عارفانه های حافظ (2)

در این شماره به سبب تقارن ایام با ماه مبارک رمضان، ماهی که «فتحت أبواب السماء و ابواب الجنان و أبواب الرحمه»؛ درهای آسمان و درهای بهشت و رحمت گشوده می شود، ماهی که خداوند هر شب ندا می دهد: « هل من سائل؟ هل من مستغفر؟»؛ آیا درخواست کننده ای هست؟ ایا استغفار کننده ای هست؟ و دعا در این ماه مستجاب می شود. ما بر آن شدیم که رمضان را در آیینه اشعار عارفانه حافظ بررسی کنیم؛

حافظ در این بیت می گوید؛ ماه رمضان که ماه ضیافت الهی است «شهر دعیتم فی الی ضیافه الله و جعلتم فیه من اهل کرامه الله» رمضان ماهی است که به مهمانی خدا دعوت شده اید و در آن از اهل کرامت خداوند قرار داده شده اید، این ماهی است که امام صادق (ع) در مورد آن می گوید « ان أبواب السماء تفتح فی رمضان» همانا در رمضان درهای آسمان باز است. حال که ماه رمضان تمام شد و هلال عید آمد منتظر باش تا نتیجه ماه صیام را ببینی؛

خواجه می گوید کسی به نتیجه روزه و حج مقبول می رسد که رخت خودبینی را در میکده عشق و درگاه دوست افکنده و خاکسار درگاه خداوند شود. امام علی (ع) می فرمایند:
« تقرب العبد الی الله سبحانه باخلاص نیته» نزدیکی بنده به خداوند سبحان به وسیله اخلاص در نیتش حاصل می شود. و در جایی دیگر می فرمایند: « فاز بالسعاده من اخلص العباده» کسی که عبادتش را خالص گرداند، به سعادت می رسد.
حافظ در شعر دیگری می گوید؛

همانا گدائی در این خانه انسان را به جایی می رساند که خاک رازر می کند.
و در جایی دیگر ثمره روزه را اینگونه بیان می کند؛

همانا روزه ماه صیام، برای پاک نمودن بشر از رذائل اخلاقی است. « یا ایها الذین آمنوا کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون» ای کسانی که ایمان آورده اید روزه برای شما واجب شده است همانگونه که برای کسانی که قبل از شما بوده اند واجب شد، شاید تقوی پیشه کنید.
لذا اهل سر با توجه به این مطلب نتیجه روزه ماه صیام خود را لقاء پروردگار و مشاهده جمال او می دانند. به همین جهت خواجه نیز می گوید: ای محبوبی که جمال توبه عاشقان باده می دهد و آنان را از خود بی خود می کند، حال که ایام مقدس (حفظ ظاهر خود به روزه داری و عبادت )سپری گشت مرا از جمال خود مست کن و باده وصال ده.

ما برای این عالم آفریده نشده ایم بلکه این عالم راهی برای رسیدن و برگشتن به مقام اصلی و مقام خلیفه اللهی است و چند روزی در اینجا نخواهیم بود و به دیدار پروردگار باز خواهیم گشت که « انا الله و انا الیه راجعون» همانا ما برای خدا هستیم و به سوی او بر می گردیم. خدا خیر دهد کسی را که راهنمایی کرد ما را به صراط مستقیم، منظور خواجه محبوبی است که ما را بر فطرت توحید بیافرید « فاقم وجهک للدین حنیفا فطره الله التی فطر الناس علیها» پس چهره ات را بسوی دین بطور مستقیم مواجه کن، سرشت الهی که مردم را بر آن خلق کرد. و شاید منظور از آن کس رسول الله است که: « یا ایها الذین أمنوا استجیبوالله و للرسول إذا دعاکم لما یحییکم» ای کسانی که ایمان آورده اید اجابت کنید خدا و رسولش را هنگامی که شما را می خواند تا زنده کند شما را.

کسی می تواند به مقام اصلی خود باز گردد و از همنشینی و جمال محبوب بهره مند شود که در ناملایمات ایستادگی کند و با مجاهدت، برنفس و هواهای شیطانی غالب آید. و یا آنکسی می تواند به مقام اصلی خویش در این عالم بازگردد و از مراقبه جمال محبوب بهره مند شود که با اشک دیدگان که از خون دل است طهارت کند و دل را از گناهان شستشو دهد تا آن، جایگاه دوست گردد که « البکاء من خیفه الله للعبد عن الله، عباده العارفین» گریه از ترس خداوند باعث نزدیکی عارفین به اوست. همچنین؛«البکاء سجیه المشفقین» گریه کردن مرام کسانی است که می ترسند.
و همانا پیامبر (ص) فرمود: « کل عین باکیه یوم القیامه الا ثلاثه أعین: عین بکت من خشیه الله و عین باتت ساهره فی سبیل الله و عین غضت عن محارم الله» در روز قیامت همه چشمها جز سه چشم گریان است؛ چشمی که از عظمت خداوند گریسته باشد، چشمی که در راه خداوند شب بیداری کشیده باشد و چشمی که از حرامهای خداوند چشم پوشی کرده باشد.
در آخر کلام می توان به این بیت اشاره کرد که :

ای عزیز، عمر به غفلت گذشت و بهره ای از دوست و تجلیات و مشاهده او نبردی پس باقیمانده آن را غنیمت شمار و گذشته را با ذکر و مراقبه محبوب تدارک نما. و به فرموده امام سجاد (ع): « و نبهنی لذکرک فی أوقات الغفله و استعملنی بطاعتک فی ایام المهله» خداوندا مرا در هنگام غفلت به یاد خود آگاه فرما و در ایامی که مهیا نموده ای به طاعت خود مشغول کن.
منبع: نشریه راه قرآن،ش 23