استرس و دستگاه گوارش

هر فردی که دچار استرس شود، ترشح استرس‌هورمون‌ها در معده وی بیشتر خواهد شد. استرس‌هورمون‌ها شامل گلوکاگن، کورتیزون، آدرنالین و... هستند که با بروز استرس در معده ترشح و سبب به وجود آمدن اسید معده می‌شوند.

استرس، فرآیند هضم مواد غذایی را دچار اشکال کرده و سرعت آن را کاهش می‌دهد؛ به دلیل اینکه تمام انرژی بدن صرف ازبین‌بردن استرس واردشده به بدن می‌شود، دستگاه گوارش سعی می‌کند مناطق درگیر با استرس را تقویت و انرژی‌رسانی کند.

به همین دلیل مواد غذایی به مدت طولانی‌تری در دستگاه گوارش مانده و سبب ایجاد عوارض گوارشی و ترشح اسید معده می‌شود؛ این اسید ترشح‌شده در معده منجر به دردهای شکمی، افزایش فشار خون و اسهال‌های حاد می‌شود. 

مدیریت استرس از بهترین روش‌های کنترل اسید معده است؛ افزایش استرس و فشار خون در معده افراد سبب ایجاد زخم‌های معده‌ می‌شود و به همین دلیل افراد باید سعی کنند محیطی کم‌استرس را در زندگی خود فراهم کنند.

برخورداری از محیط امن و سالم، امنیت شغلی و آرامش روحی را در پی دارد؛ هر عاملی که آرامش را برهم بریزد، منجر به بروز رفتارهای نامناسب نظیر پرخاشگری، افسردگی، انزوا و حالت‌های تهاجمی در افراد می‌شود که استرس و بیماری‌های معده را به دنبال خواهد داشت.1

استرس چگونه بر گوارش تاثیر می‌گذارد؟

استرس باعث ایجاد گروهی از بیماری‌های گوارشی از جمله کم اشتهایی، التهاب، نفخ و دل پیچه می‌شود. برای محافظت از دستگاه گوارش باید راه‌های کاهش استرس را بیاموزید. تحقیقات نشان می‌دهد که استرس تاثیری منفی بر این دستگاه مهم بدن می‌گذارد.

آیا تاکنون اضطراب تصمیم‌گیری در مورد موضوعی سخت و دشوار را تجربه کرده‌اید؟ آیا در حالت اضطراب شدید احساس کرده‌اید که دلتان مثل سیر و سرکه می‌جوشد؟ اگر جواب این سوالات مثبت است، پس حتماً می‌دانید که استرس چه اثری روی سیستم گوارش شما خواهد گذاشت.

مغز و سیستم گوارش به هم مرتبط بوده و مدام به هم پیام رد و بدل می‌کنند. در حقیقت تعداد نورون‌های زیادی در این سیستم وجود دارند. این موضوع در کتاب علم عصب شناسی منتشر شده است.

دکتر کنت کوخ (Kenneth Koch, MD) استاد تمامِ بخش گوارش در مرکز سلامت گوارشی دانشگاهی در ایالت کارولینای شمالی می‌گوید:

استرس می‌تواند هر بخشی از دستگاه گوارش را تحت تاثیر قرار دهد.

دستگاه گوارش توسط سیستم عصبی مرکزی در مغز کنترل می‌شود‌ و  شبکه‌ای از سلول های عصبی در دستگاه گوارش وجود دارد که  دستگاه عصبی روده‌ای نام دارد.

در حقیقت سیستم عصبی روده‌ای آن چنان نقش موثری دارد که باعث می‌شود این دستگاه به عنوان مغز دوم شناخته شود. به این موضوع در مقاله‌ای در مجله‌ی Scientific American  اشاره شده است.

دستگاه عصبی روده‌ای به همراه بیش از ۱۰۰ میلیون سلول عصبی که قسمت داخلی لوله‌ی گوارشی از مری تا مقعد را می‌پوشاند، مسئول کارهای زیر است:

بلع غذا

ترشح آنزیم برای تجزیه‌ی مواد غذایی

دسته بندی مواد غذایی در دو گروه مواد مغذی و مواد زاید

استرس تاثیر زیادی بر بدن و چگونگی انجام این اعمال می‌گذارد.

اگر بدن تحت استرس باشد چه اتفاقی رخ می‌دهد؟

زمانی که بدن با موقعیت‌های خطرناک و تهدید کننده رو به رو شود، سیستم عصبی سمپاتیک اتونومیک یا خودگردان با تحریک کردن واکنش جنگ و گریز، باعث ترشح هورمون استرس یا کورتیزول شده و با تغییر شرایط بدن، به بدن کمک می‌کند تا با تهدیدها رو به رو شود.

سیستم عصبی سمپاتیک بخشی از سیستم عصبی اتونومیک است که عملکرد بدن مانند ضربان قلب، تنفس و فشار قلب را تنظیم می‌کند.

استرس باعث تغییرات فیزیولوژیکی مانند تغییر سطح هوشیاری، ضربان قلب و تنفس شدید، بالارفتن فشار خون و کلسترول خون و افزایش تنش ماهیچه‌ای در بدن می‌شود.

سیستم عصبی سمپاتیک بخشی از سیستم عصبی اتونومیک است که عملکرد بدن مانند ضربان قلب، تنفس و فشار قلب را تنظیم می‌کند.

استرس باعث تغییرات فیزیولوژیکی مانند تغییر سطح هوشیاری، ضربان قلب و تنفس شدید، بالارفتن فشار خون و کلسترول خون و افزایش تنش ماهیچه‌ای در بدن می‌شود.

زمانی که استرس ایجاد میشود سبب بروز واکنش جنگ و گریز و افزایش فعالیت کورتیزول در سیستم عصبی مرکزی فعال می شود ، این کار بر سیستم گوارشی به این شکل اثر می‌گذارد:

اسپاسم مری

افزایش اسید معده که بر گوارش اثر می‌گذارد

ایجاد حالت تهوع

یبوست یا اسهال

در موارد جدی‌تر، استرس باعث افزایش جریان خون و اکسیژن در معده شده که به دل پیچه، التهاب یا عدم تعادل باکتری‌های گوارشی منجر می‌شود. هم‌چنین در این حالت احتمال وقوع اختلال گوارشی افزایش می‌یابد، این اختلالات شامل:

سندروم روده تحریک پذیر

بیماری التهابی روده‌ای

زخم معده 

بازگشت اسید به مری

استرس ممکن است باعث بروز زخم معده و بیماری التهابی دستگاه گوارش نشود، ولی می‌تواند این بیماری‌ها و سایر بیماری‌های گوارشی را بدتر کند. پس در هنگام مواجهه با شرایط استرس زا بهتر است که آرامش خود را حفظ کنیم.2

کاهش استرس و راهکارهای آن

کاهش استرس می‌تواند سوزش معده و دیگر بیماری های گوارشی را بهبود بخشد، اما گفتن این مطلب راحت‌تر از عمل‌کردن به آن است. دکتر شریبر می‌گوید: «من همیشه به بیمارانم می‌گویم اگر می‌توانستم نسخه‌ای برای کاهش استرس بنویسم، اول برای خودم می‌نوشتم.»

هرچند، راهکارهایی برای تسکین استرس وجود دارد که ممکن است به کاهش سوزش‌ معده کمک کند. برای مثال، ورزش برای کاهش استرس بسیار عالی است. دکتر شریبر می‌گوید: «منظور از ورزش این نیست که باید دو ماراتن انجام دهیم! نیم ساعت پیاده‌روی روزانه هم کفایت می‌کند. شما باید روزانه زمانی کافی‌ به توجه و مراقبت از خود اختصاص بدهید. این زمان می‌تواند صرف کتاب خواندن، پیاده‌روی یا انجام حرکت یوگا شود. کارهای خلاقانه‌ای نظیر نوشتن، کار هنری یا موسیقی هم می‌توانند نقش بسزایی در کاهش استرس داشته باشند.»

دکتر کاپل می‌گوید: «راهکارها برای افراد مختلف، متفاوت‌اند. هر کاری که برای شما آرامش‌بخش است انجام دهید؛ گاهی حتی کار ساده‌ای مثل گوش دادن به یک موسیقی هم کارگشاست.»

او اضافه می‌کند: «صحبت کردن درباره‌ی مشکلات‌تان با یک مشاور یا روان‌پزشک یا حتی دوستی خوب هم می‌تواند استرس را کاهش بدهد.»

تفریحات سالم برای کاهش استرس بسیار مؤثرند. اینکه در مواقع سختی و فشار به چیزهای ناسالم مثل سیگار یا مصرف بیش‌ازحد کافئین روی بیاوریم، کار آسانی است. مضاف‌بر اینکه سیگار و کافئین جزو موادی هستند که پزشکان آنها را عامل افزایش سوزش معده می‌دانند. سیگار کشیدن و مصرف کافئین ممکن است عضله تنگ‌کننده پایین مری را ریلکس ‌کنند. این عضله، مری را به معده متصل می‌کند و موجب تسهیل رسیدن اسید به لوله‌های غذایی می‌شود.

اگر استرس دارید، خیلی مراقب باشید تا از مصرف محرک‌های شناخته‌شده‌ای مثل شکلات، مرکبات و آب‌میوه‌هایشان، گوجه فرنگی و سس گوجه فرنگی، غذاهای چرب و تند، فراورده‌های لبنی پرچرب و نعناع فلفلی پرهیز کنید. از کارهای دیگری که می‌توان انجام داد این است که تا جای ممکن هنگام صرف غذا آرامش داشته باشید. کم کردن حجم وعده‌های غذایی نیز به بهبود این ناراحتی کمک می‌کند. بلافاصله بعد از صرف غذا ننشینید و هنگام خواب بالش‌تان را جوری تنظیم کنید که سرتان بالا باشد. اگر این راهکارها مفید نبودند نگران نباشید، زیرا درمان‌های دارویی زیادی نیز برای بهبود سوزش معده وجود دارند.3


پی نوشت:
1.www.mashreghnews.ir
2.www.drdr.ir
3.www.chetor.com