نامگذاری سوره قَصَصْ

دلیل نام‌گذاری این سوره به نام قَصَص (به معنای داستان‌ها) پرداختن به داستان بعضی از پیامبران به ویژه داستان حضرت موسی(علیه السلام) است.

در آیه ۲۵ سوره قصص واژه «القصص» درباره بیان داستان زندگی موسی نزد شعیب به کار برده شده است.

این سوره را سوره موسی و فرعون نیز نامیده‌اند که داستان آنها طی آیات ۳ تا ۴۳ آمده است.
 

محل و ترتیب نزول

سوره قصص جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، چهل و نهمین سوره‌ای است که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

این سوره در چینش کنونی مُصحَف، بیست و هشتمین سوره است و در جزء بیستم قرآن جای دارد.
 

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره قصص ۸۸ آیه، ۱۴۴۳ کلمه و ۵۹۳۳ حرف دارد. این سوره از نظر حجمی جزو سوره‌های متوسط قرآن است و نزدیک به نیم جزء قرآن را شامل می‌شود.

سوره قصص چهاردهمین سوره‌ای است که با حروف مقطعه آغاز شده و به این دلیل که با «طسم» (خوانده می‌شود: طا سین میم) شروع می‌شود، جزو سوره‌های طَواسین دانسته شده است.


 

آیات مشهور

آیه پنجم درباره وارثان زمین، آیه ۸۳ درباره فرجام خوش پرهیزکاران و آیه ۸۸ درباره هلاکت هر چیزی جز ذات خداوند از آیات مشهور سوره قصص است.
 
آیه ۵
«وَنُرِ‌یدُ أَن نَّمُنَّ عَلَی الَّذِینَ اسْتُضْعِفُوا فِی الْأَرْ‌ضِ وَنَجْعَلَهُمْ أَئِمَّةً وَنَجْعَلَهُمُ الْوَارِ‌ثِینَ﴿۵﴾»

(ترجمه: و خواستیم بر کسانی که در آن سرزمین فرو دست شده بودند منّت نهیم و آنان را پیشوایان [مردم‌] گردانیم، و ایشان را وارث [زمین‌] کنیم.)

در مباحث مهدویت از این آیه گفتگو شده است. گفته‌اند: هرچند آیه درباره پیروزی بنی‌اسرائیل بر فرعونیان سخن می‌گوید؛ ولی بیانگر سنتی الهی است که در طول تاریخ جاری بوده است؛ بنابراین شامل قیام امام زمان هم می‌شود.

به نوشته تفسیر نمونه، این آیه به همه جوامع، بشارت داده است که حق بر باطل پیروز خواهد شد و مستضعفان به حکومت خواهند رسید.

بر طبق روایتی از امام علی(علیه السلام)، بشارت آیه، شامل اهل بیت(علیه السلام) نیز می‌شود.
 
آیه ۸۳
«تِلْکَ الدَّارُ‌ الْآخِرَ‌ةُ نَجْعَلُهَا لِلَّذِینَ لَا یُرِ‌یدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْ‌ضِ وَلَا فَسَادًا ۚ وَالْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ﴿۸۳﴾»

(ترجمه: آن سرای آخرت را برای کسانی قرار می‌دهیم که در زمین خواستار برتری و فساد نیستند، و فرجام [خوش‌] از آنِ پرهیزگاران است.)

این آیه و آیه بعد را به منزله نتیجه‌گیری داستان قارون دانسته‌اند.

فرجام نیک پرهیزکاران، کسانی که نسبت به دیگران برتری‌جویی نکرده و آنان را به فساد (پرستش غیر خدا) نکشاندند، مضمون این آیه است که این فرجام نیک را شامل قدرتمندان متواضع نیز می‌دانند.
 
آیه ۸۸
«وَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّـهِ إِلَـٰهًا آخَرَ‌ ۘ لَا إِلَـٰهَ إِلَّا هُوَ ۚ کُلُّ شَیْءٍ هَالِکٌ إِلَّا وَجْهَهُ ۚ لَهُ الْحُکْمُ وَإِلَیْهِ تُرْ‌جَعُونَ﴿۸۸﴾»

(ترجمه: و با خدا معبودی دیگر مخوان. خدایی جز او نیست. جز ذات او همه چیز نابودشونده است. فرمان از آنِ اوست و به سوی او بازگردانیده می‌شوید.)

این آیه را ناظر بر این معنا دانسته‌اند که هر چیزی در این دنیا فانی می‌شود مگر آن چیزی که برای خدا انجام گیرد که ثواب آن از بین نمی‌رود.

علامه طباطبایی معنای آیه را چنین می‌داند که غیر از خدا هر موجودی ممکن است و اگرچه به دست خدا آفریده شده در ذات خود معدوم است و تنها موجودی که فی حد ذاته راهی برای بطلان و هلاکت در او نیست ذات خداوند است که واجب بالذات است.
 
آیات الاحکام
آیه ۲۷ سوره قصص «قَالَ إِنِّی أُرِ‌یدُ أَنْ أُنکِحَکَ إِحْدَى ابْنَتَیَّ هَاتَیْنِ عَلَىٰ أَن تَأْجُرَ‌نِی ثَمَانِیَ حِجَجٍ...؛ [شعیب‌] گفت: «من می‌خواهم یکی از این دو دختر خود را [که مشاهده می‌کنی‌] به نکاح تو در آورم، به این [شرط] که هشت سال برای من کار کنی...» را از آیات الاحکام شمرده‌اند. طبق مفاد این آیه بر مشروعیت اجاره استدلال شده و آن را دلیلی بر جواز قرار دادن کار زوج به عنوان مهریه زن دانسته‌اند. 1


 

محتوا و موضوعات

بخش اول سوره قصص و مخصوصا در آغازش نوید حکومت حق و عدالت را براى مستضعفین و بشارت در هم شکستن شوکت ظالمان را بازگو مى کند، بشارتى آرامبخش و قدرت آفرین.

مى گویند بنى اسرائیل تا آن زمان که رهبر و پیشوایى نداشتند و در زیر چتر ایمان و توحید قرار نگرفته بودند و فاقد هر گونه حرکت و تلاش و کوشش منسجم و متحدى بودند زنجیر اسارت و بردگى را در گردن داشتند، اما به هنگامى که رهبر خود را یافتند و قلب خود را به نور علم و توحید روشن نمودند، چنان بر فرعونیان تاختند که حکومت را براى همیشه از دست آنها بیرون آورده و خود را آزاد نمودند.

بخش دیگرى از این سوره را داستان قارون آن مرد ثروتمند مستکبر را که تکیه بر علم و ثروت خود داشت بازگو مى کند که بر اثر غرور، سرنوشتى همچون سرنوشت فرعون پیدا کرد. او در آب فرو رفت و این در خاک، او تکیه بر قدرت نظامى و حکومت داشت و این تکیه بر ثروت.

تا روشن شود نه ثروتمندان مکه و نه قدرتمندان مشرک در آن سرزمین و نه بازیگران سیاسى آن محیط توانایى دارند که در برابر اراده اللَّه که به پیروزى مستضعفان بر مستکبران تعلق گرفته کمترین مقاومتى نشان دهند. این بخش در اواخر سوره آمده است. 

میان این دو بخش درسهاى زنده و ارزنده اى از توحید و معاد، و اهمیت قرآن، و وضع حال مشرکان در قیامت، و مساله هدایت و ضلالت، و پاسخ به بهانه جوییهاى افراد ضعیف، آمده است که در حقیقت نتیجه اى است از بخش اول و مقدمه اى براى بخش دوم است. 2
 

خواص قرائت سوره فرقان

در ادامه مطلب درباره خواص قرائت این سوره صحبت کرده ایم:
 
۱) شفای همه درد‌ها
در آثار و خواص سوره از پیامبر اسلام صلی الله علیه واله وسلم روایت شده: اگر سوره قصص را بنویسند و آنگاه با آب آنرا بشویند، همه درد‌ها و ناراحتی‌ها از آن‌ها برطرف می‌شود.
 
۲) درمان درد شکم و کبد و طحال
از امام صادق علیه السلام نقل شده: اگر نوشته سوره قصص را بر کسی که درد شکم یا بیماری طحال یا درد کبد یا هر گونه درد دیگری در درون بدن دارد بیاویزند، بهبود می‌یابد.
 
۳) برای ترس از حاکم و شخص قدرتمند
از امیرالمؤمنین علی علیه السلام نقل شده: برای ترس از سلطان و حاکم ۷ بار بگویید: (آیه ۳۵) «بسم الله و بالله سنشد عضدک باخیک و نجعل لکما سلطانا فلا یصلون الیکما انتما و من اتبعکما الغالبون» و این دستور را در کنار نهر آبی جاری بگو و هر گاه از نماز شب فارغ شدی پیش از آن که نماز صبح را بخوانی ۷ بار این دستور را انجام بده. ان شاءالله هیچ چیزی به تو زیان نخواهد رساند.
 
۴) رویارویی با ظالم
در رویارویی با ظالمان گفته شده که آیات ۷۰-۶۸ سوره قصص را هنگامی که بر حاکم ستمگری وارد می‌شود ۷ بار بخواند و آنگاه ۳ بار بگوید: «اللهُ غالبُ أمْرِهِ» از شر ستم‌های او در امان می‌ماند. 3

پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.quran.inoor.ir
3.www.mizan.news