تصویر: کشاورز سویا در مالاوی
یکی از حساس‌ترین چالش‌هایی که در چند دهه آینده با آن روبرو هستیم، تغذیه جمعیت در حال رشد جهان بدون وارد کردن آسیب‌های جبران ناپذیر به سیستم خاک، هوا و آب است. امروزه تقریباً 800 میلیون نفر در سراسر جهان از سوء تغذیه رنج می‌برند. اهداف توسعه پایدار سازمان ملل متحد در جهت پایان دادن به گرسنگی در جهان و تأمین امنیت غذایی تا سال 2030 تعیین شده است.
 مدیریت بهتر آبیاری در مزارع برنج به ویژه در آسیا که برنج منبع اصلی تأمین کالری بسیاری از مردم است، بسیار اهمیت دارد. اگر چه جهان در حال پیشرفت در راستای کاهش گرسنگی است، اما تا تحقق کامل آن هنوز راه زیادی مانده است. شاخص گرسنگی جهانی (GHI) که سالانه توسط مؤسسه بین المللی تحقیقات سیاست غذایی اعلام می‌شود، کشورها را براساس نسبت کل جمعیت دارای سوء تغذیه و معیارهای مختلفی که بر روی کودکان متمرکز است، رتبه بندی می‌کند. از سال 2000، شاخص گرسنگی جهانی (GHI) در تمام مناطق جهان کاهش یافته است، اما نرخ گرسنگی در50 کشور - عمدتاً در مناطق جنوب صحرای آفریقا و جنوب آسیا - هنوز نگران کننده یا جدی است.
 

کاهش گرسنگی

 
 
تصویر: از سال 2000، گرسنگی در تمام مناطق جهان کاهش یافته است، اما 50 کشور - عمدتاً در جنوب صحرای آفریقا و جنوب آسیا - هنوز از میزان گرسنگی نگران کننده‌ای رنج می‌برند. کشورهای صنعتی یا کشورهایی که اطلاعات کافی ندارند به رنگ خاکستری نشان داده می‌شوند.
 
در برنامه چشم انداز جهانی در انستیتوی محیط زیست دانشگاه "مینه سوتا"، تحقیقات ما بر افزایش امنیت غذایی جهانی و در عین حال کاهش تأثیرات مضر کشاورزی بر منابع طبیعی زمین متمرکز است. ما دریافته‌ایم که یک استراتژی اصلی برای مبارزه با عدم امنیت غذایی – یعنی عدم دسترسی به غذاهای سالم و مغذی - افزایش تولید مواد غذایی در مزارع کوچک است.
 گسترش کشاورزی عامل اصلی پیشگیری از جنگل زدایی در مناطق گرمسیری است.فرصت‌های فوق العاده‌ای برای افزایش بازده محصولات کشاورزی در جنوب آسیا و جنوب صحرای آفریقا وجود دارد. افزایش بازده محصول از طریق شیوه‌های جدید کشاورزی می‌تواند تولید ذرت را در صحرای آفریقا سه برابر کند و تولید گندم و برنج در جنوب آسیا را حدود 50 درصد افزایش دهد. سود حاصله در این مقیاس می‌تواند به طور چشمگیری گرسنگی و عدم امنیت غذایی را در برخی از آسیب پذیرترین ملت‌های جهان کاهش دهد.
 

اهمیت مزارع کوچک

طبق برآورد سازمان ملل بیش از 70 درصد افراد فاقد امنیت غذایی در جهان در مناطق روستایی کشورهای در حال توسعه زندگی می‌کنند، یعنی کشورهایی که معمولاً کاربریِ غالب زمین و منبع درآمد مردم کشاورزی است. همکار من "لیا سامبرگ" اخیراً در یک مطالعه‌، داده‌های سرشماری خانوارها را با تصاویر ماهواره‌ای از پوشش زمینی زمین‌های زراعی و مراتع ترکیب کرد تا میانگین اندازه مزرعه در مناطق تحت سلطه کشاورزان خرده مالک در جهان را ترسیم کند. در بسیاری از کشورهای دارای امتیاز هشدار دهنده و جدی، شاخص گرسنگی جهانی (GHI)، متوسط اندازه مزرعه کمتر از پنج هکتار یا حدود 12 آکر است.
 
در آسیای جنوبی و جنوب صحرای آفریقا که امتیاز شاخص گرسنگی در بالاترین حد است، مزارع کوچک بیشترین وسعت را به خود اختصاص داده‌اند. این مزارع در حال حاضر 41 درصد کالری جهانی را از مراتع زراعی و بیشتر محصولاتی که برای امنیت غذایی در بسیاری از مناطق ضروری است، از جمله برنج، کاساوا، آجیل و ارزن را تأمین می‌کنند.
 یکی از حساس‌ترین چالش‌هایی که در چند دهه آینده با آن روبرو هستیم، تغذیه جمعیت در حال رشد جهان بدون وارد کردن آسیب‌های جبران ناپذیر به سیستم خاک، هوا و آب است.
 
 
تصویر: متوسط اندازه مزرعه در مناطق جهان تحت سلطه کشاورزان کوچک است. یک هکتار آن در حدود 5ر2 آکر است.
 روند بازدهی محصول برای غلات عمده و اساسی جهان - گندم ، برنج و ذرت - در مناطق در حال توسعه راکد مانده است.پس چرا گرسنگی در همین مناطق شایع است؟ مشکل اینجاست که روند بازدهی محصول برای غلات عمده و اساسی جهان - گندم ، برنج و ذرت - در مناطق در حال توسعه راکد مانده است.
 
برای رفع شکاف بازدهی - اختلاف بین مقدار غذایی که زمین تولید می‌کند و مقدار توانایی تولید آن - باید آن را بسنجیم و میزان آن را معین کنیم. "ارث استات" یک پروژه مشترک انستیتوی آزمایشگاه جهانی (GLI) و آزمایشگاه "رامانکوتی" دانشگاه "بریتیش کلمبیا" است که نقشه‌های جهانی شکاف بازدهی را برای 16 محصول عمده که حدود 85 درصد کل کالری تولید شده در مناطق زراعی را تشکیل می‌دهد، ارائه می‌نماید. منابع ارزشمند دیگر شامل اطلس شکاف بازدهی جهانی و پایگاه داده  IFPRI’s CELL5M است.
 
این ابزارهای جهانی به منظور هدف گذاری سیاست‌ها و سرمایه گذاری‌ها برای استراتژی‌های گسترده جهانی مفید هستند. اما باید برای مقیاس مشکلات محلی مانند افزایش دسترسی به بذر، کود و بازار اصلاح شوند.
 

افزایش بازدهی محصول و محافظت از محیط زیست

بسیاری از مؤسساتی که با کشاورزان خرده مالک کار می‌کنند نشان داده‌اند که می‌توان بازدهی محصول را بهبود داد و همچنین ثبات و سود آوری تولید را افزایش داد. به عنوان مثال، آنها بذر پاشی و کاشت مستقیم را در مزارع برنج به جای پیوند جوانه‌های پرورشی ترویج کرده‌اند. این عمل باعث کاهش هزینه‌های کارگر و زمان مورد نیاز برای رشد کامل گیاهان می‌شود.
 
استراتژی دیگر، روش اصلاح تقویت برنج، استفاده از بهبود و ارتقاء مکانیزاسیون پیوند نهال‌های جوان‌تر و مصرف کمتر آب است. سومین راهکار خشک کردن مزارع برنج هر چند وقت یکبار است که باعث کاهش مصرف آب و افزایش ذخیره عناصر مغذی خاک می‌شود. این روش‌ها که باعث افزایش بازدهی محصول، کاهش مصرف آب و نیروی کار می‌شوند، به طور گسترده‌ای در هند اتخاذ شده‌ و می‌توانند در سایر مناطق برنج کاری نیز استفاده شوند.
ایجاد تغییر در میلیون‌ها مزرعه نیازمند صرف زمان بسیار طولانی برای درک نیازها و چالش‌های کشاورزان و جلب اعتماد آنها است. در حال حاضر هیچ رویکردی به سبک "دره سیلیکون" وجود ندارد که بتواند به سرعت و "یکباره" تولید مواد غذایی را در مزارع کوچک راه اندازی کند.
 در آسیای جنوبی و جنوب صحرای آفریقا که امتیاز شاخص گرسنگی در بالاترین حد است، مزارع کوچک بیشترین وسعت را به خود اختصاص داده‌اند.اما رویکردهای تدریجی‌تر می‌توانند بسیار مؤثر باشند. "صندوق غیر انتفاعی یک هکتاری" با بهبود تأمین اعتبار خرید بذر و کود و آموزش آنها در زمینه تکنیک‌های زراعی، به بیش از 400000 کشاورز در شش کشور آفریقایی کمک کرده است تا درآمد مزرعه را 55 درصد افزایش دهند.
 

نقاط کلیدی بهره‌مندی

ما می‌توانیم با تمرکز بر مجموعه کوچکی از نقاط بهره‌مندی در سیستم جهانی غذا به امنیت غذایی دست یابیم و همچنین کشاورزی پایدار و تجدید شدنی را ارتقاء دهیم. به این منظور باید دو استراتژی بسیار پر سود و پر بازده شامل توقف جنگل زدایی و تغییر مدیریت آبیاری در شالیزارهای برنج را در پیش بگیربم.
 
گسترش کشاورزی عامل اصلی پیشگیری از جنگل زدایی در مناطق گرمسیری است که تأثیرات شگرفی بر تنوع زیستی دارد که حدود 10 درصد از انتشار گازهای گلخانه‌ای در جهان را به خود اختصاص می‌دهد. هر واحد از مناطق گرمسیری پاک سازی شده منجر به از بین رفتن میزان تقریباً دو برابر کربن می‌شود و نیمی از غذای واحد همتای آن در مناطق معتدل را تولید می‌کند. به این ترتیب بده بستان کامل و همه جانبه رخ می‌دهد، زیرا جنگل‌های گرمسیری انبوه مقدار زیادی کربن ذخیره می‌کنند و شکاف بازدهی آن معمولاً زیاد است. این بدان معنی است که افزایش بازدهی محصول در مزارع گرمسیری فعلی برای محیط زیست بسیار بهتر از پاک سازی زمین‌های جدید برای کشاورزی است.
 
بسیاری از کارشناسان کشاورزی و توسعه معتقدند که برای یک انقلاب سبز در آفریقا دیگر دیر شده است، مشابه تحقیقات متمرکز و سرمایه گذاری‌هایی که باعث افزایش بازدهی محصول چشمگیر آسیا و آمریکای لاتین در دهه 1960 و 1970 شد. اما گسترش کشاورزی احتمالاً بخشی از چنین تلاشی در آفریقا خواهد بود.
 
این امر تا حدی برای تولید محصولات عمده و اساسی مانند کاساوا و سورگوم روی خواهد داد. با این حال، در حال حاضر بازارهای جهانی برای کالاهای نقدی مانند نیشکر، در حال تصرف زمین‌ها،کاهش زمین‌های کشاورزی موجود و استفاده از مقدار بسیار بیشتر آب از محصولات عمده هستند. بسیاری از مؤسسات در تلاشند تا انواع دانه‌ها و تکنیک‌های مدیریت خاک را برای افزایش بازدهی محصولات عمده و اساسی بهبود دهند، اما این سرمایه گذاری‌ها در مقایسه با هزینه‌ای که برای تولید کالاهای نقدی اختصاص داده می‌شود اندک است.
 
مدیریت بهتر آبیاری در مزارع برنج به ویژه در آسیا که برنج منبع اصلی تأمین کالری بسیاری از مردم است، بسیار اهمیت دارد. پرورش آن در شالیزارهای پر آب مقادیر زیادی متان که یک گاز گلخانه‌ای قدرتمند است تولید می‌کند. رویکردهایی مانند تکنیک‌های ذکر شده در بالا می‌توانند میزان بازدهی محصول را ثابت گاه دارند یا بهبود بخشیده و مصرف آب را کاهش دهند؛ حتی تغییرات کوچک می‌تواند باعث کاهش زیادی در انتشار کل گازهای گلخانه‌ای شود، بدون آن که تولید برنج کاهش یابد.
 افزایش بازده محصول از طریق شیوه‌های جدید کشاورزی می‌تواند تولید ذرت را در صحرای آفریقا سه برابر کند و تولید گندم و برنج در جنوب آسیا را حدود 50 درصد افزایش دهد.
 
 

تصویر: کشاورزان در شالیزارهای یوگیاکارتا، جاوا و اندونزی برنج می‌کارند.

 

آن سوی مزرعه

افزایش پایدار تولید غذا قطعه مهمی از این پازل است، اما لزوماً تضمین نمی‌کند که مردم به طور مداوم به غذا دسترسی داشته باشند یا از مواد غذایی سالم و مغذی برخوردار شوند. به عنوان نمونه، مطالعات نشان داده است که خانوارهای کشاورز علاوه بر پرورش محصولات، در صورت کسب درآمد خارج از مزرعه، غذای کافی برای تغذیه خانواده خود نیز دارند.
 یک استراتژی اصلی برای مبارزه با عدم امنیت غذایی – یعنی عدم دسترسی به غذاهای سالم و مغذی - افزایش تولید مواد غذایی در مزارع کوچک است.یک گروه بین المللی از محققان غذا و تغذیه در اواخر سال 2016 دستور کار جدیدی را پیشنهاد دادند که نقطه تمرکز را از کالری - یعنی تغذیه مردم - به سمت غذای سالم و مغذی تغییر می‌دهد. از نظر آنها، ما باید یک تلاش بین المللی در حد کمپین‌های جهانی علیه "اج.آی.وی" و "ایدز" یا سیگار کشیدن برای بازسازی سیستم‌های غذایی جهانی ترتیب دهیم تا رژیم‌های غذایی سالم در دسترس همه قرار گیرد.
 
بیش از حد خوش بینانه خواهد بود اگر بگوییم از بین بردن گرسنگی هدفی سهل الوصول است، اما ما دانش و ابزار لازم برای دستیابی به این هدف را داریم. بزرگ‌ترین موفقیت احتمالاً از طریق استراتژی‌های یکپارچه برای تولید و افزایش دسترسی مردم به مواد غذایی سالم و مقوی حاصل خواهد شد.
 
منبع: پل وست، University of Minnesota