یکی از اتفاقات ناخوشایندی که می‌تواند برای ورزشکاران و حتی انسان‌های عادی رخ دهد، دررفتگی زانو است. در این مقاله نخست به معرفی دررفتگی و نیمه دررفتگی کشکک زانو خواهیم پرداخت، سپس به علائم و علت آن خواهیم پرداخت.
 

در رفتگی جزئی کشکک زانو چیست؟

سابولاسیون (Subluxation) به معنی دررفتگی جزئی یک استخوان است و سابولاسیون کاسه زانو (Patellar subluxation) در واقع به معنی دررفتگی جزئی کشکک زانو (نیمه در رفتگی کشکک زانو) است. از این عارضه تحت عنوان ناپایداری کشکک زانو هم یاد می‌شود. 

کشکک زانو یک استخوان کوچک محافظتی است که نزدیک قسمت انتهایی استخوان ران متصل است. زمانی که فرد استخوان زانو خود را خم و راست می‌کند، پاتلا (کشکک زانو) به سمت بالا و پایین حرکت کرده و بر روی بخشی به نام شیار تروکلئار (trochlea) قرار می‌گیرد. 

عضلات و رباط‌های مختلفی کشکک زانو را در جای خود نگه می‌دارند. زمان وارد آمدن آسیب به این بخش، امکان دارد که کشکک زانو از شیاری که در آن قرار گرفته خارج شده و در نهایت فرد درد زیادی را تجربه کرده و خم کردن زانو به کاری دشوار تبدیل شود. 

شدت در رفتگی کشکک زانو تعیین می‌کند که فرد به دررفتگی کامل یا جزئی (سابولاسیون) دچار شده است. بیش‌تر جراحت ها کشکک زانو را به سمت بیرون زانو فشار می‌دهند. این حالت باعث آسیب رباط داخل زانو تحت عنوان رباط میانی پاتلوفمورال می‌شود. اگر این رباط به صورت کامل بهبود پیدا نکند، باعث بروز دررفتگی ثانویه خواهد شد. 

علائم در رفتگی جزئی کشکک زانو چیست؟

* گیرافتادگی یا قفل شدن زانو 
* سر خوردن کشکک زانو به سمت خارج زانو 
* درد بعد از نشستن طولانی مدت 
* درد در قسمت جلویی زانو که بعد از فعالیت بیش‌تر هم می‌شود
* بیرون آمدن یا شکستن زانو 
* سختی یا ورم زانو 

با وجود اینکه ممکن است خود شخص متوجه آسیب زانو شود، برای درمان حتماً باید به پزشک مراجعه کرد. 
 

علت دررفتگی و نیمه دررفتگی زانو

علت‌های متفاوتی برای دررفتگی و نیمه دررفتگی زانو وجود دارد در ادامه به شرح هر کدام خواهیم پرداخت.
 

علت در رفتگی جزئی کشکک زانو

انجام فعالیت‌های سنگین یا ورزش‌های تماسی ( ورزش‌هایی که انجام آن‌ها مستلزم تماس زیاد ورزشکاران با هم و محیط ورزشی است، مانند کشتی، راگبی، فوتبال آمریکایی و… ) می‌تواند باعث در رفتگی جزئی کشکک زانو شود. 
 

علت در رفتگی کامل کشکک زانو 

امکان دررفتگی کشکک زانو در ورزش‌های تماسی و غیر تماسی وجود دارد. در میدان مسابقه زمانی که ورزشکار به زانوی خود تغییر جهتی ناگهانی داده و به سرعت آن را می‌چرخاند، امکان بروز این آسیب وجود دارد. معمولاً وجود یک شل شدگی رباطی منجر به بروز در رفتگی در این حالت خواهد شد. از طرفی دیگر امکان در رفتگی در صورت ضربه مستقیم به زانو هم وجود دارد. نیرویی که ضربه مستقیم به زانو وارد می‌کند به مراتب زیاد تر بوده و باعث آسیب شدیدتری به خصوص به رباط‌ها خواهد شد. 

این نوع از آسیب‌های زانو (در رفتگی جزئی و کامل) بیش‌تر جوانان و افراد فعال خصوصاً بین سنین 10 تا 20 سال را درگیر می‌کند. بیش‌تر آسیب‌های اولیه در حین انجام فعالیت‌های ورزشی رخ می‌دهد. بعد از آسیب ابتدایی خطر بروز در رفتگی ثانویه هم بسیار زیاد خواهد بود. 
 

در رفتگی جزئی کشکک زانو (نیمه در رفتگی کشکک زانو) چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص سابولاسیون پاتلا، پزشک زانوی آسیب دیده را خم و راست کرده و مناطق اطراف کشکک زانو را لمس می‌کند. 

همچنین برای مشاهده‌ی نحوه‌ی قرار گیری کشکک زانو در شیار تروکلئار و برای تشخیص دیگر آسیب‌های استخوانی رادیولوژی اشعه ایکس هم انجام خواهد شد. برای به تصویر کشیدن رباط ها و دیگر بافت‌های نرم اطراف کشکک زانو هم ام آر آی انجام می‌شود. کودکان و نوجوانان در سن بلوغ معمولاً متوجه در رفتگی کشکک زانو نمی‌شوند و در این موارد انجام ام آر آی به تایید تشخیص کمک می‌کند. سی.تی.اسکن و اسکن استخوانی هم انجام می شود.

روش‌های درمانی غیر جراحی برای حل مشکل دررفتگی زانو کدامند؟

برای اغلب افرادی برای اولین بار به در رفتگی جزئی کشکک زانو یا در رفتگی کامل دچار شده اند، روش‌های درمانی غیر جراحی پیشنهاد می‌شود. 

درمان‌های غیر جراحی عبارتند از:

* استراحت کردن، گذاشتن یخ روی کشکک زانو، استفاده از کمپرس و بالا نگه داشتن زانو به نسبت سطح زمین ( از این روش درمانی به اختصار تحت عنوان RICE یاد می‌شود)

* داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مانند ایبوپروفن (ibuprofen)

* فیزیوتراپی : فیزیوتراپی یکی از بخش‌های خیلی مهم درمان است. این روش قابلیت حرکت و دامنه حرکتی زانو را تا حد بسیار زیادی بهبود می‌دهد. فیزیوتراپی حتی از بروز آسیب‌دیدگی‌های بعدی جلوگیری کرده و برای رفع ناتوانی‌تان به شما کمک می‌کند. فیزیوتراپی در کنار برنامه‌های ورزشی ممکن است از درمان‌های زیر به عنوان درمان مکمل جهت تسریع فرایند بهبودی استفاده کند:

    * ماساژ بافت نرم
    * درمان با یخ یا گرما
    * آب‌درمانی

*تزریق : ممکن است متخصص طب فیزیکی برای کاهش التهاب زانو، درون مفصل زانو داروی کورتیزون تزریق کند. البته قبل از انجام این کار باید زانو ارزیابی و معاینه شود تا مشخص شود که دررفتگی زانو همراه با آسیب‌های دیگری مانند آسیب غضروفی، رباطی یا شکستگی استخوان نبوده است.



تمرینات اولیه برای ریکاوری بعد از دررفتگی کشکک زانو

* استفاده از عصا و یا چوب زیر بغل برای کم کردن فشار وزن روی زانو 

* بریس، آتل و گچ برای ثابت نگه داشتن زانو 



* پوشیدن کفش‌های تخصصی و مخصوص برای کاهش فشار وارده روی کشکک زانو 

* کشش عضلات همسترینگ روی دیوار

* کشش ایستاده ساق پا

* حرکات ایزومتریک عضله چهارسر رانی: یک حوله در زیر زانوی خود قرار دهید و سعی کنید با انقباض عضلات چتر سر ران، زانوی خود را به سمت پایین فشار دهید. در هنگام منقبض کردن عضلات، می‌توانید انگشتان خود را روی ران پای خود بگذارید تا انقباض عضلات را حس کنید. این حالت را برای 5 ثانیه نگه دارید. این حرکت را درصورتی‌که موجب تشدید علائم شما نمی‌شود، تا 10 بار تکرار کنید.

* بالا آوردن پا در حالت کشیده: بایستید و برای حفظ تعادل خود، دستانتان را به تکیه‌گاه یک صندلی یا لبهٔ میز بگیرید. کمر و زانوهای خود را صاف نگه‌دارید و سپس با انقباض عضلات کشالهٔ ران پای خود را به سمت عقب بالا ببرید. برای دو ثانیه پای خود را در بالاترین نقطه نگه‌دارید و سپس به‌آرامی پای خود را پایین بیاورید. درصورتی‌که انجام این تمرین برایتان دردناک نیست، آن را 10 بار تکرار کنید.

* بالا آوردن ران در حالت دمر

* بالا رفتن از پله (استپ)

* اسکات دیواری با کمک توپ

* تثبیت زانو

* صاف کردن زانو با کش

بعد از دررفتگی جزئی زانو تا حدود 30 درصد احتمال عود کردن دوباره بیماری وجود دارد. در سال 2007 پژوهشی انجام شد و بر اساس آن تفاوت بسیار کمی بین نتایج بلند مدت افرادی که دلیل مشکل در رفتگی زانو تحت عمل جراحی قرار گرفته بودند و آن‌هایی که با روش‌های غیر جراحی درمان شدند، مشاهده شد. 

افرادی که تحت عمل جراحی قرار گرفتند کم‌تر احتمال دارد به در رفتگی ثانویه دچار شوند، ولی احتمال بروز التهاب مفصل زانو در آن‌ها بیش‌تر است. 

نتایج تحقیقی که در سال 2015 انجام شد هم نشان داد که نسبت عود دوباره‌ی بیماری در افرادی که به دلیل دررفتگی کامل کشکک زانو تحت عمل جراحی قرار گرفتند، کم‌تر است. اما نسبت عود در حالت دررفتگی جزئی کشکک زانو تقریبا در حالت انجام درمان‌های جراحی و غیرجراحی یکسان است. (32.7 درصد در مقابل 32.8 درصد)
 

درمان دررفتگی کشکک زانو از طریق جراحی

بیش‌تر موارد دررفتگی جزئی زانو که برای اولین بار رخ داده است بدون جراحی درمان می‌شود. اگر در رفتگی تکرار شود و یا در مواردی خاص گزینه‌ی جراحی روی میز می‌آید. 



برخی از روش‌های جراحی رایج برای در رفتگی جزئی کشکک زانو یا در رفتگی کامل کشکک زانو عبارتند از:

بازسازی رباط میانی پاتلوفمورال (Medial patellofemoral ligament)

این رباط کشکک زانو را به سمت داخل پا می‌کشد. زمانی که این رباط ضعیف شده و یا آسیب ببینند، کشکک زانو هم تغییر جا داده و به سمت خارجی پا حرکت می‌کند.

جراحی بازسازی رباط میانی پاتلوفمورال نوعی جراحی آرتروسکوپی  یا درون بینی مفصل است و با انجام دو شکاف کوچک انجام می‌شود. در این جراحی رباط با استفاده از یک قطعه‌ی کوچک از تاندون ماهیچه‌ی خود فرد و یا تاندون اهدایی از فردی دیگر ترمیم می‌شود. در مجموع این عمل یک یا دو ساعت طول می‌کشد و فرد معمولاً همان روز مرخص می‌شود. بیمار در حالی مرخص می‌شود که زانو با استفاده از بریس یا آتل ثابت نگه داشته شده است.

بریس باعث می‌شود تا پا در هنگام راه رفتن صاف باقی بماند و باید تا ۶ هفته پوشیده شود‌. بعد از ۶ هفته فیزیوتراپی آغاز می‌شود. بیش‌تر افراد ۴ تا ۷ ماه بعد از انجام این عمل می‌توانند به میادین ورزشی بازگردند.
 

انتقال توبروزیتی درشت نی

تاندون‌هایی که باعث حرکت رو به بالا و پایین کشکک زانو می‌شوند به توبروزیته (تکمه ) استخوان درشت نی متصل هستند. آسیبی که منجر به جا به جایی کشکک زانو می‌شود، ممکن است به نقاط اتصال این تاندون‌ها هم آسیب وارد کنند.

برای انجام این عمل جراحی شکافی به اندازه‌ی ۷.۶۲ سانتی‌متر (۳ اینچ) در قسمت بالایی استخوان ساق پا ایجاد می‌شود. بعد از آن جراح قطعه کوچکی از توبروزیتی استخوان درشت نی را به منظور بهبود اتصال تاندون‌ها جا به جا می‌کند. این‌کار در نهایت باعث می‌شود تا کشکک زانو به خوبی حرکت کند.
از طرفی دیگر برای محافظت بیشتر استخوان جا به جا شده، جراح از یک یا دو پیچ مخصوص هم استفاده خواهد کرد. این جراحی تقریباً یک ساعت به طول می‌انجامد.

تا ۶ ماه بعد از جراحی ممکن است فرد به چوب زیر بغل نیاز داشته باشد. بعد از آن فیزیوتراپی آغاز می‌شود. بیش‌تر افراد بعد از گذشت ۲ هفته می‌توانند به سرکار خود بازگردند. برای بازگشت به میادین ورزشی اما باید ۹ ماه کامل سپری شود.
 

جراحی لترال ریلیز

تا حدود ۱۰ سال پیش این جراحی درمان استاندارد دررفتگی جزئی کشکک زانو به شمار می‌رفت، اما امروزه این جراحی کم‌تر انجام می‌شود. چرا که خطر بازگشت و عود دوباره‌ی ناپایداری کشکک زانو را افزایش می‌دهد.

در این روش جراحی بخشی از رباط‌های قسمت بیرونی زانو بریده شده و به این طریق از کشیده شدن کشکک زانو به اطراف جلوگیری می‌شود‌
 

ریکاوری بعد از جراحی دررفتگی زانو چه مدت طول می‌کشد؟

بدون جراحی 

اگر درمان‌های غیر جراحی انجام شود، فرد با انجام چهار روش پایه‌ای و ساده وارد دوران ریکاوری خواهد شد، این کارها عبارتند از:

* استراحت
* استفاده از یخ
* کمپرس 
* بالابردن

در ابتدا فرد نباید بیش‌تر از توان به خود فشار وارد کند. گاهی پزشک توصیه می‌کند که فرد از چوب زیر بغل و یا عصا استفاده کند. این کار کمک می‌کند تا از فشار وزن بدن به روی زانو کم شود.

بعد از چند روز بیمار دوباره باید با پزشک دیدار کند. در این ملاقات پزشک به بیمار می‌گوید که چه زمانی اجازه دارد تا فعالیت‌های خود را بیش‌تر کند.
در شش هفته‌ی اول بعد از جراحت، بیمار باید دو یا سه بار در هفته تحت فیزیوتراپی قرار گیرد. فیزیوتراپیست آمادگی فرد برای بازگشت دوباره به میادین ورزشی یا فعالیت‌های سنگین ارزیابی خواهد کرد.
 

با جراحی 

اگر فرد مورد جراحی قرار گرفته باشد، ریکاوری طولانی‌تر خواهد بود. برای بازگشت دوباره فرد به میادین ورزشی چیزی در حدود ۴ تا ۹ ماه زمان لازم است، بعد از این مدت هم باید ۲ تا ۶ هفته حرکات ورزشی سبک انجام شود.
 

چگونه می‌توان از دررفتگی جزئی کشکک زانو (نیمه در رفتگی کشکک زانو)  پیشگیری کرد؟

گروهی از ورزش‌ها منجر به قوی‌ شدن ماهیچه های پا و کاهش احتمال آسیب‌های زانو از جمله در رفتگی جزئی زانو خواهد شد. برای کاهش خطر بروز این‌گونه از آسیب‌ها برخی از ورزش‌ها و فعالیت‌های بدنی زیر را در برنامه‌ی روزانه‌ی خود قرار دهید:

* حرکت‌های ورزشی که منجر به تقویت عضله چهار سر ران می‌شود مانند اسکات و لیفت پاها
* حرکت‌های ورزشی که منجر به تقویت قسمت داخلی و خارجی ران می‌شود.
* حرکت ورزشی پشت پا خوابیده مخصوص تقویت ماهیچه همسترینگ
* اگر پیش‌تر کشکک زانوی فرد آسیب دیده باشد، پوشیدن بریس یا زانو بند تا حدود زیادی از عود کردن دوباره و یا تکرار دوباره آسیب جلوگیری می‌کند.
* ورزشکاران رشته‌های ورزشی تماسی هم با پوشیدن زانوبند های محافظتی مخصوص می‌توانند از بروز انواع آسیب‌های کشکک زانو جلوگیری کنند.
 

سخن پایانی

در رفتگی جزئی زانو یک جراحت رایج برای کودکان، نوجوانان در سن بلوغ و همچنین بزرگسالان است. اگر این آسیب برای بار اول رخ داده باشد، معمولاً نیازی به جراحی ندارد. اما اگر نیاز به جراحی باشد، با استفاده از تکنیک‌های جدید فرد بعد از عمل قسمت زیادی از قدرت و توان حرکتی خود را بازیافته و می‌تواند به فعالیت‌های طبیعی خود بازگردد.


منبع: سایت دکتردکتر
سایت دکتر سپهریان
سایت دکتر فرخانی