صورت فلکی یکسال شمسی (3) خرداد : جوزا

صورت فلکی جوزا یا دو پیکر ( GEMINI ) از صورت فلکی منطقة البروجی است که خورشید در تیر ماه در آن قرار دارد. بنابراین بهترین زمان برای دیدن این صورت فلکی ، فصل زمستان است. جوزا بین میلهای ۱۰+ و ۳۵+ و بعدهای h ۶ و m۱۰ h ۸ قرار گرفته است و مساحتی حدود 514 درجه مربع را در بر می‌گیرد. جوزا دارای ۱۳ ستاره پر نورتر از قدر ۴ است . α-جوزا ( کاستور یا راس التوام المقدم) و β-جوزا ( پلوکس یا رأس التوام الموخر) ستاره‌های پر نور این صورت فلکی و نمایانگر سرهای دو پیکر می‌باشند . α-جوزا برخلاف نامش درخشانترین ستاره جوزا نیست و از β-جوزا کم نورتر است. بنابراین این احتمال وجود دارد که در زمانهای دور کاستور پر نورتر از پلوکس بوده باشد.

در ماههای سرد زمستانی صورت فلکی جوزا (دو پیکر) را که ستارگان پرنورش، کاستور (آلفا جوزا) و پولوکس(بتا جوزا) حتی در آسمان شب شهرهای بزرگ نیز جلب توجه می کنند به راحتی می توان یافت. این دو ستاره به یاد برادرانی دو قلو چنین نام گرفته اند. برابر افسانه ها «پلوکوس» فنا ناپذیر بود ، زیرا او پسر پدر خدایان ، یعنی زئوس بود؛ ولی کاستور بر عکس پدرش از نوع بشر بود و به همین دلیل جزو فناپذیران به شمار می آمد. هر دو برادر قهرمانان بزرگی بودند و هیچ گاه از یکدیگر جدا نمی شدند. هنگامی که کاستور در نبردی به قتل رسید، جدایی از برادر برای پولوکس تحمل ناپذیر بود. به خصوص این مسأله که کاستور می باید به قلمرو تاریک زیرزمینی مردگان می رفت، پولوکس را خیلی آزار می داد. به این جهت پولوکس از پدرش خواهش کرد که اجازه دهد او هم بمیرد، تا بتواند به برادر فناپذیرش بپیوندد. زئوس که تحت تأثیر این عشق برادرانه قرار گرفته بود، به پولوکس پیشنهاد کرد ، به جای اینکه همیشه نزد خدایان در المپ زندگی کند، با کاستور به طور نوبتی یک روز را در قلمرو مردگان و روز دیگر را در المپ به سر آورد. پولوکس بدون مکث و تفکّر تصمیم گرفت این پیشنهاد را بپذیرد، ا دیگر هرگز مجبور به جدایی از کاستور نباشد. می گویند چندی پس از آن، زئوس به پاس وحدت و وفاداری دو برادر به یکدیگر آنها را به ستارگانی نورانی در آسمان تبدیل کرد. از آن زمان آنها به شکل صورت فلکی دوپیکر در آسمان زمستان می درخشند و آدمیان را به یاد عشق برادری و رفاقت و دوستی می اندازند.

آلفای آن به نام کاستور با قدر 6/1دومین ستاره درخشان جوزا است، اما در واقع این یک مجموعه شش تایی است. در تلسکوپ به صورت دو ستاره مجزا با قدرهای 2 و 3 و به فاصله 2 ثانیه قوسی و یک همدم قدر نهم به فاصله 73 ثانیه قوسی دیده می شوند. هر یک از این سه ستاره خود به تنهایی یک جفتی هستند. این مجموعه به فاصله 46 سال نوری تا زمین است. ستاره بتای جوزا درخشانترین ستاره صورت جوزا محسوب می گردد با قدر1/1 و فاصله 36 سال نوری است.

M35 یا NGC2168 یک خوشه باز روشن با قدر 5 و به فاصله 2800 سال نوری است. این خوشه شامل حدود 120 ستاره در وسعتی به قطر 40 دقیقه قوسی است که در نزدیکی لبه غربی جوزا و در شمال غربی ستاره اتای جوزایی قرار دارد. NGC2392 نزدیک به ستاره ی دلتای جوزایی است و یک سحابی سیاره ای قدر هشتم محسوب می شود که در طول 13 ثانیه قوسی استقرار یافته است.
کتاب صورتهای فلکی دکتر اوبلاکر ترجمه بهروز بیضایی
پایگاه دانشنامه ستاره شناسی
انجمن ستاره شناسی ثاقب
www.ali-azadegan.com