بقعه آقا جمال در شهرستان دیر، بخش مرکزی ، کنار قبرستان روستای کمال احمدی ، در دامنه کوهی موسوم به «تخته کنار» و بر روی طول جغرافیایی ۵۱ درجه و ۴۳ دقیقه، عرض جغرافیایی ۲۷ درجه و ۵۱ دقیقه و در ارتفاع ۱۵ متری از سطح دریا واقع شده و فاصله آن تا بندر دیر مرکز شهرستان ۱۹ کیلومتر و غرب آن قرار دارد.
 
بنا، تالاری چهار گوش است که با مصالحی چون سنگ، گچ و سیمان به ابعاد ۱۰x۷ متر ساخته شده و از ظاهر آن پیداست که قدمتی ندارد. از ارة بنا از داخل به ارتفاع یک متر سیمان سفید گردیده و بقیه قسمت های داخل بنا با گچ پوشش داده شده است. درسقف بنا چوبی معروف به «مربع» بکار رفته و برای استواری سقف سه ستون در میان بقعه با سنگ و گچ ساخته اند. بنا دارای سه مدخل ورودی می باشد؛ که یکی در سمت جنوب و بقیه در ضلع شمالی قرار دارند. برای خنکی هوای اتاق و روشنایی، در جهات مختلف، پنجره هایی که همچون درها از جنس آهن اند نصب شده است.
 
گنبدی عرقچینی و کم خیز به رنگ سبز بر روی بقعه استوار می باشد. زیر گنبد و تقریبأ قسمت غربی تالار، قبری مستطیل شکل به ارتفاع ۳۴ سانتی متر و طول 2.05 و عرض ۱ متر با پوشش سیمان سفید دیده میشود که روی سنگ قبر عبارت « امامزاده آقا جمال» نقش بسته است. پارچه ای سبز رنگ بر روی قبر که شده و ضریح ندارد.
 
از نسب خفته در این آرامگاه که به آقا جمال « دلوارس» هم مشهور است، اطلاعی حاصل نشد. قدر متقن، دارای جلالت شأن و نسبی شریف بوده تا برفراز مزار گنبد و بارگاه ساخته اند.
 
مخفی نماند که، در جنوب غربی آرامگاه آقا جمال ، اتاق بلوکی جدیدی وجود دارد که درون آن دو قبر، که بر رویشان پارچه ای سبز انداخته اند، مشاهده می شود. از هویت آنان اطلاعی بدست نیامد.
 
این زیارتگاه کنار جاده آسفالته بوشهر - دیر واقع شده و دارای امکاناتی چون برق، وسایل خنک کننده، آب انبار و سرویس بهداشتی است. در محوطه اطراف آن درختانی مانند گز و کنار وجود دارد که از سایه های آنها در موقع مقتضی می توان استفاده نمود.
 
این بقعه بسیار مورد احترام اهالی روستای کمال احمدی و دیگر روستاهای مجاور است؛ به همین خاطر در ایام پنجشنبه و روزهای تعطیل محل تجمع مشتاقان و ارادتمندان می باشد. در فصل بهار، بخصوص نوروز که شام هوا دلپذیر و زمین پر از گل های رنگارنگ می شود ، از دیگر مناطق استان وحتی خارج از آن هم زایر دارد.
 
این بقعه اخیرا به همت یکی از خیرین منطقه، به نام آقای سید محمد ابن آقا سید علی، از سادات بردخونی اصل، ساکن دیر تجدید بنا گردید و امکاناتی هم برایش فراهم شده است.
 
منابع:
1- فرهنگ جغرافیایی آبادی های کشور جمهوری اسلامی ایران، ج۱۱۹(کنگان)، ص۵۹
۲- عبدالحسین بحرینی نژاد، بندردیر نگینی بر ساحل خلیج فارس، جلد ۳، ص ۳۶۶.
٣- مصاحبه با زائر محمد احمد زاده ابن مختار، روستای جبرانی، مورخ 10/ ۸ /1386
4- مشاهدات نگارنده، مورخ 26 / ۷ / 1386

منبع: زیارتگاه‌های استان بوشهر، دفتر اول، غلامحسین هادی نژاد دشتی، انتشارات وثوق، چاپ اول، قم، 1388ش، صص  69-67