سوره شُعَراء

نامگذاری سوره شُعَراء

نام‌گذاری این سوره به نام شُعَراء به دلیل سخن گفتن از شاعران در آیات پایانی این سوره است.

نام دیگر این سوره طسم (خوانده می‌شود طا سین میم) است؛ چراکه با همین حروف مُقطَّعه شروع می‌شود.

نام دیگر این سوره جامعه است؛ زیرا علاوه بر مسائل گوناگون، داستان چندین پیامبر و اقوام گذشته را در خود جمع کرده است.
 

مکان و ترتیب نزول

سوره شعراء جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، چهل و هفتمین سوره‌ای است که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

این سوره در چینش کنونی مُصحَف، بیست و ششمین سوره است و در جزء نوزدهم قرآن جای دارد.
 

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره شعراء ۲۲۷ آیه، ۱۲۲۳ کلمه و ۵۶۳۰ حرف دارد و از نظر حجم، از سوره‌های مَثانی و متوسط است که نیم جزء قرآن را در بر گرفته است.

سوره شعراء دوازدهمین سوره از سوره‌های مقطعات (سوره‌هایی که با حروف مقطعه آغاز می‌شوند) است و به این دلیل که با «طسم» شروع می‌شود، آن را جزو سوره‌های طَواسین دانسته‌اند.

سوره شعراء بیشترین تعداد آیات را بعد از سوره بقره دارد؛ هرچند از نظر تعداد کلمات چنین نیست و از بسیارى از سوره‌های قرآن کوتاه‌تر است.


 

آیات مشهور

آیاتی از سوره شعراء از جمله آیه انذار، آیات متضمن دعاهای حضرت ابراهیم(علیه السلام) (۸۳ تا۸۹) و آیه ۲۱۵ مبنی بر رعایت تواضع نسبت به مؤمنان توسط پیامبر(صلی الله علیه و آله) از آیات مشهور این سوره است.
 

دعاهای حضرت ابراهیم (علیه السلام)

«رَ‌بِّ هَبْ لِی حُکْمًا وَأَلْحِقْنِی بِالصَّالِحِینَ﴿٨٣﴾وَاجْعَل لِّی لِسَانَ صِدْقٍ فِی الْآخِرِ‌ینَ﴿٨٤﴾وَاجْعَلْنِی مِن وَرَ‌ثَةِ جَنَّةِ النَّعِیمِ﴿٨٥﴾وَاغْفِرْ‌ لِأَبِی إِنَّهُ کَانَ مِنَ الضَّالِّینَ﴿٨٦﴾وَلَا تُخْزِنِی یَوْمَ یُبْعَثُونَ﴿٨٧﴾یَوْمَ لَا یَنفَعُ مَالٌ وَلَا بَنُونَ﴿٨٨﴾إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّـهَ بِقَلْبٍ سَلِیمٍ﴿۸۹﴾»

(ترجمه: پروردگارا، به من دانش عطا کن و مرا به صالحان ملحق فرماى، و براى من در [میان‌] آیندگان آوازه نیکو گذار، و مرا از وارثان بهشت پر نعمت گردان، و بر پدرم ببخشاى که او از گمراهان بود، و روزى که [مردم‌] برانگیخته مى‌شوند رسوایم مکن: روزى که هیچ مال و فرزندى سود نمى‌دهد، مگر کسى که دلى پاک به سوى خدا بیاورد.)

آیات ۸۳ تا ۸۹ سوره شعراء دعاهای قرآنی است که از زبان حضرت ابراهیم(علیه السلام) نقل شده است. این دعاها پس از یادآوری نعمت‌های خداوند در آیات قبلی است که ابراهیم(علیه السلام) را وادار به اظهار حاجت به درگاه الهی نموده تا به قوم بت‌پرست نشان دهد هرچه برای دنیا و آخرت می‌خواهند باید از خداوند طلب کنند و این نشانه‌ای از ربوبیت مطلقه خداوند دانسته شده است.

درخواست علم و دانش، الحاق به صالحان، ماندگاری در یاد و خاطره آیندگان، درخواست عاقبت خیر و بهشت جاویدان، آمرزش گناهان والدین و عدم رسوایی در روز قیامت از دعاهایی است که حضرت ابراهیم از درگاه خداوند طلب اجابت آن را داشت.

آیات ۸۸ و ۸۹ سوره شعراء در مناجات امام علی(علیه السلام) در مسجد کوفه به کار رفته است به همین دلیل از آیات مشهور این سوره محسوب می‌گردد.
 

آیه انذار

«وأَنْذِرْ عَشیرَتَکَ الْأَقْرَبین﴿214﴾»

(ترجمه: و خویشانِ نزدیکت را هشدار ده.)

پس از نزول آیه انذار، پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) مأمور شد خویشانش را به اسلام بخواند و آنان را بیم دهد.

بر طبق تفاسیر شیعه و برخی از تفاسیر اهل سنت، پیامبر(صلی الله علیه و آله) چهل نفر از خویشان نزدیکش را به مهمانی دعوت نمود و از آنها خواست اسلام بیاورند و گفت: هر که ایمان بیاورد، وصی و جانشینش خواهد بود.

در این جلسه تنها حضرت علی(علیه السلام) ایمان آورد. در کتاب‌های شیعه و اهل سنت، روایاتی درباره این آیه از جمله حدیث یوم الدار آمده است.

شیعیان از این حدیث برای حقانیت مذهب خود استفاده می‌کنند.

علامه طباطبایی نهی رسول خدا(صلی الله علیه و آله) از شرک در آیه قبلی و انذار نزدیکانش در این آیه را اشاره به عدم وجود استثنا در دعوت دینی دانسته است.
 

آیه خفض جناج

«وَاخْفِضْ جَنَاحَکَ لِمَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ ﴿215﴾»

(ترجمه: و براى آن مؤمنانى که تو را پیروى کرده‌اند، بال خود را فرو گستر.)

تواضع و مهربانی با مؤمنانی که از پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) پیروی می‌کنند، دستوری است که خداوند به پیامبرش در این آیه می‌دهد.

عبارت کنایی گشودن پر و بال برای مؤمنان را همانند پر و بال گشودن پرندگان برای فرزندان خود، نشانه‌ای از اوج رفتار توأم با مهر و محبت پیامبر(صلی الله علیه و آله) با پیروان خود دانسته‌اند که هم در برابر حوادث احتمالی مصون بمانند و هم از تشتت و پراکندگی حفظ شوند.

استفاده از این تعبیر محبت‌آمیز در این آیه را همچنان به دلیل تعدیل انذاری دانسته‌اند که در آیه قبل وجود داشت؛ با این توضیح که اگر یک‌جا به دلیل مسائل تربیتی تکیه بر بیم و انذار می‌شود؛ بلافاصله تکیه بر محبت و مهربانی شود تا از این دو معجونی مناسب فراهم آید. 1


 

آثار و برکات سوره شُعَراء

در ادامه مطلب درباره آثار و برکت این سوره صحبت کرده ایم:
 

1) شفای بیماری

از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم نقل شده: اگر سوره شعرا را نوشته و آنگاه آن را بشویند و از آن آب بنوشند خداوند او را از هر بیماری شفا می دهد.
 

2) ایمن شدن خانه از آتش سوزی و سرقت

در روایتی دیگر از حضرت رسول اکرم صلی الله علیه وآله آمده: اگر فردی بر قرائت سوره شعرا مداومت ورزد، سارقی به خانه اش وارد نمی شود و خانه اش دچار آتش سوزی و غرق نمی شود.
 

3) خوار کردن دشمن

هر کس بعد از قرائت بسم الله الرحمن الرحیم، آیات اول تا چهارم سوره شعراء را بر مشتی خاک که خورشید بر آن نتابیده است بخواند و آن را به صورت دشمن خود بپاشد، خداوند بر او خشم گرفته و آن دشمن را خوار می کند.
 

4) برای درمان کک و مک

روایت است که آیات 72 سوره شعرا را بر محل بنویسد. 2
 

داستان سوره شعراء

این سوره از سرگذشت هفت پیامبر بزرگ‏ میگوید، که بسیار پند آموز است! قسمتهایی از این سوره در ناجات امیرالمومنین، علی علیه السلام نیز آمده.

در آن روزى که مال و فرزندان سودى نمى ‏بخشد. مگر کسى که با قلب سلیم به پیشگاه خدا آید. اما مقدمه ای که من انتخاب کردم، مربوط میشه به قسمتی که موسی علیه السلام وارد شهر میشه و دو نفر رو در حال درگیری میبینه و به کمک فرد مظلوم میره و باعث کشته شدن فرد ظالم میشه. در اینجا موسی علیه السلام می گوید که این درگیری بین این دو نفر از کارهای شیطان است. نکته مهم زمانی هست که این دو فرد در حال درگیری هستند.

و از آنجایی که موسی علیه السلام می گوید، این درگیری از کارهای شیطان است، این موضوع به ذهن می آید که شاید آن وقت از روز یا شب، وقتی باشد که احتمال جرم و جنایت از انسان بیشتر است.

(قسمتی از این داستان در سوره قصص هم آمده)

او به هنگامى که اهل شهر در غفلت بودند وارد شهر شد ناگهان دو مرد را دید که به جنگ و نزاع مشغولند یکى از پیروان او بود (و از بنى اسرائیل)، و دیگرى از دشمنانش، آن که از پیروان او بود در برابر دشمنش از وى تقاضاى کمک نمود موسى مشت محکمى بر سینه او زد و کار او را ساخت (و بر زمین افتاد و مرد)

موسى گفت: این (نزاع شما) از عمل شیطان بود، که او دشمن و گمراه‏کننده آشکارى است (آیه-15 از سوره قصص) منظور از جمله عَلى‏ حِینِ غَفْلَةٍ مِنْ أَهْلِها موقعى بوده که مردم شهر کسب و کار خود را تعطیل کرده و کسى دقیقا مراقب اوضاع شهر نبود، اما اینکه چه موقعى بوده؟ بعضى گفته ‏اند در آغاز شب بوده است که مردم کسب و کار را تعطیل مى‏ کنند، گروهى راهى خانه خود مى ‏شوند و گروهى نیز به تفریح و سرگرمى و شب‏ نشینى مى‏ پردازند، این همان ساعتى است که در بعضى از روایات اسلامى از آن به عنوان ساعت غفلت تعبیر شده است.

در حدیثى از پیامبر ص آمده است که فرمود: تنفلوا فى ساعة الغفلة و لو برکعتین خفیفتین:

در ساعت غفلت نماز نافله بجا آورید و لو دو رکعت مختصر باشد.

و در ذیل این حدیث آمده است:

و ساعة الغفلة ما بین المغرب و العشا: ساعت غفلت بین مغرب و عشا است.

و براستى این ساعت، ساعت غفلت است و بسیارى از جنایات و تبهکاریها و انحرافات اخلاقى در همین ساعات آغاز شب انجام مى‏شود.

نه مردم مشغول کسب و کارند و نه در خواب و استراحت، بلکه یک حالت غفلت عمومى معمولا بر شهرها مسلط مى‏شود و رواج کار مراکز فساد نیز در همین ساعت است. 3

پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.beytoote.com
3.www.hajij.com