نامگذاری سوره عنکبوت

نام عنکبوت برای این سوره، برگرفته از تمثیلی است که در آیه ۴۱ آن آمده است.

خداوند در این آیه داستان کافران را که غیر خدا را می‌پرستند، به عنکبوت و خانه عنکبوت تشبیه کرده و خانه عنکبوت را سست‌ترین خانه خوانده است.
 

محل و ترتیب نزول

سوره عنکبوت جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، هشتاد و پنجمین سوره‌ای است که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

این سوره در چینش کنونی مُصحَف، بیست و نهمین سوره است و در جزء ۲۰ و ۲۱قرآن جای دارد.
 

تعداد آیات و دیگر ویژگی‌ها

سوره عنکبوت ۶۹ آیه، ۹۸۳ کلمه و ۴۳۲۱ حرف دارد. این سوره از نظر حجمی جزو سوره‌های مثانی و کمی بیشتر از یک حزب (یک چهارم جزء) است.
 

آیات مشهور

در ادامه مطلب درباره برخی از آیات مشهور این سوره صحبت کرده ایم:
 
آیه اوهن البیوت
« مَثَلُ الَّذِینَ اتَّخَذُوا مِن دُونِ اللَّـهِ أَوْلِیَاءَ کَمَثَلِ الْعَنکَبُوتِ اتَّخَذَتْ بَیْتًا ۖ وَإِنَّ أَوْهَنَ الْبُیُوتِ لَبَیْتُ الْعَنکَبُوتِ ۖ لَوْ کَانُوا یَعْلَمُونَ ﴿۴۱﴾» (ترجمه: داستان کسانى که غیر از خدا دوستانى اختیار کرده‌اند، همچون عنکبوت است که [با آب دهان خود] خانه‌اى براى خویش ساخته، و در حقیقت ـ اگر مى‌دانستند ـ سست‌ترین خانه‌ها همان خانه عنکبوت است.)

در تفسیر این آیه آمده است خداوند اولیای مشرکان (یعنی بت‌ها) را به خانه عنکبوت تشبیه کرد تا برساند این اولیا نمی‌توانند هیچ سودی برای پیروان خود داشته باشند و آنان را از آسیب‌ها و سختی‌ها حفظ کنند.


 
آیه چشیدن مرگ
« کلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ ثُمَّ إِلَینَا تُرْ‌جَعُونَ ﴿۵۷﴾» (ترجمه: دهر انسانى مرگ را می‌چشد سپس به سوى ما باز می‌گردد.)

در تفسیر این آیه آمده است یکی از عذرهای مسلمانانی که در سرزمین‌های مشرکان زندگی می‌کردند و حاضر به هجرت نبودند، این بود که می‌گفتند اگر از وطن خودمان خارج شویم، خطر مرگ و گرسنگی ما را تهدید می‌کند و با هجرت، از بستگان و خویشاوندان و فرزندانمان دور می‌افتیم. پس قرآن در پاسخ آنان آیه بالا را نازل کرد تا بفهماند گریزی از مرگ وجود ندارد. 1
 

شأن نزول سوره عنکبوت

برای برخی از آیات سوره عنکبوت، شأن نزول های مختلفی بیان شده است:

1:در شأن اول گفته شده است که آیات ابتدایی این سوره درباره عمار و یاسر نازل شد که به دلیل اعتقاد به خداوند شکنجه شدند یا درباره مسلمانانی نازل شد که در مکه بودند.

2:در شأن نزول دوم آمده است مسلمانانی که در مدینه بودند به مسلمانان مکه نامه نوشتند که اقرار به اسلام از شما پذیرفته نیست، مگر اینکه مهاجرت کنید. پس هنگامی که آن مسلمانان به سوی مدینه حرکت کردند، مشرکان مکه آنان را تعقیب کردند و برخی از آنان را کشتند.

همچنین آمده است آیه دهم و یازدهم این سوره درباره کسانی نازل شد که با زبان، ایمان می آوردند ولی همین که خود را در معرض خطر می دیدند، به کفر سابق برمی گشتند و اذیت مردم را با عذاب آخرت یکسان می شمردند. 2
 

خواص قرائت سوره عنکبوت

در ادامه مطلب به خواص قرائت این سوره اشاره کرده ایم:

۱) درمان همه بیماری‌ها
از رسول گرامی اسلام نقل شده است: هرکس سوره عنکبوت را نوشته و پس از شستن، از آب آن بنوشد همه درد‌ها و بیماری‌ها از او زایل می‌شود.

امام صادق علیه السلام نیز فرموده اند: اگر این سوره را بنویسند و آنگاه آن را شسته و از آب حاصل از آن بنوشند تب، سردی و درد از آن‌ها برداشته می‌شود و از هیچ دردی جز درد مرگ که چاره‌ای از آن نیست، غمگین نمی‌شوند و در زندگی به شادی فراوانی دست می‌یابند.
 
۲) جهت آرامش و شرح صدر
نوشیدن آب این سوره موجب شادی دل و شرح صدر می‌شود و اگر برای افروختگی و حرارت چهره از این آب صورت را بشویند برطرف می‌شود و اگر هنگام خواب این سوره خوانده شود موجب آرامش و راحتی در خواب می‌شود.


 

بحث های مورد نظر در سوره عنکبوت

بحث‌های این سوره در چهار بخش خلاصه می‌شود:

بخش آغاز این سوره که پیرامون مساله امتحان و وضع منافقان است دو پیوند ناگسستنی با هم دارند چرا که شناخت منافقان جز در طوفان‌های امتحانات و آزمون‌ها ممکن نیست.

بخش دیگری که در حقیقت برای دلداری پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و مؤ منان اندک نخستین از طریق بیان گوشه هایی از سرنوشت پیامبران بزرگی همچون نوح و ابراهیم و لوط و شعیب است که در برابر گردنکشانی همچون نمرود و ثروتمندان خود خواه قرار داشتند، ابزار این مبارزه، کیفیت این مبارزه و پایان آن، مشخص شده است تا هم دلداری برای مؤ منان باشد و هم هشداری برای بت پرستان سنگدل و ستمگر که در عصر پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم بودند.

بخش دیگری از این سوره که مخصوصا در اواخر سوره قرار گرفته از توحید، و نشانه‌های خدا در عالم آفرینش، و مبارزه با شرک، سخن می‌گوید، و وجدان و فطرت انسان‌ها را در اینجا به داوری می‌طلبد.

قسمت دیگری از این سوره مباحث متنوعی پیرامون ضعف و ناتوانی معبود‌های ساختگی، و عابدان عنکبوت صفت آن‌ها است و همچنین عظمت قرآن و دلائل حقانیت پیامبر اسلام و لجاجت مخالفان و نیز یک سلسله مسائل تربیتی همچون نماز، نیکی به پدر و مادر، اعمال صالح و طرز بحث و برخورد منطقی با مخالفان را دور می‌زند.
 

داستان‌ها و روایت‌های تاریخی در سوره عنکبوت

در ادامه مطلب اشاره به داستان ها و وروایت های تایخی این سوره کرده ایم:
 
داستان نوح
رسالت ۹۵۰ ساله نوح در میان قومش، طوفان نوح (آیه‌های ۱۴-۱۵)
 
داستان ابراهیم
دعوت مردم به توحید و پرهیز از بت‌پرستی، نجات ابراهیم از آتش، ادامه نبوت در نسل ابراهیم در اسحاق و یعقوب نبی (آیه‌های ۱۶-۲۸)
 
داستان لوط
ایمان لوط به ابراهیم، هشدار لوط درباره عمل زشت قوم، نزول ملائکه بر ابراهیم و خبردادن از عذاب قوم لوط، زن لوط در میان قوم گنهکار (آیه‌های ۲۶-۳۵)

رسالت شعیب و دعوت قوم، تکذیب شعیب، عذاب قوم (آیه‌های ۳۶-۳۷)

عذاب قوم عاد و ثمود (آیه ۳۸)

تکبرورزی قارون و فرعون و هامان در زمان موسی (آیه ۳۹). 3

پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.shia-news.com
3.www.mizan.news