فتق دیسک گردن زمانی رخ می‌دهد که مرکز ژلاتینی مانند دیسک ستون فقرات از ناحیه ضعیف شده دیواره سخت بیرونی دیسک بیرون بزند، این وضعیت تقریباً مانند زمانی است که دونات ژله‌ای را فشار می‌دهید.

چنانچه ماده دیسک عصب نخاعی را لمس کند یا به آن فشار بیاورد، علائمی مانند درد گردن یا بازو، بی‌حسی یا گزگز شروع می‌شود.

نخستین مرحله برای درمان دیسک گردن استراحت کردن، مصرف داروهای مسکن، تزریق‌های ستون فقرات و فیزیوتراپی است. دیسک گردن اکثر بیماران ظرف شش هفته بهبود می‌یابد و می‌توانند فعالیت‌های معمول خود را از سر بگیرند. اما اگر علائم برطرف نشود، به ناچار جراحی توصیه می‌شود.

آناتومی دیسک

اگر بدانید که ستون فقرات چگونه کار می‌کند، بهتر متوجه چگونگی ابتلا به فتق دیسک می‌شوید. ستون فقرات از 24 استخوان متحرک به نام مهره تشکیل می‌شود.

بخش گردنی ستون فقرات وزن سر را که تقریباً 4.5 کیلوگرم است، نگه می‌دارد و خم کردن سر به جلو و عقب و ظرفین و چرخش 180 درجه‌ای سر را ممکن می‌سازد. هفت مهره گردنی که از C1 تا C7 شماره‌گذاری می‌شود، وجود دارد. مهره‌ها توسط دیسک از هم جدا می‌شود، دیسک‌های بین‌مهره‌ای مانند محافظ‌هایی عمل می‌کنند که اجازه نمی‌دهند مهره‌ها روی هم ساییده شود.

به حلقه بیرونی دیسک آنولوس گفته می‌شود. آنولوس نوارهایی فیبری دارد که بدنه‌های هر مهره را به هم متصل می‌کند. همچنین هر دیسک مرکزی به نام نوکلئوس دارد که مملو از ماده‌ای ژلاتینی است.

در سطح هر دیسک یک جفت عصب نخاعی از نخاع خارج می‌شود و در بدن منشعب می‌شود. نخاع و عصب‌های نخاعی مانند "تلفن" عمل می‌کنند و انتقال پیام‌ها یا تکانه‌ها را بین مغز و بدن ممکن می‌سازند تا فرمان‌های حرکتی و احساسات منتقل شود.

دلایل فتق دیسک گردن


حادثه‌ها و تصادف‌های متداولی که باعث آسیب دیدن دیسک‌های گردنی C4/C5 و C5/C6 می‌شود، به شرح زیر است:

تصادف وسایل نقلیۀ موتوری
سر خوردن و زمین خوردن
تصادف موتورسیکلت
سانحه در محل کار
ساییدگی دیسک ناشی از بالا رفتن سن
تصادف کامیون
بلند کردن بارهای سنگین
قربانی ضرب و جرح و حمله‌های خشونت‌آمیز شدن
آسیب دیدن عابر پیاده در تصادفات
آسیب دیدن هنگام انجام فعالیت‌های ورزشی و تفریحی
تصادف دوچرخه؛
سانحه در محل ساخت و ساز و
آسیب دیدن در اثر استفاده از محصولات معیوب
 



فشار ناشی از هر گونه ترومای غیرنافذ یا چرخش ناگهانی گردن به دیسک C4/C5 یا C5/C6 می‌تواند به قدری باشد که باعث برجستگی یا پارگی دیواره دیسک و در نتیجه نشت مایع درون دیسک شود. بخش بیرون زده دیواره خارجی دیسک به عصب‌ها فشار می‌آورد و باعث احساس درد در مهره‌های گردنی می‌شود.

علائم فتق دیسک گردن
وقتی بیرون زدگی یا فتق دیسک به نخاع یا ریشه‌های اعصاب خروجی از نخاع فشار می‌آورد، درد تیز و تیر کشنده‌ای در گردن، شانه‌ها یا بازوها و دست‌ها شروع می‌شود.

اگر دچار این علائم شدید، حتماً به جراح ستون فقرات مراجعه کنید.

فتق دیسک گردن ممکن است با علائم زیر نیز همراه باشد:

بی‌حسی یا گزگز شانه‌ها، بازوها یا انگشتان؛
ضعف بازو و دست یا کاهش قدرت گرفتن اشیاء در دست؛
چرخاندن گردن باعث احساس درد در گردن، شانه‌ها، بازوها و دست‌ها می‌شود؛
درد انفجاری یا گزگزی مانند شوک الکتریکی که از شانه‌ها تا بازوها را دربرمی‌گیرد و
مشکل در هماهنگی یا تعادل.


درمان بدون جراحی دیسک گردن

خوشبختانه اکثر موارد فتق دیسک گردن به جراحی نیاز ندارد. در این بخش با درمان‌های غیرجراحی برای رفع علائم ناشی از فتق دیسک گردن آشنا می‌شوید.
 
اصلاح فعالیت‌ها
اصلاح فعالیت‌ها و ورزش‌هایی که باعث تشدید فتق دیسک گردن می‌شود، درد و فشار وارد بر گردن، شانه‌ها و بازوها را کاهش می‌دهد. از جمله فعالیت‌های مضر برای دیسک گردن می‌توان به بردن بارهای سنگین بالای سر، دویدن، تنیس یا هر گونه ورزشی اشاره کرد که به دلیل افزایش ارتعاش و فشردگی مهره‌های گردن به گردن فشار می‌آورد.
 
درمان دارویی
نخستین عامل درد ناشی از فتق دیسک گردن تحت فشار قرار گرفتن نخاع یا ریشه عصب و دومین عامل التهاب خود دیسک است. داروهای زیر می‌تواند درد و ناراحتی بیمار را تسکین دهد:

 

داروهای ضدالتهابی:
داروهای ضدالتهابی مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن (ادویل، الیو، مورتین) یا بازدارنده‌های COX-2 از قبیل سلبرکس و موبیک مسکن‌های بسیار موثری هستند.

استروئیدهای خوراکی:
استروئیدهای خوراکی مانند پردنیزون یا بسته دوز مدرول فقط برای یک دوره کوتاه یک هفته‌ای تجویز می‌شود.
 

فیزیوتراپی

طب فیزیکی و توانبخشی برای تسکین درد حاد توصیه می‌شود. فیزیوتراپیست یا متخصص طب فیزیکی طرح درمانی شامل گرما و سرما درمانی و برق درمانی را برای تسکین درد،  تقویت، بهبود توانایی حرکتی و تسهیل فرایند التیام تهیه می‌کند. برنامه توانبخشی موفق از آسیب‌های آتی نیز پیشگیری می‌کند.
طب فیزیکی در اصلاح اکثر آسیبهای اسکلتی-عضلانی از جمله زانو ضربدری، پای پرانتری و بسیاری از دردهای مفصلی از جمله گرن درد، کمردرد و ... موثر شناخته شده است.



تراکشن گردن

فیزیوتراپیست یا دستگاه تراکشن خانگی فشار روی فتق دیسک را کاهش می‌دهد. البته تراکشن برای همه مفید نیست. 

درمان دستی

متخصص درمان دستی دستکاری‌های ملایمی را برای بهبود عملکرد مفصل و تسکین درد ناشی از نقص عملکرد مفصل انجام می‌دهد.


بلاک عصبی و تزریق استروئید

 بلاک عصبی و تزریق استروئید مولدهای درد را در مهره‌های گردنی نشانه می‌گیرد و درد را تسکین می‌دهد. اگر تزریق موثر باشد، اما درد را فقط برای مدت کوتاهی تسکین بدهد، متخصص مدیریت درد غالباً عمل‌های مداخله‌ای مانند ابلیشن رادیوفرکوئنسی شاخه میانی را پیشنهاد می‌دهد.

در چه مواردی جراحی برای درمان دیسک گردن لازم است؟

اگر درمان‌های غیرجراحی موثر نباشد، به ناچار جراحی توصیه می‌شود.
دیسککتومی قدامی گردن متداول‌ترین عملی است که برای درمان آسیب‌دیدگی دیسک گردن انجام می‌شود. جراح تمام دیسک آسیب دیده یا بخشی از آن را برمی‌دارد تا فشار از روی ریشه‌های عصبی یا نخاع برداشته شود. جراح بافت‌های نرم گردن را کنار می‌زند تا دیسک بیرون زده و متهاجم مشخص شود. فشار روی نخاع یا ریشه‌های عصب پس از برداشتن دیسک از بین می‌رود.

در صورت لزوم می‌توان فضای خالی دیسک برداشته شده را با گرفت استخوانی پر کرد ـ گرفت استخوانی تکه استخوان کوچکی است که معمولاً از مفصل ران بیمار گرفته می‌شود. پیوند استخوان به منظور به هم متصل کردن یا جوش دادن مهره‌ها انجام می‌شود ـ به این عمل فیوژن یا خشک کردن مهره‌ها می‌گویند.
گاهی اوقات از وسایلی مانند پیچ و پلاک برای تسهیل جوش خوردن مهره‌ها و افزایش پایداری ستون فقرات استفاده می‌شود. جراح در عمل خلفی دیسک گردن، بخشی از استخوان پوشش دهنده عصب را برمی‌دارد ـ این عمل لامینوتومی گفته می‌شود.

خوشبختانه این عمل‌ها را غالباً می‌توان با بهره‌گیری از تکنیک‌های کم‌تهاجمی انجام داد. جراحی بسته یا با حداقل تهاجم از راه برش‌های کوچک‌تر و با استفاده از وسایل کوچک مخصوصی مانند میکروسکوپ و اندوسکوپ انجام می‌شود.

دوران بهبود و پیشگیری

مهم‌ترین توصیه‌هایی که برای جلوگیری از عود فتق دیسک باید انجام بدهید، به شرح زیر است:
تکنیک‌های صحیح وزنه‌برداری و بلند کردن اشیاء را یاد بگیرید؛
حالت اندامی مناسب را هنگام نشستن، ایستادن، حرکت کردن و خوابیدن رعایت کنید؛
برنامه ورزشی مناسبی برای تقویت عضلات ضعیف گردن و شانه داشته باشید و از آسیب‌های جدید پیشگیری کنید؛
اصول ارگونومی را در محل کارتان رعایت کنید؛
وزن‌ و توده بدون چربی بدن را در حد سالم نگه دارید.
مثبت‌اندیش باشید و استرس‌تان را مدیریت کنید.
سیگار نکشید.