امام خميني ( ره ) و نظريه تشکيل حکومت اسلامي (2)

شکل و ماهيت حکومت اسلامي

امام خميني ( ره ) تا آبان 1357 ش . تنها از واژه ي « حکومت اسلامي » که در رأس آن ولي فقيه قرار داشت ، پشتيباني مي کرد . اما پس ازآن ، معظم له « جمهوري اسلامي » را وارد عرصه ي انديشه سياسي شيعي کرد .(7) به بيان ديگر ، امام خميني ( ره ) نظامي را طراحي نمود که از يک سو ، عالي ترين عنصر حکومت اسلامي - يعني : ولايت فقيه - و از سوي ديگر ، عالي ترين عنصر نظام مردم سالاري ( دموکراسي ) و جمهوريت _ يعني : آراء عمومي - را در خود دارد . بررسي آراء و نظريات امام ( ره ) درباره ي شکل و ماهيت حکومت اسلامي مؤيد نگرش مذکور است :

1- حکومت اسلامي ؛ حکومتي مشروطه :

« حکومت اسلامي هيچ يک از انواع طرز حکومت هاي موجود نيست ؛ مثلاً ، استبدادي نيست که رئيس دولت مستبد و خودرأي باشد ، مال و جان مردم را به بازي بگيرد و در آن به دل خواه دخل و تصرف کند ،هر کس را اراده تعلق گرفت بکشد و هر کس را خواست انعام کند و به هر که خواست تيول بدهد و املاک و اموال ملت را به اين و آن ببخشد . رسول اکرم ( ص) و حضرت امير المؤمنين ( ع) و ساير خلفا هم ، چنين اختياراتي نداشتند . حکومت اسلامي نه استبدادي است ، نه مطلقه ، بلکه مشروطه است... مشروطه از اين جهت که حکومت کنندگان در اجراء و اداره مقيد به يک مجموعه شرط هستندکه در قرآن کريم و سنت رسول اکرم ( ص ) معين گشته است . »(8)

2- عدم نياز حکومت اسلامي به قانون گذاري :

« فرق اساسي حکومت اسلامي با حکومت هاي مشروطه ي سلطنتي و جمهوري در همين است که نمايندگان مردم يا شاه در اين گونه رژيم ها به قانون گذاري مي پردازند ، در صورتي که قدرت مقننه و اختيار تشريع در اسلام ، به خداوند متعال اختصاص يافته است . شارع مقدس اسلام يگانه قدرت مقننه است . هيچ کسي حق قانون گذاري ندارد وهيچ قانوني جز حکم شارع را نمي توان به مورد اجرا گذاشت . به همين سبب ، در حکومت ا سلامي ، به جاي مجلس قانون گذاري ، که يکي از سه دسته ي حکومت کنندگان را تشکيل مي دهد ، مجلس برنامه ريزي وجود دارد . »(9)

3- هدف حکومت اسلامي ؛ برقراري عدالت :

« ائمه و فقهاي عادل موظفند که از نظام و تشکيلات حکومتي براي اجراي احکام الهي و برقراري و نظام عادلانه ي اسلام و خدمت به مردم استفاده کنند . صرف حکومت براي آنان جز رنج و زحمت چيزي ندارد . منتها چه بکنند ؟ مأمورند انجام وظيفه کنند . موضوع ولايت فقيه ، مأموريت و انجام وظيفه است . »(10)

4- حکومت اسلامي ؛ حکومتي مردمي :

« حکومت جمهوري اسلامي مورد نظر ما از رويه ي پيامبر اکرم ( ص) و امام علي عليه السلام الهام خواهد گرفت و متکي به آراء و عمومي ملت مي باشد و نيز شکل حکومت با مراجعه به آراء ملت تعيين خواهد گرديد .(11) ... ما که حکومت اسلامي مي گوييم ، مي خواهيم يک حکومتي باشد که هم دلخواه ملت باشد و هم حکومتي باشد که خداي تبارک و تعالي نسبت به او گاهي بگويد که اين هايي که با تو بيعت کردند ، با خدا بيعت کردند(12)... ما تابع آراء ملت هستيم ، ملت ما هرطوري رأي داد ما هم از آن ها تبعيت مي کنيم . ما حق نداريم ، خداي تبارک وتعالي به ما حق نداده است ، پيغمبر اسلام به ما حق نداده است که ما به ملتمان يک چيزي را تحميل بکنيم (13) ... ماهيت حکومت جمهوري اسلامي اين است که با شرايطي که اسلام براي حکومت قرار داده است ، با اتکاء به آراء عمومي ملت ، حکومت تشکيل شده و مجري احکام اسلام باشد .»(14)

پی نوشت ها :

7- امام خميني ( ره ) اولين بار عبارت « جمهوري اسلامي » را در 14 آبان 57 ش . در پيامي که به منا سبت کشتار وحشيانه ي رژيم در دانشگاه فرستادند ، به کار بردند ( ر. ک: صحيفه ي نور ، امام خميني ( ره ) ، ج 3 ، ص 16 .)
8- ولايت فقيه « حکومت اسلامي » ، امام خميني ( ره ) ، ص 52 - 54 .
9- ولايت فقيه « حکومت اسلامي » ، امام خميني ( ره ) ، ص 26 - 34 .
10- همان ، ص 69- 71 .
11- صحيفه نور ، امام خميني ( ره ) ، ج 3 ص 27 .
12- همان ، ص 111.
13- همان ، ج 10 ، ص 118 .
14- همان ، ج 13 ، ص 105 .

منبع: برگرفته از کتاب انديشه هاي سياسي مسلمانان