بیماری صرع و چگونگی درمان آن

بیماری صرع چیست؟

مغز شامل میلیون‌ها عصب است به نام نورون که به طور طبیعی یک سری امواج الکتریکی از خود ایجاد می‌نماید. این امواج باهم در تماس هستند. در حالت تشنج یک جرقه الکتریسیته مانند رعدوبرق که در آسمان ایجاد می‌شود ایجاد شده و موجب تغییرحالت و رفتار یا عدم هوشیاری فرد می‌شود. محل جرقه در مغزاست که علائم بیماری صرع و انواع مختلف صرع را مشخص می‌کند. صرع یک ناراحتی روحی و روانی نیست. بلکه یک اختلال عصبی است که هنوز دلیل آن مشخص نشده است.

صرع یک اختلال سیستم عصبی مرکزی (عصبی) است که در آن فعالیت مغز غیر طبیعی می‌شود و باعث تشنج یا دوره‌های رفتار غیر معمول، احساسات و گاهی اوقات از دست دادن آگاهی می‌شود. هر کسی می‌تواند مبتلا به صرع شود، صرع بر مردان و زنان همه نژادها، قومیت ها و سنین تأثیر می‌گذارد.

علائم بیماری صرع و تشنج ممکن است به طور گسترده‌ای متفاوت باشد. علائم بیماری صرع در برخی از افراد مبتلا، به مدت چند ثانیه در طول تشنج خیره شدن است، در حالی در سایر افراد علائم صرع ممکن است شدیدتر و با انقباضلات عضلانی و لرزش اندام ها باشد. داشتن یک تشنج تنها به معنای صرع نیست. حداقل دو تشنج غیرقابل تشخیص به طور کلی برای تشخیص صرع مورد نیاز است. درمان با داروها یا گاهی اوقات جراحی می‌تواند تشنج را برای اکثر افراد مبتلا به بیماری صرع کنترل کند. بعضی افراد برای کنترل تشنج‌ها نیاز به درمان مادام‌العمر دارند، اما در بعضی از افراد، تشنج‌ها در نهایت از بین می‌روند.

انواع تشنج

علامت اصلی صرع، تشنج است. دو نوع اصلی تشنج وجود دارد: تشنج‌های عمومی و تشنج متمرکز یا فوکال

تشنج‌های عمومی  بر هر دو طرف مغز تأثیر می‌گذارند و کـاهش عمده در هوشیاری ایجاد می‌شود. شش نوع تشنجات عمومی وجود دارد:

تشنج‌های غیاب (Absence): اغلب در کودکان اتفاق می‌افتد. به آن صرع کوچک هم می‌گویند، صرع غیاب اغلب تنها یکی دو ثانیه طول می‌کشد و معمولاً پنهانی است و توجه کسی را جلب نمی‌کند. نشانه‌های آن شامل خیره شدن، چشمک زدن، یا لبخند لب می‌تواند باشد. 

تشنج‌های تونیک: کـل بـدن خشک‌شده و بدون حالـت لـرزش ایجـاد می‌شود. فـرد گاهی روی زمین می‌افتد که این مسئله باعث، بالا رفـتن احتمال خطر ناشی از آسیب‌دیدگی می‌شود اما سـرعت بازگشت به بهبودی عمومی بالاست.

تشنج‌های اتو نیک: گاهی اوقات با عنوان حمله سـقوط نیز شناخته می‌شود. ناگهان قدرت ماهیچـه افـت کـرده و شخص به زمـین می‌افتد.

تشنج‌های کلونیک: با حرکات ریتمیک و پرشی عضلات در ارتباط است. این تشنجات معمولاً بر گردن، صورت و دست‌ها اثر می‌گذارد.

تشنج‌های میوکلونیک:  به‌صورت تکان‌های کوتـاه و غیرمنتظره در یک اندام یا بیشتر (پرش اندام‌ها) و اغلـب مدت کوتاهی پس از بیدار شدن از خواب رخ می‌دهد. می‌تواند به‌تنهایی یا همراه با دیگر انـواع صـرع عمـومی باشد.

تشنج‌های تونیک-کلونیک: گــاهی اوقات بیماری صرع بزرگ نامیده می‌شود. ماهیچه‌های فرد منقبض‌شده و گاهی بـه زمـین می‌افتد، سپس ماهیچه‌هایش پشت سر هم منبسط و منقبض‌شده که این باعث تکان خوردن و ایجاد حالت لرزش در فرد می‌شود. در شروع تشنج فرد ممکن است زبانش را گـاز بگیرد یا جیغ بکشد. گاهی تنفس کند شده و یـا شـخص دچار بی‌اختیاری ادرار می‌شود. بعد از تشنج فرد اغلـب احساس خستگی، گیجی یا سردرد می‌کند و شاید نیاز به استراحت مطلق داشته باشد.

تشنج متمرکز یا فوکال  تنها بخشی از مغز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.در طول تشنجات کانونی، آشفتگی در فعالیت‌های مغز با درگیری یکی از قسمت‌های مغـز آغاز می‌شود. این تشنجات گـاهی اوقـات تحـت عنـوان بیماری صرع موضعی شناخته می‌شوند. اتفاقاتی که در طول ایـن نوع تشنج برای فرد میافتد بسته به ایـن اسـت کـه کـدام قسمت از مغز تحت تأثیر قرارگرفته باشد و به دو نوع تشنج‌های ساده موضعی و تشنج‌های پیچیده موضعی تقسیم می‌شود. 1

نشانه ها

از آنجایی که بیماری صرع ناشی از فعالیت های غیر طبیعی سلول های مغزی است، تشنج می تواند بر تمام فرآیندهای هماهنگی مغز اثر بگذارد. بیماری صرع می تواند علائمی از این قبیل ایجاد کند:

• گیجی موقت
• صحبت کردن نامفهوم و بریده بریده
• حرکات تند و پیچشی غیر قابل کنترل در دستها و پاها
• از دست دادن هوشیاری و بی خبری
• علائم روانی

علائم بسته به نوع تشنج متفاوت است. در بیشتر موارد، مبتلایان به بیماری صرع در هر بار به نوع یکسانی از تشنج مبتلا می شوند، لذا علائم در هر دوره مشابه است.

علت

در بیش از نیمی از موارد، بیماری صرع هیچ علت مشخصی ندارد. در حدود نیمی از مبتلایان به بیماری صرع، این شرایط به دنبال فاکتورهای مختلفی بروز می کند.

اثرات ژنتیک: برخی از انواع بیماری صرع که با نوع تشنجی که فرد تجربه کرده است، طبقه بندی می شوند؛ موروثی هستند. در این موارد اثر ژنتیک محتمل است.

محققین برخی از انواع بیماری صرع را با ژن های مشخصی ارتباط داده اند.  اگر چه تخمین زده شده است که حدود 500 ژن می تواند در این امر نقش داشته باشد. برای بیشتر افراد، ژن ها تنها بخشی از علل بیماری صرع هستند. ژن های مشخص می توانند شخص را نسبت به شرایط محیطی حساس تر کرده که تشنج را تحریک می کنند.

ترومای سر: ترومای سر که بخاطر تصادفات یا آسیب های تروماتیک رخ می دهند، می توانند منجر به بیماری صرع شوند.

بیماری های مغزی: بیماری های مغزی از جمله تومورهای مغزی یا سکته که منجر به آسیب مغز می شوند نیز ممکن است منجر به بیماری صرع گردند. سکته علت عمده بیماری صرع در بزرگسالان بالای 35 سال است.

بیماری های عفونی: بیماری های عفونی مثل مننژیت، ایدز و انسفالیت ویروسی می توانند منجر به بیماری صرع شوند.

آسیب های مادرزادی: پیش از تولد نوزادان به آسیب های مغزی حساس هستند که می تواند ناشی از چندین فاکتور باشد، از جمله: عفونت مادر، تغذیه نامناسب یا کمبودهای اکسیژن. این آسیب های مغزی منجر به بیماری صرع یا فلج مغزی می شود.

اختلالات تکاملی: گاهی بیماری صرع می تواند با اختلالات تکاملی مثل اوتیسم و نوروفیبروماتوز مرتبط باشد.

عوامل خطر

فاکتورهای مشخصی می تواند خطر بیماری صرع را افزایش دهد.

سن: شروع بیماری صرع در اوایل کودکی و پس از 60 سالگی در بالاترین حد است اما می تواند در هر سنی رخ دهد.

تاریخچه خانوادگی: اگر تاریخچه خانوادگی بیماری صرع دارید، خطر ایجاد اختلالات بیماری صرع در شما افزایش می یابد.

آسیب های سر: جراحت های سر مسئول برخی موارد بیماری صرع است. شما می توانید با بستن کمربند ایمنی در ماشین و یا پوشیدن کلاه ایمنی در هنگام دوچرخه سواری، اسکی کردن، سواری با موتور سیکلت و یا سایر فعالیت های پرخطر، خطر ابتلا به بیماری صرع را کاهش دهید.

سکته و سایر بیماری های عروقی: سکته و یا سایر بیماری های عروقی می تواند منجر به آسیب های مغزی شود که بیماری صرع را تحریک می کند. شما می توانید اقداماتی را برای کاهش خطر این بیماری ها انجام دهید، از جمله: محدود کردن دریافت الکل، پرهیز از استعمال دخانیات، رعایت رژیم غذایی سالم، ورزش منظم.

دمانس: دمانس می تواند خطر بیماری صرع را در افراد مسن تر افزایش دهد.

عفونت های مغزی: عفونت هایی از جمله مننژیت که سبب التهاب در مغز یا نخاع می شوند، می توانند خطر را افزایش دهند.

تشنج در کودکی: گاهی تب بالا در کودکی با بیماری صرع در ارتباط است. کودکانی که بخاطر تب بالا تشنج می کنند، عموماً دچار بیماری صرع نمی شوند، اگرچه در تشنج های طولانی، سایر بیماری های عصبی یا تاریخچه خانوادگی بیماری صرع، خطر افزایش می یابد. 2

تشخیص صرع

تشخیص صرع بر اساس نتیجه معاینه و دقت پزشک، آزمایش‌های خونی، تصویربرداری از مغز مانند سی‌تی‌ اسکن، ام آر آی و نوار مغز انجام می‌شود.

نوع دیگری از بررسی به نام بررسی ویدیویی طولانی‌ مدت هم وجود دارد که در بیمارانی انجام می‌شود که به درمان مقاوم هستند یا برای درمان صرع، به جراحی نیاز دارند. بررسی ویدیویی این امکان را به پزشک می‌دهد که از نوع صرع و محل ایجاد تشنج در مغز اطمینان حاصل کند.

درمان صرع

زمانی که تشخیص صرع قطعی می‌شود، پزشک بهترین درمان را بر اساس نوع صرع، سن، جنسیت، شغل و شرایط اجتماعی و اقتصادی بیمار آغاز می‌کند.

در بیشتر موارد، درمان با یک داروی ضد صرع آغاز می‌شود. حدود نیمی از بیماران با درمان تک دارویی کنترل می‌شوند. حدود ۳۰ درصد از بیماران برای کنترل تشنج‌ها نیاز به درمان دو دارویی یا سه دارویی دارند و مابقی بیماران که نسبت به درمان‌های خوراکی ضد‌صرع مقاوم هستند به درمان‌های دیگری از جمله عمل جراحی نیاز پیدا می‌کنند.

علاوه بر این درمان‌ها، بیمار هم باید تمامی عادات اشتباه زندگی را تغییر دهد.

بی‌خوابی زیاد، گرسنگی طولانی‌مدت، استرس و اضطراب زیاد، عدم نوشیدن آب به مقدار کافی، مصرف مشروبات الکلی و مواد تحریک‌کننده مانند اکستازی و کوکایین، عدم پایبندی به مصرف داروهای تجویز شده در زمان مناسب و مقدار تجویز شده می‌توانند احتمال حمله تشنج را بالا ببرد. 3


پی نوشت:
1.www.drdr.ir
2.www.asriran.com
3.www.abidipharma.com