علت اسهال خونی، علائم ، تشخیص و روش‌های درمان آن

اسهال خونی وضعیت خطرناکی است که اغلب با عفونت‌ یا خونریزی دستگاه گوارش ارتباط دارد و باید خیلی زود مورد بررسی و درمان قرار گیرد.

مدفوع سالم معمولا جامد، نرم و قهوه‌ای رنگ است. اگرچه اسهال ناخوشایند است اما معمولا نشانه‌ای از وجود یک مشکل جدی نیست اما اسهال خونی ممکن است نشانه‌ای از یک مشکل سلامتی پنهان باشد.

اسهال زمانی اتفاق می‌افتد که مواد غذایی هضم شده و آب به سرعت از روده‌ها عبور می‌کند. در این وضعیت، مواد فرصت کافی برای جامد شدن را پیدا نمی‌کنند و به شکل مایع از مجرای گوارشی عبور می‌کنند.
 

اسهال خونی چیست؟

اسهال خونی وضعیتی است که در آن خون با مدفوع شل و آبکی مخلوط شده است. خون می‌تواند از هر جایی از مجرای گوارشی آمده باشد. اسهال خونی اغلب نشانه‌ای از خونریزی دستگاه گوارش در اثر جراحت یا بیماری است.

اسهال خونی در تمام سنین و همه جوامع دیده می‌شود و بسته به علت آن می‌تواند به مدت کوتاهی وجود داشته باشد. اسهال حاد مانند وقتی که ناشی از عفونت دستگاه گوارش است یا این که به شکل مزمن درآید مثل اسهالی که ناشی از بیماری التهابی روده است. علت اسهال خونی باید خیلی سریع توسط پزشک مورد بررسی قرار گیرد.

علائم اسهال خونی

بسته به بیماری یا علت پنهانی، اسهال خونی ممکن است با علائم دیگری نظیر موارد زیر همراه باشد:

* درد یا گرفتگی شکم
* تورم شکم یا نفخ
* درد بدن
* خستگی
* بی‌اختیاری مدفوع
* وجود مخاط یا غذای هضم نشده در مدفوع
* تهوع
* اشتهای ضعیف
* خونریزی رکتال
* درد در ناحیه رکتوم
* نیاز فوری به دفع مدفوع
* استفراغ

علائم جدی همراه اسهال که ممکن است نشان‌دهنده یک وضعیت مرگبار باشد:
* تغییر در سطح هوشیاری
* گیجی و سردرگمی
* تنفس مشکل
* سرگیجه
* تب بالا (بالاتر از 101 درجه فارنهایت) (۳۸/۳ درجه سانتی‌گراد)
* نبض سریع
* سفت شدن شدید شکم
* درد شدید شکم
* استفراغ خون یا مواد سیاه
* ضعف

علل اسهال خونی

اسهال خونی می‌تواند نشان‌دهنده وضعیت نسبتا خفیفی مانند هموروئید باشد یا می‌تواند به وسیله یک وضعیت مرگبار مانند پارگی واریس مری یا خونریزی ناشی از زخم معده ایجاد شود. در کودکان، اسهال خونی معمولا به دلیل عفونت‌های باکتریایی و التهاب در سیستم گوارشی تحتانی رخ می‌دهد.

این مشکل اغلب با خوردن غذاهای آلوده به باکتری و انگل مرتبط است. اسهال سیاه و قیرمانند معمولا نشان می‌دهد که خون از مجرای گوارشی فوقانی می‌آید (مری، معده و دوازدهه) و اسهال قرمز روشن یا آلبالویی رنگ اغلب مربوط به خونریزی در مجاری گوارشی تحتانی است ( کولون، رکتوم و مقعد).

دیسانتری: اسهال همراه با خون دیسانتری (dysentery) نامیده می‌شود. شایع‌ترین علل دیسانتری باکتری شیگلا (Shigella)  و انتاموبا هیستولیتیکا ( Entamoeba histolytica) است که نوعی انگل است. 

خونریزی‌های گوارشی: خونریزی گوارشی در اثر علل مختلفی مانند پولیپ‌های کولون، بیماری التهابی روده (IBD) یا سرطان معده رخ می‌دهد. خونریزی حاصل از این وضعیت‌ها می‌تواند موجب شود که رنگ اسهال قرمز شود.

هموروئید: هموروئید رگ‌های خونی متورمی هستند که داخل رکتوم و مقعد دیده می‌شوند. آن‌ها یکی از علت‌های شایع خونریزی رکتال و اسهال قرمز هستند.

داروها: عوارض جانبی برخی از داروها ممکن است علت قرمز شدن مدفوع باشد و داروها همچنین می‌توانند موجب تحریک معده و احتمالا اسهال شوند. از جمله داروهایی که موجب قرمز شدن مدفوع می‌شوند، شربت‌های آنتی‌بیوتیک (liquid antibiotics) هستند.

شقاق مقعد: گاهی اوقات وجود خراش در ناحیه رکتال (شقاق مقعد) می‌تواند موجب شود که مدفوع قرمز شود. در این مورد ممکن است مقدار کمی خون قرمز روشن دیده شود.

روتاویروس (Rotavirus): یکی از شایع‌ترین نشانه‌های روتاویروس، اسهال خونی است. گاهی به آن میکروب معده (stomach bug) یا آنفولانزای معده (stomach flu) نیز می‌گویند.

روتاویروس شایع‌ترین علت اسهال در نوزادان و کودکان زیر ۵ سال است. علائم روتاویروس مشابه علائم معمول اسهال و شامل موارد زیر است:

* تب؛
* استفراغ؛
* درد شکم؛
* اسهال آبکی به‌مدت ۳ یا چند روز.

عفونت ای کولای (E. coli):  این باکتری عامل بسیاری از علائم اسهال ازجمله مدفوع خونی است. درصورت خوردن گوشت قرمزی که به‌اندازه‌ی کافی پخته نشده، نوشیدن شیر خام یا خوردن غذای آلوده به مدفوع حیوانات ممکن است که به عفونت ای کولای مبتلا شوید. معمولا چند روز طول می‌کشد تا علائم این عفونت ظاهر شود.
 

علائم آمیبیاز (اسهال‌ خونی‌ آمیبی)

اسهال خونی که در اثر آمیب (انگل تک سلولی) ایجاد می‌شود، به عنوان آمیبیک یا آمیبیازیس نامیده می‌شود. دیسترسری آمیبی عمدتاً در مناطق گرمسیری رخ می‌دهد.

در بعضی موارد، دیسترسری آمیبی هیچ علائمی‌ را از خود نشان نمی‌دهد. با این حال، یک فرد آلوده هنگام مراجعه به توالت، کیست (آمیبی که توسط یک دیوار محافظ احاطه شده است) را در مدفوع خود منتقل می‌کند و می‌تواند محیط اطراف خود را آلوده کند. اگر این علائم را تجربه کرده باشید، ممکن است تا 10 روز بعد از آلوده شدن، شروع شوند. علائم دیاستری آمیبی شامل موارد زیر هستند:

* اسهال آبکی، که می‌تواند حاوی خون باشد.
* مخاط یا چرک
* حالت تهوع
* استفراغ
* درد شکم
* تب و لرز
* خونریزی از روده (گذرگاه پشت)
* کاهش اشتها و کاهش وزن

اگر مبتلا به دیابت هستید، احتمالاً اسهالتان همراه با خون خواهد بود. این امر به این دلیل است که آمیب‌ها به دیواره روده بزرگ حمله می‌کنند و باعث ایجاد زخم‌هایی می‌شوند، که می‌توانند خونریزی کنند. عبور مدفوع ممکن است دردناک باشد. گاهی اوقات، انگل می‌تواند وارد جریان خون شود و در اندام‌های دیگر بدن، به ویژه کبد گسترش یابد و منجر به تشکیل آبسه (آبسه کبد) شود. علائم آبسه کبدی شامل موارد زیر است:

* تب و ضعف
* تورم و درد شکم
* سرفه
* حالت تهوع (احساس بیماری)
* زردی
* از دست دادن اشتها
* کاهش وزن

علائم بیماری اسهال خونی آمیبی، معمولاً چند روز تا چند هفته ادامه دارد. با این حال، بدون درمان، حتی اگر علائم از بین بروند، آمیب‌ها می‌توانند ماه‌ها یا حتی سال‌ها در روده زندگی کنند. این بدان معناست که هنوز هم می‌توان عفونت را به افراد دیگری منتقل کرد و اسهال میتواند برگردد.

دیگر علل اسهال خونی

* خونریزی زخم معده
* بدشکلی‌ رگ‌های خونی
* ایسکمی روده یا انسداد روده
* سرطان روده بزرگ (کولون)
* دیورتیکولوز (Diverticulosis)
* ترومای مری (Esophageal trauma) یا واریس‌ مری
* گاستروآنتریت (Gastroenteritis)
* بیماری التهابی روده (بیماری کرون (Crohn’s disease) یا کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis))
* عفونت روده (مسمومیت غذایی)
* پولیپ‌های روده یا تومور روده
* دیورتیکول مکل (Meckel’s diverticulum) ( تشکیل یک کیسه غیر طبیعی در انتهای تحتانی روده کوچک)
* پرولاپس رکتوم 
* واریس معده
* عوارض جانبی داروها
* پرتو درمانی
* ترومای شدید شکمی

توجه: گاهی قرمز بودن رنگ اسهال علامت وجود خون نیست. غذاهایی که به ‌طور طبیعی قرمز هستند یا از رنگ‌های غذایی قرمز در آنها استفاده شده؛ می‌توانند موجب قرمز شدن مدفوع شوند.

چغندر، کرن‌بری یا زغال‌اخته (cranberries)، آب‌نبات قرمز، فراستینگ قرمز (لایه کرمی قرمز رنگ که برای تزیین روی کیک و کاپ کیک استفاده می‌شود)، شیرین‌بیان قرمز، گوجه فرنگی و سس گوجه فرنگی  از این گروه از مواد غذایی هستند.
 

عواملی که احتمال ابتلا به اسهالی خونی را بیشتر می‌کنند

عواملی که موجب اسهال می‌شوند عبارت‌اند از:

* رعایت نکردن بهداشت یا نشستن دست‌ها با صابون؛
* دیابت؛
* بیماری التهابی روده؛
* خوردن مقادیر بسیار زیاد گوشت و فیبر؛
* نوشیدن آب بی‌کیفیت.

عوامل خطر اسهال خونی به علت خاصی که آن را ایجاد کرده بستگی دارد.
 

عوارض احتمالی اسهال خونی چیست؟

با گذشت زمان، اسهال خونی می‌تواند منجر به عوارض جدی نظیر موارد زیر شود:

* کم خونی
* کم آبی بدن
* سندرم همولیتیک اورمیک (Hemolytic uremic syndrome) یا دیگر انواع نارسایی کلیه
* از دست دادن شدید خون
* شوک
 

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید

اسهال خونی همیشه جدی نیست، ولی گاهی نشان‌دهنده‌ی مشکل مهمی است، به‌ویژه اگر قرمزی مدفوع ناشی از وجود خون در آن باشد. اگر دچار اسهال خونی شدید و علائم زیر را نیز مشاهده کردید، فورا به پزشک مراجعه کنید.

* خستگی؛
* سرگیجه؛
* ناراحتی‌های گوارشی؛
* مشکل در تنفس؛
* گم‌سویی یا گم کردن جهت (disorientation)؛
* غش کردن و بی‌حالی؛
* تب بالاتر از ۳۸ درجه‌؛
* درد شدید معده؛
* استفراغ خون یا تکه‌های سیاه.

تشخیص اسهال خونی

اگر اسهال حاوی خون یا مخاطی باشد که بیش از چند روز ادامه پیدا کند، باید به پزشک معالج مراجعه کرد. اگر اخیراً در خارج از کشور بوده‌اید به پزشک خود بگویید، به خصوص اگر در یک کشور گرمسیری با بهداشتی ضعیف حضور داشته‌اید، که در آن شیوع آموبیک مانند هند یا آفریقا وجود دارند. راه های تشخیص می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

نمونه مدفوع: این بیماری با آزمایش نمونه‌ای از مدفوع تشخیص داده می‌شود که حاوی باکتری یا آمیبی است که باعث ایجاد اسهال خونی شده است.

سونوگرافی: در جایی که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای ایجاد بخشی از تصویر بدن، مثل کبد استفاده می‌شود.

آزمایش خون: نمونه خون ممکن است برای پروتئین‌های ضد عفونی به نام آنتی بادی‌هایی آزمایش شود، که در صورت ابتلا به دیابت آمیبی احتمالاً وجود داشته باشند.

کولونوسکوپی: نوعی آندوسکوپی است که برای معاینه روده استفاده می‌شود.
 

درمان اسهال خونی

هنگامی که فردی دچار اسهال می‌شود، مقدار قابل توجهی مایع از راه مدفوع از دست می‌دهد. وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، بدن فرد دچار کم‌آبی می‌شود. فرد باید به طور مرتب آب و مایعات مصرف کند تا آب از دست رفته بدن او جایگزین شود. اسهال طولانی‌مدت ممکن است نیاز به درمان‌های اضافی مانند تزریق داخل وریدی مایعات (سرم) داشته باشد. در موارد شدیدی مانند دیسانتری برای فرد مبتلا آنتی‌بیوتیک یا داروهای ضد انگل تجویز می‌شود.

اگر اسهال قرمز ناشی از خونریزی دستگاه گوارش باشد، ممکن است برای جبران خون از دست رفته نیاز به دریافت خون باشد. این فرایند در بیمارستان انجام می‌شود و فرد تا زمانی که شمارش سلول‌های خونی او به حد نرمال برسد، لازم است در بیمارستان بماند. اگر فردی فکر می‌کند که اسهال قرمز او ناشی از داروهای مصرفی‌اش است، باید در مورد تعویض داروهای خود با پزشک صحبت کند.
 

پیشگیری از اسهال خونی

راه‌های پیشگیری از اسهال خونی که ناشی از عفونت است عبارتند از:



* تمیز کردن کلیه مناطق مورد استفاده برای آماده‌ کردن مواد غذایی
* پختن کامل غذاها، زیرا احتمال وجود باکتری‌هایی نظیر شیگلا در غذاهای خام وجود دارد.
* استفاده از آب بطری یا جوشانده هنگام سفر به یک کشور خارجی
* پرهیز از تماس جنسی با فردی که دارای عفونت فعال شیگلوز است یا کسی که اخیرا به خاطر عفونت ناشی از باکتری شیکلا بیمار بوده است.
* اجتناب از شنا کردن در رودخانه‌ها به دلیل احتمال خوردن ناخواسته آب رودخانه (منظور شنا کردن در آب‌های رودخانه و بلعیدن آب آن است)
* شستن مکرر دست‌ها با آب و صابون، خصوصا پس از لمس سطوح آلوده یا عوض کردن پوشک
 

سخن پایانی

اسهال خونی در اثر خونریزی‌های مجرای گوارشی یا عفونت‌های باکتریایی و آمیبی اتفاق می‌افتد و به خصوص اگر همراه با سرگیجه، تب و استفراغ خونی باشد، بسیار خطرناک است.


منبع: سایت دکتردکتر
سایت چطور
سایت رسا