از علت تا درمان لوسمی میلوئید مزمن

لوسمی میلوژن مزمن

لوسمی میلوژن مزمن (CML) نوعی سرطان غیر معمول مغز استخوان است. مغز استخوان بافت اسفنجی درون استخوان ها که سلول های خونی را می سازد. CML باعث افزایش تعداد گلبول های سفید خون می شود. اصطلاح “مزمن” در لوسمی میلوژن مزمن نشان می دهد که این سرطان تمایل به پیشرفت تدریجی به انواع حاد لوسمی دارد.

اصطلاح  myelogenous در لوسمی میلوژن مزمن به نوع سلول های مبتلا به این سرطان اشاره دارد. لوسمی میلوژن مزمن نوعی بیماری است که در آن مغز استخوان سلول های سفید خون زیادی ایجاد می کند. علائم و نشانه های لوسمی میلوژن مزمن شامل تب، عرق شبانه و خستگی است.

لوسمی میلوژن مزمن را می توان لوسمی میلوئید مزمن و لوسمی گرانولوسیتی مزمن نیز نامید و به طور معمول در دوران میانسالی یا بعد از آن رخ می دهد و به ندرت در کودکان مشاهده می شود، اما با این حال ممکن است در هر سنی بروز کند. پیشرفت در روند های درمان منجر به پیش آگهی بهتری در افراد مبتلا به لوسمی میلوژن مزمن شده است. بیشتر افراد پس از تشخیص به بهبودی می رسند و سال ها زندگی می کنند.

در CML، بسیاری از سلول های بنیادی خون به نوعی گلبول های سفید به نام گرانولوسیت ها تبدیل می شوند. این گرانولوسیت ها که به آن ها سلول های لوسمی نیز گفته می شود غیر طبیعی هستند و به گلبول های سفید سالم تبدیل نمی شوند.

سلول های لوسمی می توانند در خون و مغز استخوان ایجاد شوند، بنابراین فضای کمتری برای گلبول های سفید سالم، گلبول های قرمز و پلاکت ها وجود دارد و در نتیجه ممکن است منجر به عفونت، کم خونی یا خون ریزی شود.1
 

علت ابتلا به لوسمی میلوئید مزمن

تحقیقات نشان می‌­دهد نوعی جهش ژنتیکی با علل ناشناخته در سلول­‌های خون‌ساز (میلوئید) مغز استخوان، موجب ایجاد کروموزومی معیوب به نام کروموزوم فیلادلفیا می­‌شود. به طوری که این کروموزوم معیوب در بیشتر از %۹۰ بیماران مبتلا به  CML (لوسمی میلوئید مزمن) وجود دارد. این عیب ژنتیکی موجب بروز سلسله اتفاقاتی می­‌شود که در نهایت به رشد و تقسیم بی‌رویه این سلول­‌ها و سرطانی شدن آن­‌ها منجر می­‌شود.2

علائم لوسمی میلوئید مزمن

معمولا در مراحل ابتداییِ بیماری لوسمی میلوئید مزمن، بیمار علامت خاصی ندارد و در بیشتر موارد، پس از انجام آزمایش­‌ دوره­‌ای خون، بیماری تشخیص داده می‌­شود.

در مراحل پیشرفته بیماری، یک یا چند علامت زیر ممکن است ظاهر شود:

استخوان درد،

خونریزی­‌های بی‌­علت و مکرر،

احساس سنگینی معده حتی با مصرف مقدار کم غذا،

احساس ضعف و خستگی،

تب،

کاهش وزن بدون علت،

بی‌اشتهایی،

تعریق زیاد هنگام خواب شبانه،

احساس وجود توده، پُری یا درد در ناحیه بالا و سمت چپ شکم، زیر دنده‌­ها

باید به این نکته توجه شود که هیچکدام از علائم فوق برای بیماری CML (لوسمی میلوئید مزمن) اختصاصی نیستند و در صورت بروز هرکدام از این علائم بهتر است هر چه سریع‌تر با پزشک مشورت شود.2
 

عوامل خطر لوسمی میلوژن مزمن

عواملی که خطر ابتلا به لوسمی میلوژن مزمن را افزایش می دهند، عبارتند از:

سن

جنسیت

قرار گرفتن در معرض پرتودرمانی، مانند پرتودرمانی برای انواع خاصی از سرطان

برای لوسمی میلوژن مزمن سابقه خانوادگی عامل خطر محسوب نمی شود.

جهش منجر به لوسمی میلوژن مزمن از والدین به کودکان منتقل نمی شود و این جهش بعد از تولد فرد ایجاد می شود.2
 

تشخیص لوسمی میلوژن مزمن     

برای تشخیص لوسمی میلوژن مزمن پزشک بیمار را معاینه کرده و علائم حیاتی مانند نبض و فشار خون او را بررسی می کند. وی همچنین گره های لنفاوی، طحال و شکم بیمار را مورد ارزیابی قرار می دهد تا مشخص شود که اندام های بیمار بزرگ شده اند و یا نشده اند.

علاوه بر آن، پزشک ممکن است آزمایشات زیر را برای تشخیص بهتر تجویز کند:
 

شمارش کامل خون

این آزمایش ممکن است ناهنجاری های موجود در گلبول های خون، مانند افزایش تعداد گلبول های سفید را نشان دهد.
 

شمارش کامل خون (CBC) با دیفرانسیل

روشی که در آن نمونه خون گرفته می شود و موارد زیر بررسی می شود:

تعداد و نوع گلبول های سفید

تعداد گلبول های قرمز و پلاکت ها

مقدار هموگلوبین (پروتئین حامل اکسیژن) در گلبول های قرمز
 

مطالعات شیمی خون

روشی که در آن یک نمونه خون اندازه گیری می شود تا مقادیر خاصی از مواد منتشر شده در خون توسط اندام ها و بافت ها در بدن اندازه گیری شود. مقدار غیرمعمول (بالاتر یا پایین تر از حد معمول) یک ماده می تواند نشان دهنده بیماری باشد.
 

آسپیراسیون و بیوپسی مغز استخوان

بیوپسی مغز استخوان و آسپیراسیون مغز استخوان برای نمونه برداری از مغز استخوان کاربرد دارد. این آزمایشات شامل جمع آوری مغز استخوان از مغز استخوان بیمار است.

ممکن است یکی از آزمایش های زیر روی نمونه های خون یا بافت مغز استخوان که برداشته شده انجام شود:
 

تجزیه و تحلیل سیتوژنتیک

آزمایش آزمایشگاهی که در آن کروموزوم سلول های موجود در نمونه خون یا مغز استخوان محاسبه شده و هرگونه تغییر مانند کروموزومی بررسی می شوند. تغییرات در کروموزوم های خاص مانند کروموزوم Philadelphia ممکن است نشانه سرطان باشد. تجزیه و تحلیل سیتوژنتیک برای کمک به تشخیص سرطان، برنامه ریزی برای درمان، یا یافتن چگونگی عملکرد درمان مفید است.
 

فلورسانس در هیبریداسیون درجا

یک آزمایشگاه آزمایشگاهی است که برای مشاهده و شمارش ژن ها یا کروموزوم ها در سلول ها و بافت ها استفاده می شود. قطعات DNA که حاوی رنگهای فلورسنت هستند در آزمایشگاه ساخته شده و به نمونه سلول ها یا بافت های بیمار اضافه می شوند.

هنگامی که این تکه های DNA رنگ شده به ژن ها یا نواحی کروموزومی موجود در نمونه متصل می شوند، در زیر میکروسکوپ فلورسنت واضح می شوند. آزمایش FISH برای کمک به تشخیص سرطان و کمک به برنامه ریزی برای درمان استفاده می شود.
 

آزمایش واکنش زنجیره ای رونویسی- پلیمراز معکوس

(RT-PCR)، یک آزمایش آزمایشگاهی است که در آن میزان یک ماده ژنتیکی به نام mRNA ساخته شده توسط یک ژن خاص اندازه گیری می شود این آزمایش ممکن است برای جستجوی تغییرات خاص در یک ژن یا کروموزوم باشد، که ممکن است به تشخیص سرطان کمک کند.1

مدیریت و درمان

اهداف درمان CML عبارتند از :

بهبود خون شناسی (CBC  و معاینات فیزیکی نرمال (یعنی عدم ارگانومگالی))

بهبود سیتوژنتیک (کروموزوم نرمال با 0% سلول  های مثبت Ph1)

بهبود مولکولی ( نتیجه منفی واکنش زنجیره پلیمراز  (PCR) برای  BCR/ABL mRNA )

مهارکننده تیروزین کیناز برای CML

ایماتینیب مسیلات (گلی وک) : برای مراحل مزمن ، پیشرونده و بلاست ؛ درمان استاندارد انتخابی

نیلوتینیب (Tasigna) : برای مرحله مزمن

داساتینیب (Sprycel) برای مرحله مزمن

بسوتینیب (بسولیف) : برای مرحله مزمن ، پیشرونده و بلاست

پوناتینیب (Iclusig) : برای مرحله مزمن یا بلاست موارد T315I مثبت یا در بیمارانی که تحمل سایر درمان های TKI را ندارند.

سایر داروهای CML

اینترفرون آلفا : داروی خط اول درمان سابق ؛ اکنون در موارد مقاوم به درمان با داروهای جدید ترکیب می شود.

هیدروکسی اوره (Hydrea) : عامل سرکوب کننده میلوئید برای القای بهبود هماتولوژیک

بوسولفان : عامل سرکوب کننده القای بهبود هماتولوژیک

اوماستاکسین (Synribo) : مهارکننده ترجمه پروتئین در فاز مزمن یا پیشرونده CML در افراد مقاوم به درمان با دو یا چند مهارکننده تیروزین کیناز
 

پیوند مغز استخوان آلوژنیک (BMT) یا پیوند سلول بنیادی

فقط در درمان CML اثبات شده است.

در حالت ایده آل در مرحله مزمن انجام می شود.

در صورت وجود یک اهداکننده همسان یا دارای یک عدم تطابق آنتی ژن واحد ، بیمار کاندید باید جراحی شود.

میزان بقای کلی برای BMT آلوژنیک با اهداکننده های نامربوط همسان برای بیماران جوانتر از 30 سال بین 31 تا 43 درصد و برای بیماران مسن تر بین 14 تا 27 درصد است.

درحال حاضر این پروسجر برای بیمارانی که به بهبودی مولکولی دست نیافته اند یا به ایماتینیب مقاومت دارند یا مصرف مهارکننده های تیروزین کیناز نسل دوم موفق آمیز نبوده ، اجرا می شود.3

پینوشتها
1.www.pezeshket.com
2.www.abidipharma.com
3.www.medicpub.ir