همه چیز درباره فوبیا

معنی فوبیا یا هراس زدگی چیست؟

فوبیا یا هراس زدگی ترسی است غیرواقعی، شدید و طولانی مدت از یک جسم، شخص، حیوان یا موقعیت. فوبیا نوعی اختلال اضطراب است. شخصی که فوبیا دارد یا سعی می کند از چیزی که ترس ایجاد میکند اجتناب کند یا آن را با اضطراب و پریشانی فراوان تحمل می کند.

بعضی از فوبیاها بسیار خاص و محدود هستند. برای مثال، یک شخص ممکن است فقط از عنکبوت (arachnophobia) یا گربه (ailurophobia) بترسد. در این مورد، شخص با دوری کردن از چیزی که می ترسد، نسبتا بدون اضطراب زندگی می کند. بعضی دیگر از فوبیاها در مکان ها یا موقعیت های گسترده تر دردسرساز می شوند. برای مثال، علائم ترس از ارتفاع (acrophobia) می تواند با نگاه کردن به بیرون از پنجره اداره یا با رانندگی روی پل های مرتفع بروز کنند. ترس از فضاهای محصور یا تنگناهراسی (claustrophobia) می تواند با سوار شدن به آسانسور یا استفاده از دستشویی کوچک تشدید شود. افرادی که این فوبیاها را دارند ممکن است نیاز به ایجاد تغییرات چشمگیر در زندگی خود باشند. در موارد شدید، فوبیا ممکن است عامل تعیین کننده اشتغال، محل کار، مسیر رانندگی، فعالیت های اجتماعی و تفریحی، یا محیط خانه شخص باشد.

انواع فوبیا

فوبیا سه نوع اصلی دارد:

فوبیا خاص (فوبیا ساده)

در این حالت که رایج ترین شکل فوبیا است، افراد ممکن است از حیوانات خاص (مانند سگ، گربه، عنکبوت، مار)، افراد خاص (همچون دلقک، دندانپزشک، دکتر)؛ محیط های خاص (همچون مکان های تاریک، رعد و برق ها، مکان های بلند)، یا موقعیت های خاص (مانند پرواز با هواپیما، سوار شدن به قطار، قرار گرفتن در یک فضای محصور) بترسند. این شرایط لااقل تا حدودی ژنتیکی (ارثی) هستند و به نظر می رسد در خانواده ها وجود داشته باشند.

فوبیا اجتماعی (اختلال اضطراب اجتماعی)

افراد با فوبیا اجتماعی از موقعیت های اجتماعی که ممکن است در آنها ممکن است تحقیر شده، شرمسار شده یا مورد قضاوت دیگران قرار گیرند می ترسند. آنها خصوصا زمانی مضطرب می شوند که افراد حاضر در آن موقعیت را نمی شناسند. این ترس می تواند محدود به عملکرد مانند سخنرانی کردن، کنسرت یا ارائه کاری باشد. یا می تواند عمومی تر باشد به طوری که شخص با فوبیا از بیشتر موقعیت های اجتماعی مانند غذا خوردن در ملاعام یا استفاده از دستشویی عمومی اجتناب کند. به نظر می رسد که فوبیا اجتماعی در خانواده ها وجود داشته باشد. افرادی که در کودکی خجالتی یا منزوی بودند یا تجربه های اجتماعی منفی یا ناخوشایندی داشته اند، بیشتر در معرض این اختلال قرار دارند.

Agoraphobia (هراس از مکان های باز)

هراس از مکان های باز ترس از قرار گرفتن در مکان های عمومی است که خروج ناگهانی از آنها ممکن است سخت یا خجالت آور باشد. شخص با Agoraphobia ممکن است از رفتن به سینما یا کنسرت یا سفر با اتوبوس یا قطار اجتناب کند. این نوع فوبیا مجزا است زیرا با وحشت زدگی (ترس شدید بعلاوه علائم جسمانی ناراحت کننده هچون لرزه، تپش قلب و عرق کردن) مرتبط است. 1

علت ابتلا به اختلال فوبیا (ترس)

ممکن است عوامل ژنتیکی و محیطی باعث ایجاد ترس ‌ها شود. کودکانی که یکی از نزدیکان یا اقوامشان به اختلال اضطرابی مبتلا است در خطر ابتلا به فوبی قرار دارند. همچنین، تجربه اتفاقات استرس زا و ترسناک می تواند باعث ابتلا فرد به فوبی شود. اتفاقاتی مثل تجربه غرق شدن، قرار گرفتن در فضاهای بسته به صورت ناخواسته (مثل گیر کردن آسانسور)، ارتفاعات بلند و حمله حیوانات می‌تواند باعث ایجاد ترس در فرد شود.

افرادی که بیماری جسمی دارند هم غالباً مبتلا به ترس ها هستند؛ به طوری که شیوع بالای ترس در افراد مبتلا به صدمات مغزی مشاهده شده است. مصرف مواد و افسردگی هم با ترس ‌ها در ارتباط هستند.

عوامل خطر

افرادی که به لحاظ ژنتیکی در معرض ابتلا به اضطراب قرار دارند، در خطر ابتلا به ترس در آنها بیشتر است. سن، موقعیت اجتماعی – اقتصادی و جنسیت بر نوع فوبی شخص تأثیر می‌ گذارد. برای مثال زنان بیشتر از مردان در خطر ابتلا به ترس های حیوانات قرار دارند. کودکان یا افرادی که در موقعیت ‌های اجتماعی – اقتصادی پایین‌تری دارند، بیشتر در خطر ابتلا به ترس ‌های اجتماعی قرار دارند. اغلب افراد مبتلا به فوبی پزشک و دندانپزشک، مردان هستند.

علائم و نشانه های فوبیا

رایج ترین علائم فوبی، حمله پنیک است. ویژگی ‌های حمله هراس شامل موارد زیر است:

تپش قلب
تنگی نفس
تندگویی یا ناتوانی در تکلم
دهان خشک
معده به هم ریخته
حالت تهوع
فشارخون بالا
لرزش
درد یا گرفتگی قفسه سینه
حس خفگی
سرگیجه یا گیجی
تعریق فراوان
محتمل دانستن حس ناخوشایند

البته برای تشخیص دقیق ابتلا به اختلال هراس نیازی به وجود حملات هراس نیست. 2

راه‌های درمان فوبیا چه هستند؟

به گفته روان‌پزشکان بهترین درمان برای مبتلایان به فوبیا زمانی است که هر دو روش روان درمانی و درمان دارویی، هم‌زمان انجام شوند. یکی از روش‌های روان درمانی برای این بیماری، قرار گرفتن در معرض تدریجی و حمایت شده‌ی فرد مبتلا به فوبیا، در موقعیت‌هایی است که شبیه به وضعیتی که از آن هراس دارند (حساسیت‌زدایی)، هستند. این موقعیت‌ها را می‌توان به صورت واقعی یا مجازی (یارانه‌ای) ایجاد کرد.

رفتار درمانی شناختی (CBT) یکی دیگر از راه‌های درمانی است با کمک به تغییر طرز تفکر فرد مبتلا به این بیماری، تا حد زیادی علائم فوبیا را در او کاهش می‌دهد. CBT از سه تکنیک برای درمان استفاده می‌کند؛

تکنیک تعلیمی: این قسمت از درمان شامل آموزش فرد در مورد فوبیا و راه‌های درمان آن است. همچنین در این بخش تلاش ‌بر این است که انتظارات مثبت از درمان در فرد ایجاد شود و او را به همکاری بیشتر در روند درمان تشویق ‌کند.

تکنیک شناختی: به شناخت ایده‌ها و فرضیاتی که در رفتار فرد مبتلا به فوبیا تأثیرگذار است، به ویژه موقیت‌هایی که ممکن است وی را مستعد ابتلا به این اختلال کند، کمک می‌کند.

تکنیک رفتاری: این روش با استفاده از تکنیک‌های اصلاح کننده‌ی رفتار به فرد مبتلا به این اختلال، روش‌های مؤثرتری برای کنار آمدن با این ترس‌ها می‌آموزد.

هنگامی که روش حساسیت‌زدایی و CBT به اندازه‌ی کافی در درمان فوبیا مؤثر نباشند، از داروهای مهارکننده‌ی جذب مجدد سروتونین (SSRI) استفاده می‌شود. این داروها باعث افزایش سطح سروتونین در مغز می‌شوند. نمونه‌هایی از این داروها شامل فلوکستین (پروزاک)، سرترالین (زولوفت)، پاروکستین (پاکسیل)، فلووکسامین (لوووکس)، سیتالوپرام (Celexa)، اسکیتالوپرام (لکساپرو)، ورتیوکسستین (برینتلیکس) و ویلازودون (ویبرید) است. عوارض جانبی احتمالی این داروها می‌تواند از فردی به فرد دیگر بسیار متفاوت باشد و تا حدودی به نوع دارو بستگی دارد. عوارض جانبی متداول این گروه از داروها شامل خشکی دهان، اختلال در عملکرد جنسی، حالت تهوع، لرزش، مشکل خواب، تاری دید و سرگیجه است.

فوبیا همچنین گاهی اوقات با استفاده از داروهای بتابلاکر درمان می‌شود، که با مسدود کردن اثرات آدرنالین (اپی نفرین) بر روی بدن، علائم جسمی مرتبط با ترس و وحشت را کاهش می‌دهد. یک نمونه از داروهای بتابلاکر، پروپرانولول است. فوبیا همچنین گاهی با داروهایی که در دسته‌ی داروهای بنزودیازپین یا آرام‌بخش‌های جزئی قرار دارند، درمان می‌شود. این دسته از داروها باعث ایجاد آرامش می‌شوند اما تجویز آن‌ها به علت احتمال ایجاد اعتیاد در بیماران، کمتر و با احتیاط بیشتر انجام می‌شود. نمونه‌هایی از این داروها شامل دیازپام (والیوم)، آلپرازولام (زاناکس)، لورازپام (آتیوان) و کلونازپام (کلونوپین) هستند. 3


پی نوشت:
1.www.darmankade.com
2.www.beheshtiyan.ir
3.www.digikala.com