یکی از حرفه های بشر دوستانه ای که در فرهنگ و اندیشه اسلامی از جایگاهی ممتاز و بی بدیل برخوردار است حرفه ی پرستاری است. حرفه ای که ذاتاً با خوی و منش انسانی و اخلاق مدارانه همراه است. حرفه ی بسیار ارزشمندی که اگر به درستی در حیات مادی و دنیوی آن را غنیمت شمرده و ارزش آن پاس داشته شود آثار و برکات مادی و معنوی فراوانی برای صاحبان آن در حیات دنیوی و اخروی برجای خواهد گذاشت. به پاس خدمات بی منت این فرشته های سفید پوشی که بدون هیچ گونه چشم داشتی در عرصه های مختلف زندگی همواره در کنار آحاد جامعه انسانی بوده و مجاهدانه خدمات فراوانی را به جامعه انسانی مبذول داشته اند تلاش داریم در این نوشتار گذری هر چند کوتاه به جایگاه و اهمیت این حرفه ی اخلاق مدارانه داشته باشیم و برخی از اوصاف و ویژگی های ممتاز این فرشته های نجات را مورد بررسی و تأمل قرار دهیم.

 
جایگاه ممتاز فرشتگان دنیوی

کسانی که با معارف اسلامی آشنا هستند به درستی می دانند که ارزش و جایگاه پرستاری و تیمارداری در فرهنگ غنی اسلامی از چنان اهمیت و ارزشی برخوردار است که نمی توان ارزش آن را با ملاک و معیارهای مادی و دنیوی سنجید. کسانی که زندگی خود را در لبه ی پرتگاه مرگ و حیات تجربه کرده اند به خوبی به ارزش وجودی این فرشته های نجات واقف هستند. کسانی که فرشته مرگ را بر بالین خود نظاره گر بوده اند، بهتر و بیشتر به ارزش وجودی پرستاران سفید پوش واقف هستند؛ چرا که آنها  در آن لحظات سخت پرستاران را همچون فرشتگانی با بالهای سفید مشاهده کرده اند که  چتر حمایت، محبت و امداد رسانی خود را بر بالینشان باز کرده اند و موجب به جریان در آمدن خون حیات به زندگیشان شده اند. ولی با این وجود شاید ایشان نیز به خوبی به اهمیت و ارزش جایگاه پرستاری واقف نباشند. به طور قطع بهترین معیار ارزش گذاری خدای متعال است؛ چراکه او کلامی را در قرآن کریم به کار برده است که به خوبی گویای عظمت و بزرگی کار پرستاری است. «وَ مَنْ أَحْیاها فَکَأَنَّما أَحْیَا النَّاسَ جَمیعا؛[1] ؛ و هر کس، انسانى را از مرگ رهایى بخشد، چنان است که گویى همه مردم را زنده کرده است‏».

 
حرفه ای با حقوق و مزایای عالی

ملاک و معیار ارزش گذاری برخی افراد با مقیاس های دنیوی اندازه گیری می شود. از این رو این چنین می پندارندکه هر شغلی که در آمد و جایگاه اجتماعی بهتر و بیشتر داشته باشد بیشتر حائز اهمیت و برتری است. این در حالی است که اهمیت پرستاری در فرهنگ اسلامی از چنان ارزشی برخوردار است که مقیاس و ملاک های مادی جواب گوی آن نیست. در واقع حقوق و مزایایی که فرهنگ و اندیشه اسلامی برای حرفه ی پرستاری در نظر گرفته فراتر از تصور و درک مادی گرایی است. چرا که خدای متعال مزایایی را برای آنها در نظر گرفته است که هم دارای ثبات پایداری فراوان و هم در بردارنده همه زیبایی ها است که فراتر از حقوق نجومی، ساکن شدن در یک خانه لاکچری، داشتن یک ماشین اسپرت؛ چرا که این موارد باری به هر جهت با فرسودگی مواجه خواهند شد، این در حالی است که بهشتی که خدای متعال پیش کش پرستاران نمونه می نماید فراتر از درک و فهم جهان بینی مادی است. در منابع روایی از امام صادق (علیه السلام) این چنین نقل شده است: «ما قَضی مُسلِمٌ لِمُسلِمٍ حاجةً اِلاّ ناداهُ اللّه ُ تبارکَ و تعالی عَلیَّ ثوابُکَ وَلا اَرْضی لَکَ بِدُونِ الجَنّةِ؛[2]هیچ مسلمانی حاجت مسلمان دیگری را روا نمی سازد، مگر اینکه خداوند تبارک و تعالی به او خطاب کند که پاداش تو به عهده من است و کمتر از بهشت برایت نمی پسندم».
پرستار نمونه و قرآنی نه تنها در برابر سختی های تیمار داری و پرستاری رفتار نامناسبی از خود نشان نمی دهد، بلکه با صبر و حوصله و انسان دوستی جلوه های زیبایی از حسن خلق و اخلاق مداری را به نمایش در می آورد.

 

مجاهدان روزهای سخت و خط شکنان مبارزه با کرونا ویروس

پرستاران قرآنی همواره در عرصه های مخاطره انگیز و رعب آور حضور چشم گیر و پر ثمر داشته‌اند، در صدر اسلام پرستارانی ممتاز و شاخص و حماسه سازی همچون فاطمه زهرا(سلام الله علیها)، زینب کبری(علیها السلام)، امّ عُماره، دختر کعب، امّ سعید، دختر سعد بن ربیع، «رُفیده» که مجاهدانه در بحران های سخت اجتماعی مجاهدانه به پرستاری و تیمار داری می پرداختند و سهم بسزایی در خدمت رسانی به مجاهدان اسلام داشتند. در تاریخ انقلاب اسلامی نیز شاهد حضور شگفت انگیز پرستاران در دفاع مقدس و حوادث و بلایای طبیعی، همچون سیل، زلزله، و شیوع مشکوک بیماری منحوس کرونا ویروس بوده ایم. حضور بی بدیل و انقلابی که اگر وجود نمی داشت آوار مشکلات و سختی سنگینی بیش از پیش روی مردم احساس می شد. باری به هر جهت بیمار کرونایی که نفس هایش به شماره افتاده و دست های نوازش گر یک پرستار را در بالای سرخود دیده به خوبی به ارزش وجودی این فرشتگان نجات واقف است.

 
گذری بر شاخص های پرستار نمونه، فاتحان سکوی افتخار

به راستی پرستاران نمونه فاتحان سکوی فضایل و کمالات انسانی هستند. لحظه لحظه زندگی این فرشتگان نجات رزمایش دین داری و اخلاق مداری است. در ادامه به برخی از شاخص های مهم پرستار نمونه و تراز انقلاب اشاره خواهیم کرد.
 
1-شجاعت و نترس بودن
در ایامی که کمتر کسی به خود جرأت می دهد که با یک بیمار کرونایی مواجه شود و یا اینکه احوالی از او بپرسد، پرستاران نمونه و قرآنی شجاعانه، بدون هیچ ترس و دلهره ای به مصاف با کرونا ویروس شتافتند و لحظه ای به خود شک و تردید راه ندادند. بی گمان اگر جامعه پرستاری در این خصوص ذره ای ترس و تردید به خود راه می داد با سونامی مرگ هزاران انسان مبتلا به کووید 19 مواجه می شدیم. نترس بودن جزو ارکان واقعی یک پرستار برتر است. در اهمیت این شاخص اخلاقی در منابع روایی نکات طلایی فراوانی به یادگار مانده است، از جمله اینکه در منابع روایی از امام على (علیه السلام) این چنین نقل شده است: «اَلشَّجاعَةُ نُصرَةٌ حاضِرَةٌ وَ فَضیلَةٌ ظاهِرَةٌ؛[3]شجاعت، نصرتى نقد و فضیلتى آشکار است».
 
2-ایثار و شهادت طلبی
ایثار و شهادت طلبی یکی دیگر از ارکان سبک زندگی پرستاران نمونه است. در واقعه دردناک شیوع بیماری کووید 19 شاهد جلوه های نابی از ایثار و از خود گذشتی و شهادت طلبی جامعه پرستاری هستیم. جامعه پرستاری با علم و اشراف به مرگبار بودن این قاتل میکروسکوپی شجاعانه و دلیرانه نه فقط با بذل مال و دارایی، بلکه با بذل جان و روح خود به سوی حق شتافتند. در این ایام پرستاران فراوانی مجاهدانه به درجه رفیع شهادت نائل آمدند، که برگ زرینی در کارنامه درخشان جامعه پرستاری ایران اسلامی بود. در ظرف کمتر از یک سال ابتلای بیش از ۴۵هزار پرستار به کرونا، به خوبی گواه بر این حجم ایثار و درخشش جامعه پرستاری در دفاع از جان مردم دارد. در واقع جامعه پرستاری خود را بلاگردان مردم کردن تا اینکه این ویروس مرگبار کمتر از جان مردم بستاند، ایشان با ایستادگی در خط مقدم مبارزه با کووید 19 از این تعداد نیز جمع کثیری به فیض بزرگ شهادت نائل آمدن. این آمار افتخار آمیز به خوبی گواه بر صداقت و پایبندی به آرمان های اخلاقی و قرآنی دارد. «مِنَ الْمُؤْمِنینَ رِجالٌ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللَّهَ عَلَیْهِ فَمِنْهُمْ مَنْ قَضى‏ نَحْبَهُ وَ مِنْهُمْ مَنْ یَنْتَظِرُ وَ ما بَدَّلُوا تَبْدیلاً؛[4]از میان مؤمنان مردانى‌اند که به آنچه با خدا عهد بستند صادقانه وفا کردند. برخى از آنان به شهادت رسیدند و برخى از آنها در [همین‌] انتظارند و [هرگز عقیده خود را] تبدیل نکردند».
شهدایی همچون نرجس خانعلی‌زاده، غلامرضا وثوقی‌کیا، علی شیخ‌مرادی، فریبا ایزدپناهی، سعادت شکیبایی، طاهره اسماعیلی، محسن خادم، کامران بیات، جواد جلالی‌نیا ، حسن مکرمی‌رستمی،  اسماعیل بخشی‌پور،  علی‌اکبر ناظری‌پور، مولودالسادات جعفری، رامین عزیزی‌فر، شهروز کریمیان....تنها گوشه هایی از جمع کثیری است که به درجه رفیع شهدای مدافع سلامت شتافتند.  
 
3-سعه صدر همراه با بردباری
یکی از عناصر و ویژگی های طلایی که باعث خوش درخشیدن جامعه پرستاری در آسمان فرشتگان شده، برخوردار بودن از فضیلت اخلاقی سعه صدر و بردباری است. حقاً و انصافاً جامعه پرستاری با مشکلات و سختی های فراوانی مواجه هستند. از یک طرف فکر و ذهن آنها را مشکلات دوری از اهل خانه مشغول کرده، از طرفی با سیل و سونامی سرازیر شدن بیماری های مختلف جسمی و روحی به بیمارستان ها که خود دارای آسیب های مختلف جسمی و روحی هستند، مواجه اند. در این چنین فضایی کمتر کسی می تواند شبانه روز به دنبال خدمت و ایثار به همنوعان باشد، ولی این موضوع برای جامعه پرستاری هر روز و هر ساعت با عشق و بردباری و صبر و حوصله تجربه می شود گاهی اوقات یک بیمار یاحتی همراهان بیمار به واسطه درد و گرفتاری که دارند پرستاران را آماج بی مهری قرار می دهند حال آنکه یک پرستار نمونه با الگو برداری از مفاهیم و معارف قرآنی به دنبال کار و حرفه اخلاقی خود است. اجر و مزد این چنین سعه صدر، بردباری و صبوری را خدای متعال در قرآن کریم این چنین پاسخ داده است: «ما عِنْدَکُمْ یَنْفَدُ وَ ما عِنْدَ اللَّهِ باقٍ وَ لَنَجْزِیَنَّ الَّذینَ صَبَرُوا أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما کانُوا یَعْمَلُونَ؛[5]آنچه نزد شماست فانى مى‏شود؛ امّا آنچه نزد خداست باقى است؛ و به کسانى که صبر و استقامت پیشه کنند، مطابق بهترین اعمالى که انجام مى‏دادند پاداش خواهیم داد».
 
4-کظم غیظ همراه با حسن خلق
پرستار نمونه و قرآنی نه تنها در برابر سختی های تیمار داری و پرستاری رفتار نامناسبی از خود نشان نمی دهد، بلکه با صبر و حوصله و انسان دوستی جلوه های زیبایی از حسن خلق و اخلاق مداری را به نمایش در می آورد. دست های با کرامت پرستاران همواره مایه دلگرمی و آرامش مریضان بوده است. سخنان آرام توأم با امیدواری عجین با زندگی پرستاری است. حسن برخورد و حسن کلامی که پرستاران نمونه و قرآنی جلوه های زیبای آن را در مکتب قرآن کریم آموخته اند: «وَ قُلْ لِعِبادی یَقُولُوا الَّتی‏ هِیَ أَحْسَن‏؛[6]به بندگانم بگو: «سخنى بگویند که بهترین باشد!».
 
5-شکرگزاری و قدرشناسی
حرفه ی پرستاری یکی از مشاغل طلایی است که پرستاران نمونه اهمیت و جایگاه آن را قدر شناخته و خدمت گزاری به مردم را نعمت و فرصت الهی برای خود به شمار می آورند. در واقع پرستاران نمونه در مواجه با سختی کار نه تنها هیچ گونه کفران و ناسپاسی را از خود بروز نمی دهند، بلکه قدردان لطف و مرحمت الهی به خود هستند. در منابع روایی از امام صادق (علیه السلام) در اهمیت خدمت گزاری به مردم این چنین نقل شده است: «سُئِلَ رَسولُ اللّه (صلی الله علیه و آله): مَن أحَبُّ النّاسِ إلَى اللّه ِ؟ قالَ : أنفَعُ النّاسِ لِلنّاسِ؛[7]امام صادق (علیه السلام): از پیامبر (صلی الله علیه و آله) سؤال شد: دوست داشتنى ترینِ مردم در نزد خداوند کیست؟فرمود: آن که براى مردم ، سودمندتر باشد».
 
پی نوشت ها:
[1]. سوره مبارکه مائده، آیه 32.
[2]. الکافی (ط - الإسلامیة)، ج‏2، ص194، ح7.
[3]. عیون الحکم و المواعظ(لیثی) ص 50 ، ح 1271.
[4]. سوره مبارکه احزاب، آیه 23.
[5]. سوره مبارکه نحل، آیه 96.
[6]. سوره مبارکه اسراء آیه 53.
[7]. الکافی : ج 2 ص 164 ح 7.