دارد" در نظر می‌گیرید. در چنین وضعی نباید انتظار داشته باشید که فرزندتان از اعتماد به نفس بالایی برخوردار باشد. اعتماد به نفس یکی از مهم‌ترین حالات عاطفی است که در محیط خانواده پایه ریزی می‌شود. در خانواده ای که تبعیض وجود دارد، فرد دچار حس خود کم بینی و سرخوردگی می‌گردد.
 

4- کمبود محبت

تبعیض در خانواده باعث می‌شود تا فرزند مورد تبعیض، کمتر در دسترس خانواده و کنار آن‌ها باشد. او تنهایی را به بودن در کنار خانواده ترجیح می‌دهد و در نتیجه محبتی نیز دریافت نمی‌کند. فرزندی که در خانواده مورد تبعیض والدین قرار می‌گیرد به شدت احساس تنهایی و بی تکیه گاهی می‌کند. چنین فردی در نهایت به عنوان یک تشنه محبت، به اجتماع وارد می‌شود و به راحتی در دام دوستی‌های کاذب خیابانی و سوء استفاده‌های عاطفی قرار خواهد گرفت.3

روش‌هایی برای والدین جهت جلوگیری از فرق گذاشتن بین فرزندان

والدین تنها با توجه به نکات ریز اما مهمی می‌توانند برای فرزندان خود مشخص کنند که بین آن‌ها تبعیض قائل نیستند و از پیامدهای منفی تبعیض در خانواده جلوگیری کنند.

در مورد تبعیض عمدی، پدر و مادر باید این گام‌های بازدارنده را در نظر داشته باشند:

۱. کودکانتان را با یکدیگر مقایسه نکنید و جملات مقایسه گونه در این رابطه به دیگران نگویید. در صورت امکان در قلب یا ذهنتان نیز آن‌ها را مقایسه نکنید.

۲. اگر یکی از فرزندان شما احساس حسادت یا تنفر نسبت به دیگر دارد، صادقانه به خودتان رجوع کنید و ببینید آیا در حال رفتار تبعیض آمیز هستید یا خیر.

۳. پادزهر تبعیض بین فرزندان این است که همه را به یک اندازه محبوب بشمارید. این کار را با اعلام ارزشمندی آن‌ها به طور یکسان نشان دهید و به آن‌ها بگویید هریک به طور منحصر به فردی ارزشمند هستند. به خاطر این فردیت هیچ یک از آن‌ها نمی‌توانند جایگزین دیگری شوند یا با او رقابت کنند.2

پینوشتها
1.www.simiaroom.com
2.www.setare.com
3.www.honarehzendegi.com