هر آن چه که باید از سوره واقعه بدانید!

نامگذاری سوره واقعه

این سوره را به این دلیل واقعه‌ نامیده‌اند که واژه واقعه که از نام‌‏های قیامت است، در اولین آیه آن آمده است.
 

مکان و ترتیب نزول

سوره واقعه جزو سوره‌های مکی و در ترتیب نزول، چهل و چهارمین سوره‌ای است که بر پیامبر(صلی الله علیه و آله) نازل شده است.

این سوره در چینش کنونی مُصحَف، پنجاه و ششمین سوره است و در جزء ۲۷قرآن جای دارد.
 

تعداد آیات و کلمات

سوره واقعه ۹۶ آیه، ۳۷۰ کلمه و ۱۷۵۶ حرف دارد و به لحاظ حجمی جزو سوره‌‏های مُفَصَّلات و تقریباً به اندازهٔ نصف یک حزب است.
 

شأن نزول و محتوای سوره واقعه

در (تاریخ ‌القرآن) از (ابن ندیم) نقل شده که سوره (واقعه) چهل و چهارمین سوره ای است که بر پیغمبر اکرم (ص) نازل شد قبل از آن سوره (طه)، و بعد از آن (شعرا) بوده است. این سوره همانگونه که از لحن آن پیدا است، و مفسران نیز تصریح کرده اند، در مکه نازل شده است، هر چند بعضی گفته اند آیه ۸۱ و ۸۲ در مدینه نازل گردیده، ولی دلیلی برای این گفته در دست نیست، و نشانه ای در آیات مزبور بر این ادعا وجود ندارد.

سوره واقعه چنانکه از نامش پیدا است از قیامت و ویژگیهای آن سخن می گوید، و این معنی در تمام آیات ۹۶ گانه سوره مساله اصلی است، اما از یک نظر می توان محتوای سوره را در هشت بخش خلاصه کرد:

۱. آغاز ظهور قیامت و حوادث سخت و وحشتناک مقارن آن.

۲. گروه بندی انسانها در آن روز و تقسیمشان به (اصحاب الیمین) و (اصحاب الشمال) و (مقربین).

۳. بحث مشروحی از مقامات مقربین و انواع پاداشهای آنها در بهشت.

۴. بحث مشروحی درباره گروه دوم یعنی اصحاب الیمین و انواع مواهب الهی بر آنها.

۵. بحث قابل ملاحظه ای درباره (اصحاب الشمال) و مجازاتهای دردناک آنها در دوزخ.

۶ . ذکر دلائل مختلفی پیرامون مساله معاد از طریق بیان قدرت خداوند، و خلقت انسان از نطفه ناچیز، و تجلی حیات در گیاهان، و نزول باران، و فروغ آتش، که در ضمن نشانه هائی از توحید نیز محسوب می شود.

۷. ترسیمی از حالت احتضار و انتقال از این جهان به جهان دیگر که آن خود نیز از مقدمات رستاخیز است.

۸. نظر اجمالی دیگری روی پاداش و کیفر مؤمنان و کافران و سرانجام سوره را با نام پروردگار عظیم پایان می دهد. فضیلت تلاوت این سوره درباره تلاوت این سوره روایات زیادی در منابع اسلامی ذکر شده است، از جمله در حدیثی از رسول خدا می خوانیم: (من قرا سورة الواقعه کتب لیس من الغافلین): (کسی که سوره واقعه را بخواند نوشته می شود که این فرد از غافلان نیست). چرا که آیات سوره آنقدر تکاندهنده و بیدارکننده است که جائی برای غفلت انسان باقی نمی گذارد. به همین دلیل در حدیث دیگری از پیامبر صلی اللّه علیه و آله می خوانیم: وقتی از آن حضرت سؤال کردند: چرا با این سرعت آثار پیری در چهره مبارک شما ظاهر شده است؟ در پاسخ فرمود: شیبتنی هود، والواقعه، والمرسلات، و عم یتسائلون: (سوره های هود و واقعه و مرسلات و عم مرا پیر کرد)! (چرا که

در این سوره ها اخبار تکاندهنده ای از قیامت و رستاخیز و حوادث هولناک و مجازات مجرمان آمده، همچنین داستانهای تکاندهنده ای از سرگذشت اقوام پیشین و بلاهائی که بر آنها نازل شد).



در حدیث دیگری از امام صادق علیه السلام می خوانیم: من قرا فی کل لیلة جمعة الواقعة احبه الله، و حببه الی الناس اجمعین، و لم یر فی الدنیا بؤ سا ابدا، و لا فقرا و لا فاقة و لا آفة من آفات الدنیا، و کان من رفقا امیرالمؤ منین علیه السلام: (هر کس سوره واقعه را در هر شب جمعه بخواند خداوند او را دوست دارد و نزد همه مردم محبوب می کند، و هرگز در دنیا ناراحتی نمی بیند، و فقر و فاقه و آفتی از آفات دنیا دامنگیرش نمی شود، و از دوستان امیرمؤ منان علی علیه السلام خواهد بود). در حدیث دیگری آمده است که عثمان بن عفان به عنوان عیادت وارد بر عبدالله بن مسعود شد در همان بیماری که با آن از دنیا رفت، پرسید: از چه ناراحتی؟ گفت: از گناهانم، گفت: چه میل داری؟ گفت: رحمت پروردگارم! گفت: اگر موافق باشی طبیب برای تو بیاوریم؟

گفت: طبیب بیمارم کرده، گفت: اگر مایل باشی دستور دهم عطای تو را از بیت المال بیاورند، گفت: آن روز که نیازمند بودم به من ندادی و امروز که بی نیازم به من می دهی؟ گفت: مانعی ندارد برای دخترانت باشد، گفت: آنها هم نیازی ندارند، چرا که من سفارش کردم سوره (واقعه) را بخوانند، من از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله شنیدم که می فرماید: من قرا سورة الواقعة کل لیلة لم تصبه فاقة ابدا: (هر کس سوره واقعه را هر شب بخواند هرگز فقیر نخواهد شد).

و به همین دلیل در روایت دیگری سوره واقعه سوره (غنی) نامیده شده است.

روشن است که تنها نمی توان با لقلقه زبان اینهمه برکات را در اختیار گرفت، بلکه باید به دنبال تلاوت فکر و اندیشه، و به دنبال آن حرکت و عمل باشد. 1

   

آثار، برکات و خواص حواندن سوره واقعه

از جمله آثار و ببرکات این سوره میتوان اشاره به:
 

۱) از فضیلت خواندن سوره واقعه رفع فقر و تنگدستی است

هر کس سوره واقعه را هر شب بخواند هیچ تنگدستی و گرفتاری به او نمی‌رسد. رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرموده اند: سوره واقعه را به زنانتان یاد دهید زیرا آن سوره بی نیاز کننده است.

در داستان جالبی درباره عبدالله بن مسعود آمده است: عبدالله بن مسعود صحابی بزرگوار رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم بیمار شد.

خلیفه وقت، عثمان بن عفان، به دیدار او رفت و ناراحت و نگرانی در چهره او دید از او پرسید: چرا ناراحتی و آه و ناله می‌کنی؟

گفت: گناهکارم. پرسید: چه می‌خواهی؟ گفت: رحمت خداوند را.

پرسید: آیا نیاز به پزشک داری؟ گفت: طبیب حقیقی مرا بیمار کرده است.

پرسید: آیا می‌خواهی کمک مالی به تو بکنم؟ گفت: آن زمان که نیاز داشتم ندادی و اکنون نیازی ندارم.

عثمان گفت: پول می‌دهم برای دخترانت باشد. ابن مسعود گفت: آن‌ها نیازی ندارند. چون به ایشان گفته ام که همواره سوره وقعه را قرائت نمایند که هیچ گاه نیازمند نخواهند شد.
 

۲) سوره واقعه باعث ایجاد برکت در زندگی میشود

پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمودند: اگر سوره واقعه را بنویسند و در خانه بگذارند موجب افزایش خیر و برکت می‌شود و هر کس به قرائت آن مداومت ورزد، فقر از او برطرف می‌شود و در آن افزایش حفظ و توفیقات و وسعت در مال وجود دارد.
 

۳) محبوبیت نزد خدا از فواید سوره واقعه است

امام صادق علیه السلام فرموده است: هر کس در هر شب جمعه سوره واقعه را قرائت کند، خداوند او را دوست دارد و او را محبوب همه مردم می‌گرداند و هرگز در دنیا ناراحتی، فقر و تنگدستی و آفتی از آفات دنیا به او نخواهد رسید و از همراهان و رفیقان امیرالمؤمنین علیه السلام خواهد بود؛ و این سوره ویژه امیرالمومنین علی علیه السلام است و هیچ کس در آن شرکت ندارد.
 

۴) یکی دیگر از برکات و خواص سوره واقعه آسانی مرگ و بخشش اموات است

از امام صادق علیه السلام نقل شده است: سوره واقعه دارای منافع و بهره‌های زیادی است که قابل شمارش نیست. از جمله فواید این سوره آن است که اگر برای مرده‌ای خوانده شود، خداوند او را می‌امرزد و اگر برای کسی که در حال احتضار و مرگ است بخواند، مرگ و خروج روحش به اذن خدا آسان می‌شود.
 

ختم مجرب سوره واقعه

آثار ختم این سوره شامل:
 

۱) جهت برآورده شدن حاجات شرعی و ادای دین

۴۰ شب، هر شب یک بار سوره «واقعه، مزمل، لیل، انشراح» را بخواند و بعد از تلاوت این سوره‌ها دعای زیر را بخواند. که بسیار مجرب است:

«یا رازق السائلین، یا راحم المساکین، یا ولی المؤمنین، یا غیاث المستغیثین، یا ارحم الراحمین، صل علی محمد و آل محمد واکفنی حلالک عن حرامک و بطاعتک عن معصیتک و بفضلک عمّن سواک، یا اله العالمین و صلی الله محمد و آله اجمعین»
 

۲) جهت زیاد شدن رزق و روزی و وسعت معیشت

از شب شنبه شروع کند و هر شب ۳ بار سوره واقعه را تلاوت کند و استثنائاً در شب جمعه ۸ بار بخواند و این عمل را ۵ هفته اجرا کند و قبل از تلاوت سوره واقعه هر بار این سوره این دعا را بخواند:

«اَللَّهُمَّ ارْزُقنا رِزْقاً حَلاَلاً طَیِّباً مِنْ غَیْرِ کَدٍّ اِسْتَجِب دَعْوَتَنَا مِنْ غَیْرِ رَدٍّ وَ اَعُوذُ مِنَ الْفَضِیحَتِین الفَقرا وَالدِّینِ وَاِدْفَعْ عَنِّی هَذَیْنِ بِحَقِّ الامَامِیْن الحسن وِالحُسَین بِرَحْمَتِکَ یاارحم الراحمین» 2


 

داستان سوره واقعه

در کتاب خصال از زهری روایت آورده که گفت: از علی بن الحسین علیهما السلام شنیدم می فرمود: کسی که بین خود و خدا نسبت و رابطه ای برقرار نکرده باشد در دنیا عمرش به حسرت می گذرد، و دلش از حسرت پاره پاره می شود، به خدا سوگند دنیا و آخرت وضعی دارند که تنها می توان به دو کفه ترازو تشبیهش کرد، هر یک از دو کفه به هر مقدار سنگین شود، کفه دیگر به همان مقدار نادیده گرفته می شود، آنگاه این کلام خدای عزوجل را تلاوت کرد که می فرماید: (اذا وقعت الواقعة) منظور از واقعه قیامت است (لیس ‍ لوقعتها کاذبه خافضه) قسم به پروردگار: قیامت پایین می برد دشمنان خدا را در آتش (رافعة) قسم به پروردگار: قیامت بلند می کند دوستان خدا را به سوی بهشت.

و در تفسیر قمی است که راجع به آیه (اذا وقعت الواقعه لیس لوقعتها کاذبة) فرمود: در وقوع قیامت کذبی نیست بلکه حق است، و خافضه دشمنان خدا را پایین می آورد و (رافعه) اولیای خدا را بلند می کند، (اذا رجت الارض رجا)، فرمود: یعنی ابعاض زمین به یکدیگر کوفته می شود (و بست الجبال بسا)، یعنی کوهها از ریشه کنده می شوند، (فکانت هبا منبثا) فرمود: (هبا) آن ذره هایی است که هنگام تابش نور خورشید از پنجره به درون خانه، ستون نورش دیده می شود، (و کنتم ازواجا ثلثة)، یعنی در روز قیامت شما مردم سه دسته خواهید بود، اول اصحاب میمنه، و چه اصحاب میمنه ای، و دوم اصحاب مشئمه، و چه اصحاب مشئمه ای، و سابقین (در عمل خیرسابقین در مغفرت و رحمتند، و) جلوتر از هر کس دیگر به بهشت در می آیند.

مؤلف: این که فرمود: (جلوتر از هر کس دیگر به بهشت در می آیند) تفسیر سابقین دوم است.

و در الدر المنثور است که: عبد بن حمید و ابن جریر و ابن منذر، از علی بن ابی طالب علیه السلام روایت کرده که فرمود: (هبا منبث) عبارت است از ذرات سرگردان در فضا و (هبا منثور) به معنای غباری است که در ستون شعاع خورشید تابیده از پنجره دیده می شود.

و نیز در همان کتاب آمده که ابن مردویه از ابن عباس روایت کرده که در تفسیر جمله (و السابقون السابقون) گفته: این آیه درباره حزقیل مؤ من آل فرعون، و حبیب نجار، داستانش در سوره یس آمده، و علی بن ابی طالب علیه السلام نازل شده، که هر یک از آنان پیشگام امت خود بوده، و علی از همه آنان افضل است.
و در مجمع البیان از ابی جعفر علیه السلام روایت کرده که فرمود: سابقین چهار کس هستند: اول پسر آدم، که به دست برادرش ‍ کشته شد، و دوم پیشگام امت موسی بود، که همان مؤ من آل فرعون است، سوم پیشگام امت عیسی، یعنی حبیب نجار است، و چهارم پیشگام امت اسلام، یعنی علی بن ابی طالب علیه السلام است.

مؤلف: این معنا در روضة الواعظین از امام صادق علیه السلام نیز روایت شده.

و شیخ طوسی در امالی خود به سندی که از ابن عباس دارد از او روایت کرده که گفت:

از رسول خدا صلی اللّه علیه و آله وسلم معنای آیه شریفه (و السابقون السابقون اولئک المقربون فی جنات النعیم) را پرسیدم، فرمود: جبرئیل به من گفت: اینان عبارتند از علی، و شیعیان او، آری علی و شیعیانش جلوتر از هر کس دیگر به بهشت در می آیند و کرامت و احترامی که نزد خدا دارند مقرب درگاه خدایند.

و در کمال الدین به سند خود از خیثمه جعفی از امام ابی جعفر علیه السلام روایت کرده که در ضمن حدیثی فرمود: (السابقون السابقون) ماییم، و آخرون هم که درباره اش فرموده: (و قلیل من الاخرین) ما هستیم.

و در عیون در باب (ما جا عن الرضا علیه السلام من الاخبار المجموعة) به سند خود از علی علیه السلام روایت آورده که فرمود: آیه شریفه (و السابقون السابقون اولئک المقربون) درباره من نازل شده است.

و در مجمع البیان در ذیل همین آیه از علی علیه السلام نقل کرده که فرمود: منظور سبقت گرفتن به انجام نمازهای پنجگانه است.

مؤلف: همان طور که در سابق هم گفتیم، باید این احادیث را حمل بر تمثیل کرد.3

پی نوشت:
1.www.fa.wikishia.net
2.www.iribnews.ir
3.www.ommolketab.ir